ΑΝΩΤΑΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΚΥΠΡΟΥ
ΑΝΑΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ
(Υπόθεση Αρ. 590/2009)
16 Σεπτεμβρίου, 2011
[ΝΙΚΟΛΑΤΟΣ, Δ/στης]
ΑΝΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕ ΤΑ ΑΡΘΡΑ 23, 28 ΚΑΙ 146 ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ
1. ΓΕΩΡΓΙΟΣ Ο. ΚΕΛΗΣ,
2. ΕΛΕΝΗ ΤΣΑΓΓΑΡΗ-ΚΕΛΗ,
3. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΑ ΚΕΛΗ-ΡΟΥΣΙΑ,
4. ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΕΛΗΣ,
5. ΓΕΩΡΓΙΟΣ Α. ΚΕΛΗΣ,
Αιτητές,
ΚΑΙ
ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ, ΜΕΣΩ
1. ΥΠΟΥΡΓΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ,
2. ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ,
Καθ΄ ων η αίτηση.
____________________
Α. Σ. Αγγελίδης, για τους Αιτητές.
Μ. Χατζηγεωργίου (κα.), Δικηγόρος της Δημοκρατίας, για τους Καθ΄ ων η αίτηση.
________________________
Α Π Ο Φ Α Σ Η
ΝΙΚΟΛΑΤΟΣ, Δ.: Με την προσφυγή τους οι αιτητές ζητούν δήλωση του δικαστηρίου με την οποία να κηρύσσεται άκυρο και χωρίς νομικό αποτέλεσμα το διάταγμα απαλλοτρίωσης ΑΔΠ 307 με αρ. 4256 που δημοσιεύθηκε την 20.3.2009, στην Επίσημη Εφημερίδα της Δημοκρατίας και με το οποίο απαλλοτριώθηκε η ακίνητη ιδιοκτησία των αιτητών στο Παραλίμνι υπό στοιχεία Φ/Σχ. 0/2-219-381, Τμήμα 7, τεμαχ. 422, για σκοπούς δημόσιας ωφελείας, δηλαδή για τη δημιουργία, βελτίωση και ανάπτυξη των συγκοινωνιών στη Δημοκρατία.
Η αίτηση βασίζεται σε διάφορα νομικά σημεία, μεταξύ των οποίων, ότι το προσβαλλόμενο διάταγμα είναι προϊόν ελλιπούς έρευνας, αυθαιρεσίας και ανύπαρκτης αιτιολογίας και ότι η απαλλοτρίωση έγινε προς επαύξηση της περιουσίας όχι του κράτους αλλά άλλης νομικής οντότητας και ως εκ τούτου παράνομα.
Σύμφωνα με τα γεγονότα στα οποία βασίζονται οι αιτητές, οι καθ΄ ων η αίτηση έλαβαν την προσβαλλόμενη απόφαση χωρίς επαρκή έρευνα και μελέτη των τεκμηριωμένων ενστάσεων που προέβαλαν οι αιτητές και η απόφαση τους είναι αναιτιολόγητη. Κατά τους αιτητές ο σκοπός δημόσιας ωφέλειας τον οποίον επεδίωκαν οι καθ΄ ων η αίτηση θα μπορούσε να επιτευχθεί με άλλο τρόπο λιγότερο επαχθή για τους αιτητές.
Οι καθ΄ ων η αίτηση απορρίπτουν όλους τους ισχυρισμούς των αιτητών και ισχυρίζονται ότι η απαλλοτρίωση έγινε με σκοπό τη διασφάλιση πρόσβασης στην παραλία της περιοχής όπου βρίσκονται και οι εγκαταστάσεις του Κέντρου Εκπαίδευσης της Μηχανοκίνητης Μονάδας Άμεσης Δράσης (ΜΜΑΔ). Οι καθ΄ ων η αίτηση μελέτησαν και έλαβαν υπόψη την ένσταση των αιτητών ημερ. 14.4.2008, απέρριψαν όμως την ένσταση αφού έλαβαν υπόψη τους τις απόψεις του Τμήματος Πολεοδομίας και Οικήσεως που φαίνονται στην επιστολή του Τμήματος, ημερ. 10.3.2009, προς το Γενικό Διευθυντή του Υπουργείου Εσωτερικών.
Στην επιχειρηματολογία τους οι αιτητές εγείρουν διάφορα θέματα, θα επικεντρωθώ όμως στην εξέταση των ζητημάτων της μη επαρκούς έρευνας και της μη επαρκούς αιτιολογίας της προσβαλλόμενης απόφασης, τα οποία κρίνω ότι είναι καθοριστικά για την έκβαση της προσφυγής. Συναφώς παρατηρώ τα εξής:
(α) Στην ένσταση των αιτητών, στη γνωστοποίηση απαλλοτρίωσης, αναφέρεται μεταξύ άλλων ότι δεν εξετάστηκαν επαρκώς άλλες λύσεις λιγότερο επαχθείς για τους αιτητές παρόλο που υπήρχε δυνατότητα άλλης πρόσβασης στην παραλία, από άλλη όδευση.
(β) Στην ένσταση αναγράφεται ακόμα ότι η αναγκαστική στέρηση της ιδιοκτησίας των αιτητών φαίνεται να γίνεται προς εξυπηρέτηση άλλων αναπτύξεων και με αλλότριο σκοπό την εξυπηρέτηση ιδιωτικών συμφερόντων και όχι για σκοπούς δημόσιας ωφελείας.
(γ) Στην ένσταση οι αιτητές ζήτησαν όπως τους γνωστοποιηθούν οι μελέτες που υπήρχαν αναφορικά με το ζήτημα της απαλλοτρίωσης και όπως τους δοθεί το δικαίωμα της περαιτέρω ακρόασης, προφανώς αφού αυτοί εξετάσουν τις υπάρχουσες μελέτες.
(δ) Στην επιστολή του Τμήματος Πολεοδομίας και Οικήσεως ημερ. 10.3.2009 προς το Γενικό Διευθυντή του Υπουργείου Εσωτερικών γίνεται αναφορά στην ένσταση των αιτητών και τους λόγους που προβάλλονται σ΄ αυτή. Το προαναφερόμενο Τμήμα αφού αναλύει τη θέση του τεμαχίου των αιτητών και το ποσοστό του εμβαδού του, το οποίο επηρεάζεται από την απαλλοτρίωση, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι, δεδομένου πως η κατασκευή του προγραμματιζόμενου οδικού έργου είναι αναγκαία για τη βελτίωση της ποιότητας του φυσικού και δομημένου περιβάλλοντος της περιοχής και για τη δημιουργία συνθηκών καλύτερης κυκλοφοριακής διαχείρισης και οδικής ασφάλειας και «επειδή η αξία της επηρεαζόμενης γης όπως και οι πιθανές δυσμενείς επιπτώσεις στην αξία της υπολειπόμενης έκτασης των τεμαχίων, από την κατασκευή του έργου, θα εκτιμηθούν από το Τμήμα Κτηματολογίου και Χωρομετρίας και αν δικαιολογείται, θα προσφερθούν στους επηρεαζόμενους ιδιοκτήτες οι σχετικές αποζημιώσεις και επειδή οι ενιστάμενοι ιδιοκτήτες έχουν το δικαίωμα να διεκδικήσουν μέσω του δικαστηρίου μεγαλύτερη αποζημίωση, εισηγούμαι όπως οι δύο ενστάσεις απορριφθούν και προωθηθεί η δημοσίευση του σχετικού Διατάγματος Απαλλοτρίωσης.»
(ε) Το Τμήμα Πολεοδομίας και Οικήσεως δεν φαίνεται να εξέτασε αλλά ούτε και να έλαβε υπόψη του τη θέση των αιτητών ότι υπήρχε άλλη υπαλλακτική όδευση προς την παραλία η οποία θα μπορούσε να εξυπηρετήσει επαρκώς τον επιδιωκόμενο σκοπό, και η οποία θα ήταν λιγότερο επαχθής για τους αιτητές. Δεν φαίνεται να λήφθηκε επίσης υπόψη η παράκληση των αιτητών να τους γνωστοποιηθούν τυχόν μελέτες που είχαν γίνει αναφορικά με τους υπαλλακτικούς τρόπους πρόσβασης στην παραλία αλλά ούτε και παράκληση τους να τους δοθεί περαιτέρω δικαίωμα ακρόασης, μετά την εξέταση των μελετών.
(στ) Στην προσβαλλόμενη απόφαση, η οποία φαίνεται στο πρακτικό της 18.3.2009 της συνεδρίας του Υπουργικού Συμβουλίου, αναγράφεται απλά ότι η αρμόδια Υπουργική Επιτροπή εξέτασε τις ενστάσεις και, σύμφωνα με την έκθεση του Τμήματος Πολεοδομίας και Οικήσεως κατέληξε (και αυτή με τη σειρά της ακολουθώντας την εισήγηση του Τμήματος Πολεοδομίας και Οικήσεως) ότι η διασφάλιση πρόσβασης στην παραλία ήταν αναγκαία και ότι, ουσιαστικά, τα συμφέροντα των αιτητών διασφαλίζονταν από το γεγονός ότι η απαλλοτριούμενη έκταση γης θα εκτιμάτο από το Τμήμα Κτηματολογίου και Χωρομετρίας και αυτοί θα αποζημιώνονταν. Επιπλέον οι αιτητές θα είχαν και το δικαίωμα προσφυγής στο δικαστήριο.
Είναι προφανές ότι ούτε και η Υπουργική Επιτροπή, η οποία έλαβε την προσβαλλόμενη απόφαση της απόρριψης των ενστάσεων των αιτητών (και κάποιων άλλων ιδιοκτητών) και της έκδοσης του σχετικού διατάγματος απαλλοτρίωσης, εξέτασε επαρκώς ή καθόλου την ένσταση των αιτητών και την εισήγηση τους ότι υπήρχε άλλη υπαλλακτική λύση με σκοπό την πρόσβαση στην παραλία από διαφορετικό μέρος, η οποία θα ήταν λιγότερο επαχθής για τους αιτητές. Ούτε και η Υπουργική Επιτροπή κάμνει οποιαδήποτε αναφορά σε μελέτες που τυχόν έγιναν αναφορικά με τη λιγότερο επαχθή πρόσβαση στην παραλία αλλά ούτε και λέει οτιδήποτε για παροχή δικαιώματος περαιτέρω ακρόασης στους αιτητές.
Είναι φανερό, από τα προαναφερόμενα, ότι η προσβαλλόμενη απόφαση, η οποία βασίστηκε στην έκθεση του Τμήματος Πολεοδομίας και Οικήσεως, δεν εξέτασε την ουσιαστική θέση των αιτητών ότι υπήρχε διαζευκτικός τρόπος πρόσβασης στην παραλία ο οποίος θα ήταν λιγότερο επαχθής για τους αιτητές αλλά θα εξυπηρετούσε τους σκοπούς των καθ΄ ων η αίτηση.
Κατά την εκτίμηση μου η Διοίκηση απέτυχε να ενεργήσει σύμφωνα με το καθήκον της που ήταν η ετοιμασία ολοκληρωμένης μελέτης αναφορικά με τη σκοπούμενη απαλλοτρίωση (Δέστε: Σπύρου ν. Δημοτικού Συμβουλίου Κ. Πολεμιδιών κ.α. (1998) 3 Α.Α.Δ. 307). Οι αρχές της χρηστής διοίκησης και της νόμιμης άσκησης της διακριτικής εξουσίας επιβάλλουν όπως η Διοίκηση μη προχωρήσει στην αναγκαστική απαλλοτρίωση ακίνητης περιουσίας, όταν ο σκοπός που επιδιώκεται με την απαλλοτρίωση μπορεί να επιτευχθεί με λιγότερο επαχθές μέσο. Η Διοίκηση οφείλει να διερευνά το κατά πόσο υπάρχουν και άλλα εξίσου κατάλληλα ακίνητα και να προτιμά εκείνο, η απαλλοτρίωση του οποίου, θα επιφέρει τη λιγότερο επαχθή στέρηση για τον ιδιοκτήτη. Συνιστά παραβίαση των αρχών της χρηστής διοίκησης, η Διοίκηση, χωρίς να εξετάζει προηγουμένως τα σχέδια του έργου που διαγράφουν τη φύση, την έκταση και τις ανάγκες του έργου, να προβαίνει σε αναγκαστική απαλλοτρίωση. Η απαλλοτριούσα Αρχή οφείλει να εξετάζει όλα τα στοιχεία που συνδέονται με την υλοποίηση του σκοπού της απαλλοτρίωσης πράγμα που επιβάλλει την ετοιμασία ολοκληρωμένης μελέτης (Δέστε: Α.Ν. Λοίζου, Σύνταγμα Κυπριακής Δημοκρατίας, σελ. 147). Χρήσιμη αναφορά μπορεί να γίνει και στο σύγγραμμα Π.Δ. Δαγτόγλου, Γενικό Διοικητικό Δίκαιο, 4η έκδοση, 1997, παράγραφοι 1325 και 1326 όπου υπογραμμίζονται οι υποχρεώσεις της Διοίκησης προτού αυτή προβεί σε στέρηση ιδιοκτησίας, που συνιστά στέρηση ατομικού δικαιώματος και αποτελεί ιδιαιτέρως επαχθές μέτρο.
Στην προκείμενη περίπτωση, από το φάκελο του δικαστηρίου αλλά και τους υπηρεσιακούς φακέλους που κατατέθηκαν, δεν φαίνεται να εξετάστηκαν υπαλλακτικοί τρόποι πρόσβασης στην παραλία οι οποίοι θα είχαν ως αποτέλεσμα το μη επηρεασμό του τεμαχίου των αιτητών ή ακόμα τον, σε μικρότερο βαθμό, επηρεασμό του τεμαχίου των αιτητών. Αν υπήρχαν τέτοιες μελέτες αυτές δεν γνωστοποιήθηκαν στους αιτητές, όπως θα έπρεπε και όπως οι αιτητές ρητά ζήτησαν, αλλά ούτε και δόθηκε στους αιτητές η ευκαιρία να εξηγήσουν περαιτέρω την εισήγηση τους, όπως οι ίδιοι επίσης, ρητά, ζήτησαν από τους καθ΄ ων η αίτηση. Με αυτά τα δεδομένα θεωρώ πως οι καθ΄ ων η αίτηση παρέβησαν την υποχρέωση τους για επαρκή έρευνα πριν τη λήψη της προσβαλλόμενης απόφασης αλλά και ότι η, προσβαλλόμενη, απόφασή τους στερείται επαρκούς αιτιολογίας καθότι σ΄ αυτή δεν φαίνεται γιατί απορρίφθηκε η ένσταση των αιτητών ως προς υπαλλακτικούς τρόπους πρόσβασης στη παραλία, λιγότερο επαχθείς για τους αιτητές.
Για τους λόγους που προσπάθησα να εξηγήσω η προσφυγή επιτυγχάνει και εκδίδεται απόφαση ως η παράγραφος Α του αιτητικού της προσφυγής. Έξοδα €1.200.-, πλέον Φ.Π.Α., αν υπάρχει, υπέρ των αιτητών.
Μ.Μ. ΝΙΚΟΛΑΤΟΣ,
Δ.
/ΕΑΠ.
cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο