(1991) 1 ΑΑΔ 607
28 Ιουνίου, 1991
[ΚΟΥΡΡΗΣ, ΝΙΚΗΤΑΣ, ΑΡΤΕΜΗΣ, Δ/στές]
ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ "ΘΕΜΕΛΙΟ" ΛΤΔ & ΑΛΛΟΙ,
Εφεσείοντες,
ν.
ΤΑΚΗ ΚΑΖΟΛΙΔΗ,
Εφεσίβλητου.
(Πολιτική Έφεση Αρ. 7521).
Αστικά αδικήματα — Λίβελλος — Συνηθισμένη και φυσική σημασία των λέξεων — Πλασματικό innuendo — Κατά πόσο χρειάζεται μαρτυρία εξωτερικών γεγονότων.
Ο Εφεσίβλητος κίνησε αγωγή εναντίον των Εφεσειόντων για ισχυριζόμενο λίβελλο που περιεχόταν σε δημοσίευμα της εφημερίδας "ΚΗΡΥΚΑΣ" και στο οποίο αναφερόταν ότι η Αστυνομία ενδιαφερόταν να πάρει κατάθεση από τον Εφεσίβλητο στα πλαίσια των προσπαθειών της για διαλεύκανση υπόθεσης παράνομης διακίνησης ναρκωτικών στην Κύπρο. (Ολόκληρο το κείμενο του δημοσιεύματος παρατίθεται στην απόφαση του Δικαστηρίου). Τόσο στο πρωτόδικο Δικαστήριο, όσο και στο Εφετείο, ο Εφεσίβλητος έκαμε καθαρό ότι βάσιζε την υπόθεσή του στην συνηθισμένη και φυσική σημασία των λέξεων και στην εντύπωση που θα δημιουργούσαν στον κοινό λογικό αναγνώστη (πλασματικό innuendo). To πρωτόδικο Δικαστήριο βρήκε ότι το δημοσίευμα ήταν δυσφημιστικό για τον Εφεσίβλητο και του επιδίκασε £1.500 αποζημίωση. Οι Εφεσείοντες επικαλέσθηκαν την αρχή ότι, όπου η δυσφημιστική έννοια δεν συνάγεται αβίαστα και με αναγκαιότητα από ένα πρόσωπο με συνηθισμένο επίπεδο ευφυίας και ο Ενάγοντας επιλέγει μια δυσφημιστική ερμηνεία, ενώ υπάρχει αριθμός "αθώων" ερμηνειών, δεν υπάρχει δυσφήμιση. Επίσης ισχυρίσθηκαν ότι, εφόσον δεν υπήρχε μαρτυρία εξωτερικών γεγονότων, δεν μπορούσε να ευσταθήσει innuendo.
Αποφασίσθηκε ότι
(α) Εφόσον ο Εφεσίβλητος βάσισε την υπόθεσή του εξ ολοκλήρου στην συνηθισμένη και φυσική σημασία των λέξεων και στην εντύπωση που αυτές θα δημιουργούσαν στον κοινό λογικό αναγνώστη, δηλαδή σε πλασματικό innuendo, και όχι σε πραγματικό innuendo, δεν χρειαζόταν μαρτυρία άλλων εξωτερικών γεγονότων.
(β) Παρόλο ότι η συνηθισμένη σημασία των λέξεων είναι η ίδια για τον μη νομικό όπως και για τον νομικό, εν τούτοις ο μή νομικός πολύ πιο εύκολα αποκομίζει εντυπώσεις ή εξυπονοεί κάτι από ένα δημοσίευμα, παρά ο νομικός.
(γ) Εξετάζοντας το δημοσίευμα με βάση τα πιο πάνω τα ευρήματα του πρωτόδικου Δικαστηρίου ότι ο κοινός λογικός αναγνώστης θα αποκόμιζε την εντύπωση ότι ο Εφεσίβλητος ήταν αναμεμειγμένος σε υποθέσεις εμπορίας ναρκωτικών και ότι από αυτά απέκτησε την περιουσία του, ήσαν απόλυτα ορθά.
Η έφεση απορρίφθηκε με έξοδα.
Υποθέσεις που αναφέρθηκαν:
Lewis v. Daily Telegraph Ltd. [1963] 2 All E.R .151·
Grubb v. Bristol United Press Ltd. [1962] 2 All E.R. 380·
Hayward v. Thompson and Others [1981] 3 All E.R. 450.
Capital and Counties Bank v. Henty[1882] 7 A.C 741.
Έφεση.
Έφεση από τους εναγομένους κατά της απόφασης του Επαρχιακού Δικαστηρίου Λευκωσίας (Χατζητσαγγάρης, Π.Ε.Δ. και Κραμβής, Ε.Δ.) που δόθηκε στις 21 Νοεμβρίου, 1987 (Αρ. Αγωγής 2427/83) με την οποία το Δικαστήριο επεδίκασε το ποσό £1.500.- σαν αποζημιώσεις για λίβελλο.
Π. Ιωαννίδης, για τους εφεσείοντες.
Ε. Μαρκίδου (κα), για τον εφεσίβλητο.
Cur. adv. vult.
ΚΟΥΡΡΗΣ, Δ. Η απόφαση του Δικαστηρίου θα δοθεί από τον κ. Π. Αρτεμη, Δ.
ΑΡΤΕΜΗΣ, Δ. Η έκδοση της εφημερίδας "ΚΗΡΥΚΑΣ" της 23ης Απριλίου 1983 περιείχε το πιο κάτω δημοσίευμα στην 1η της σελίδα:
"Η ΑΣΤΥΝΟΜΙΑ ΓΙΑ ΔΙΑΛΕΥΚΑΝΣΗ ΥΠΟΘΕΣΗΣ ΔΙΑΚΙΝΗΣΗΣ ΝΑΡΚΩΤΙΚΩΝ - Ενδιαφέρεται να πάρει κατάθεση από τον Τάκη Καζολίδη.
Πληροφορούμαστε ότι στα πλαίσια των προσπαθειών της για διαλεύκανση της υπόθεσης της παράνομης διακίνησης ναρκωτικών στην Κύπρο, η Κυπριακή Αστυνομία ενδιαφέρεται τώρα να πάρει κατάθεση από το γνωστό Κύπριο μεγαλοεπειχειρηματία κ. Τάκην Καζολίδη. Η νέα αυτή εξέλιξη οφείλεται σε πληροφορίες που λήφθηκαν από τον Παύλο Σαμαρά, που συνελήφθηκε και κρατείται για την υπόθεση εξαγωγής μεγάλης ποσότητας χασίς σε "κοντέηνερ".
Σύμφωνα με τις πληροφορίες μας, η Αστυνομία πιστεύει ότι ο κ. Τάκης Καζολίδης πιθανό να έχει στοιχεία και πληροφορίες που μπορούν να βοηθήσουν την Αστυνομία στο έργο της. Αυτά τα στοιχεία και πληροφορίες, σύμφωνα με τις πληροφορίες μας, δεν έχουν σχέση με την πρόσφατη υπόθεση παράνομης εισαγωγής ηρωίνης, αλλά μάλλον σχετίζονται με παληότερες υποθέσεις. Αντίθετα άλλες πληροφορίες αναφέρουν ότι είναι δυνατό ότι η Αστυνομία υποβοηθήθηκε στο έργο και στις ανακρίσεις της σχετικά με την εισαγωγή "ηρωίνης" και στον εντοπισμό της σπείρας, από πληροφορίες που πήρε και από πληροφοριοδότες που σχετίζονται με τον κ. Τάκη Καζολίδη.
Πρόσφατα ο κ. Καζολίδης βρισκόταν στην Κύπρον αλλά όταν, τις τελευταίες μέρες, η Αστυνομία προσπάθησε να έλθει σε επαφή μαζί του, πληροφορήθηκε ότι είχε αναχωρήσει από την Κύπρο λίγες μέρες μετά την ανακάλυψη της ηρωίνης στο αεροδρόμιο Λάρνακας.
Ο κ. Τάκης Καζολίδης, που κατάγεται από τη Μόρφου, έχει μεταναστεύσει από χρόνια στην Αγγλία όπου μέσα σε πολύ λίγο χρόνο απόκτησε μεγάλη περιουσία και ίδρυσε επιχειρήσεις εστιατορίων και ζαχαροπλαστείων στο Λονδίνο.
Όμως παρά την επιτυχημένη σταδιοδρομία του στην Αγγλία ο κ. Καζολίδης όχι μόνο δεν διάκοψε τους δεσμούς του με την Κύπρο, αλλά αντίθετα έχει προβεί σε σημαντικές επενδύσεις σε ακίνητα και κτίρια στην Κύπρο, και ταξίδευε πολύ συχνά στην Κύπρο.
Στο μεταξύ ανώτερος αξιωματικός του Τμήματος Ανιχνεύσεως Εγκλημάτων δήλωσε ψες αργά σε συντάκτη μας ότι η Αστυνομία δεν έχει τίποτε υπόψη της λέγοντας χαρακτηριστικά "Δεν έχουμε ιδέα".
Σε αγωγή που καταχώρησε ο εφεσίβλητος-ενάγοντας στο Επαρχιακό Δικαστήριο Λευκωσίας για λίβελλο, το πρωτόδικο Δικαστήριο επεδίκασε σ' αυτόν ποσό £1.500.-ως αποζημιώσεις, αφού βρήκε ότι το πιο πάνω δημοσίευμα ήταν δυσφημηστικό για τον ενάγοντα. Με την έφεση τους αυτή οι εφεσείοντες προσβάλλουν την απόφαση του Επαρχιακού Δικαστηρίου Λευκωσίας με βασικούς λόγους έφεσης ότι το πρωτόδικο Δικαστήριο "λανθασμένα έκρινε ότι το επίδικο δημοσίευμα κατά τη συνήθη και φυσική σημασία των λέξεων του μπορούσε να εκληθεί ως λιβελλογράφημα ή/και ότι μπορούσε να συναχθεί απ' αυτό δυσφήμηση ή λίβελλος σε βάρος του ενάγοντος" και διότι "παράβλεψε το γεγονός ότι δεν υπήρχε ενώπιον του υπόθεση innuendo". Η επιχειρηματολογία που ανάπτυξαν οι δύο πλευρές ενώπιον μας ήταν στην ουσία μια επανάληψη της επιχειρηματολογίας που είχε γίνει ενώπιον του πρωτόδικου Δικαστηρίου. Σε συντομία, ο συνήγορος του εφεσίβλητου είχε προβάλει στο πρωτόδικο Δικαστήριο πως για τη δυσφήμηση βασιζόταν στη συνηθισμένη και φυσική σημασία των λέξεων και πως σε ότι αναφερόταν στην 14η παράγραφο της έκθεσης απαίτησης για την έννοια του δημοσιεύματος, η θέση του ήταν ότι τούτο δεν αποτελούσε innuendo, για το οποίο θα χρειαζόταν μαρτυρία άλλων εξωτερικών γεγονότων, αλλά ήταν απλώς έννοια που προέκυπτε από τη φυσική και συνηθισμένη ερμηνεία των λέξεων του δημοσιεύματος, δηλαδή ότι ήταν το τί συνηθίζεται να αποκαλείται σαν "πλασματικό" innuendo (false innuendo).
Αντίθετα, ο συνήγορος των εφεσειόντων ισχυρίστηκε ότι το δημοσίευμα δεν θα μπορούσε να θεωρηθεί σαν δυσφημηστικό και ότι, επειδή δεν υπήρχε μαρτυρία εξωτερικών γεγονότων, ούτε θα μπορούσε να ευσταθήσει innuendo. To πρωτόδικο Δικαστήριο αναλύοντας τις νομικές αρχές που διέπουν το θέμα και εξετάζοντας το δημοσίευμα βρήκε πως ο εφεσίβλητος-ενάγοντας βασιζόταν στη φυσική και συνηθισμένη ερμηνεία των λέξεων, χωρίς να προτάσσει πραγματικό innuendo (true innuendo), και κατέληξε στο συμπέρασμα πως με βάση τη συνηθισμένη και φυσική έννοια των λέξεων που χρησιμοποιούνταν στο δημοσίευμα, χωρίς αμφιβολία, ένας λογικός άνθρωπος που το διάβαζε, θα σχημάτιζε την εντύπωση ότι ο εφεσίβλητος ήταν αναμειγμένος σε εμπορία ναρκωτικών και ότι είχε αποκτήσει την περιουσία του μέσω αυτής της ανάμειξης του. Πάνω σε αυτό το θέμα είναι σχετικό και το πιο κάτω απόσπασμα από την υπόθεση Lewis v. Daily Telegraph Ltd [1963] 2 All E.R. 151 και στη σελ. 391:
"What the ordinary man would infer without special knowledge has generally been called the natural and ordinary meaning of the words. But that expression is rather misleading in that it conceals the fact that there are two elements in it. Sometimes it is not necessary to go beyond the words themselves as where the plaintiff has been called a thief or a murderer. But more often the sting is not so much in the words themselves as in what the ordinary man will infer from them and that is also regarded as part of their natural and ordinary meaning."
Αναφορικά με το θέμα του innuendo σχετικά είναι και τα πιο κάτω αποσπάσματα από την υπόθεση Grubb ν. Bristol United Press Limited [1962] 2 All E.R. 380:
"... an innuendo properly so called which is an allegation that words were used in a defamatory sense other than their ordinary meaning and which provides a separate cause of action must be supported by extrinsic facts or matters and cannot be founded only on interpretation, because if the words bear the interpretation imputed to them they are defamatory in their natural and ordinary meaning...."
Και στη σελίδα 391:
"Although it is not done in practice I see nothing to prevent the plaintiff, if he chooses, from pleading words, either in a case where it is doubtful whether a defamatory inference is within the ordinary meaning or even where the words are plainly defamatory. He would merely be providing the defendant with the nature of his case on that point; but since the practice is to regard a plea beginning by the said words the defendant meant and was understood to mean' as connoting a plea of innuendo from extrinsic facts, the plaintiff, unless he added the words in their natural and ordinary meaning' to show that he was not pleading an innuendo proper, would no doubt be ordered to give particulars under R.S.C. Ord. 19, r.6(2). If, even at that stage, the plaintiff made it clear that he was alleging no extension of meaning but only the ordinary meaning, the Order would not apply and the plea would not be struck out for lack of particulars...".
Στην προκειμένη περίπτωση είναι φανερό από την απόφαση του πρωτόδικου Δικαστηρίου ότι είχε γίνει καθαρό ενώπιον του εκ μέρους του ενάγοντα πως δεν βασιζόταν σε innuendo και το πρωτόδικο Δικαστήριο εξέτασε την υπόθεση με βάση τη συνηθισμένη και φυσική έννοια του δημοσιεύματος. Η δήλωση πως ο εφεσίβλητος-ενάγοντας δεν βασιζόταν σε πραγματικό innuendo έγινε και ενώπιον μας και ως εκ τούτου θεωρούμε ότι δεν εγειρόταν θέμα innuendo και αναγκαιότητας απόδειξης εξωτερικών γεγονότων στην παρούσα περίπτωση, η δε υπόθεση θα εξετασθεί και κατ' έφεση με βάση το κατά πόσο το συμπέρασμα στο οποίο κατέληξε το πρωτόδικο Δικαστήριο πως η συνηθισμένη και φυσική έννοια του δημοσιεύματος ήταν δυσφημηστική, ήταν ορθό ή όχι.
Σε σχέση με τη νομική θέση, υιοθετούμε τις αρχές που περιέχονται στις αυθεντίες που παραθέτει στην απόφασή του το πρωτόδικο Δικαστήριο. Επιθυμούμε να κάμουμε και αναφορά στα πιο κάτω αποσπάσματα από ορισμένες από τις αυθεντίες αυτές. Στην υπόθεση Lewis v. Daily Telegraph Ltd (πιο πάνω) στη σελ. 154 αναφέρονται τα ακόλουθα:
"There is no doubt that in actions for libel the question is what the words would convey to the ordinary man: it is not one of construction in the legal sense. The ordinary man does not live in an ivory tower and he is not inhibited by a knowledge of the rules of construction. So he can and does read between the lines in the light of his general knowledge and experience of worldly affairs."
Και στη σελ. 169:
"The proposition that ordinary words are the same for the lawyer as for the layman is, as a matter of pure construction, undoubtedly true. But it is very difficult to draw the line between pure construction and implication is much greater than the lawyer's. The lawyer's rule is that the implication must be necessary as well as reasonable. The layman reads in an implication much more freely; …."
Στην υπόθεση Hayword v. Thompson and Others [1981] 3 All E.R. 450, στη σελ.458, λέχθηκαν τα ακόλουθα:
"As Lord Reid said", (Lewis case) "the meaning of the words in a libel case is not a matter of construction as a lawyer construes a contract. It is a matter of impression as an ordinary person gets on a first reading, not on a later analysis."
Η αρχή που εκφράζεται στην υπόθεση Capital and Counties Bank v. Henty [1882] 7 A.C. 741, που επικαλέστηκε ο ευπαίδευτος συνήγορος των εφεσειόντων, είναι στην ουσία ότι όπου η δυσφημηστική έννοια δεν συνάγεται αβίαστα και με αναγκαιότητα από ένα πρόσωπο με συνηθισμένο επίπεδο ευφυΐας και ο ενάγοντας επιλέγει μια δυσφημηστική ερμηνεία ενώ κανονικά υπάρχει αριθμός "αθώων" ερμηνειών δεν υπάρχει δυσφήμηση.
Με γνώμονα τα πιο πάνω και αφού εξετάσαμε με μεγάλη προσοχή το δημοσίευμα, συμφωνούμε απόλυτα με τα ευρήματα του πρωτόδικου Δικαστηρίου. Το περιεχόμενο του δημοσιεύματος στο σύνολό του και ο συσχετισμός του περιεχομένου των διαφόρων παραγράφων του, σίγουρα θα δημιουργούσαν στον κοινό λογικό αναγνώστη την εντύπωση που αναφέρει το πρωτόδικο Δικαστήριο, ότι δηλαδή ο εφεσίβλητος ήταν αναμεμειγμένος σε υποθέσεις εμπορίας ναρκωτικών και ότι την περιουσία του απέκτησε σαν αποτέλεσμα αυτής της ανάμειξής του.
Ως συνέπεια των πιο πάνω η έφεση αποτυγχάνει και απορρίπτεται με έξοδα σε βάρος των εφεσειόντων.
Η έφεση απορρίπτεται με έξοδα.
cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο