ECLI:CY:AD:2015:D717
ΑΝΩΤΑΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΚΥΠΡΟΥ
ΑΝΑΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ
Υπόθεση Αρ. 1183/2011)
29 Οκτωβρίου 2015
[ΝΑΘΑΝΑΗΛ, Δ/στής]
ΑΝΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ 146 ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ
1. ΓΙΩΡΓΟΣ ΝΕΟΚΛΕΟΥΣ,
2. G. S. NEOCLEOUS ENERGY LTD,
Αιτητές
- ΚΑΙ -
1. ΔΗΜΟΥ ΑΓΛΑΝΤΖΙΑΣ,
2. ΕΠΑΡΧΟΥ ΛΕΥΚΩΣΙΑΣ,
3. ΥΠΟΥΡΓΟΥ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ,
Καθ΄ ων η αίτηση
-------------------------------------
Αίτηση ημερ. 7 Οκτωβρίου 2014
Δ. Στεφανίδης, για τους Αιτητές.
Ν. Χρυσομηλά (κα), για τους Καθ΄ ων η αίτηση 1.
Ε. Γαβριήλ (κα), Δικηγόρος της Δημοκρατίας,
για τους Καθ΄ ων η αίτηση 2 και 3.
-------------------------------------
Α Π Ο Φ Α Σ Η
ΝΑΘΑΝΑΗΛ, Δ.: Η απορριφθείσα αίτηση των αιτητών για έκδοση άδειας οικοδομής προς ανέγερση φωτοβολταϊκού πάρκου στο τεμάχιο αρ. 253 Φ/Σχ.21/30.8.Ε1 στο Δήμο Αγλαντζιάς, οδήγησε στην καταχώρηση της πιο πάνω προσφυγής. Στην πορεία και μετά από την καταχώρηση των ενστάσεων εκ μέρους των καθ΄ ων δηλώθηκε στις 9.1.2013 εκ μέρους της τότε συνηγόρου των αιτητών, ότι οι αιτητές είχαν ικανοποιηθεί στο αίτημα τους με νεώτερη απόφαση του Δήμου Αγλαντζιάς. Ζητήθηκε χρόνος για να εξηγηθούν στους αιτητές από την συνήγορο τους οι συνέπειες της απόφασης με ενδεχόμενο απόσυρσης της προσφυγής.
Στην πορεία οι αιτητές, μέσω της συνηγόρου τους, δήλωσαν ότι επιθυμούσαν να προχωρήσουν την προσφυγή διότι προέκυπτε κατάλοιπο ζημιάς. Στην επιμονή των αιτητών ως προς αυτό το ζήτημα, δόθηκαν οδηγίες όπως καταχωρηθούν γραπτές αγορεύσεις σε σχέση με το κατά πόσο οι αιτητές διατηρούσαν πλέον ή όχι έννομο συμφέρον με δεδομένο ότι δεν είχε αναφερθεί οτιδήποτε το σχετικό στο σώμα της ίδιας της προσφυγής. Οι αγορεύσεις συμπληρώθηκαν και η προσφυγή οδηγήθηκε σε ακρόαση αναφορικά με το ζήτημα αυτό και μόνο, αλλά στο μεταξύ διαπιστώθηκε από την συνήγορο των αιτητών ότι υπήρχε αμφισβήτηση των όσων οι αιτητές προωθούσαν από πλευράς γεγονότων ως προς την ύπαρξη ζημιάς. Ανταλλάγησαν απόψεις και με δηλωμένη τη θέση των αιτητών ότι θα καταχωρούσαν αίτηση για προσαγωγή μαρτυρίας προς απόδειξη των ζημιών τους, η ακρόαση ανεβλήθη για τις 21.1.2014. Την ημέρα εκείνη, η τότε δικηγόρος των αιτητών ζήτησε άδεια και απεσύρθη. Στη συνέχεια, μετά από διάφορες αναβολές, και μετά το διορισμό και την αποχώρηση και νέου δικηγόρου, διορίστηκαν οι νυν συνήγοροι των αιτητών, οι οποίοι καταχώρησαν πράγματι στις 7.10.2014 αίτηση για προσαγωγή μαρτυρίας που θα λάμβανε τη μορφή ενόρκου δηλώσεως την οποία θα ορκιζόταν ο αιτητής 1 και διευθυντής των αιτητών 2. Στην αίτηση αυτή καταχωρήθηκαν ενστάσεις και το θέμα οδηγήθηκε επί της νέας πλέον αιτήσεως σε ακρόαση, η οποία τελικώς έγινε στις 9.10.2015.
Τα επιχειρήματα είναι διαμετρικά αντίθετα. Οι αιτητές θεωρούν ότι δικαιούνται στην εκ των υστέρων δικογράφηση της ζημιάς έχοντας υπόψη την εκ πρώτης όψεως πιθανολόγηση της ύπαρξης ζημιάς ώστε να δύναται η προσφυγή να προχωρήσει. Στη βάση της ένορκης δήλωσης που υποστηρίζει την αίτηση, προβάλλεται η θέση ότι από την ημερομηνία που απερρίφθη αρχικά η αίτηση τους μέχρι την έκδοση τελικώς της άδειας, δημιουργήθηκαν οικονομικές ζημιές διότι μειώθηκε στο μεταξύ η τιμή πώλησης ηλεκτρικού ρεύματος στην Α.Η.Κ. κατά €0.9/Kwh, με αποτέλεσμα τη δημιουργία ζημιάς ύψους €280.184,40 για την εικοσαετία για την οποία θα εγκρινόταν το συμβόλαιο. Υπήρξε περαιτέρω ζημιά της τάξης των €51.873 για περίοδο 16 μηνών που καλύπτει την περίοδο Μαρτίου 2012, όταν αναμένονταν να αρχίσουν οι εργασίας του φωτοβολταϊκού πάρκου μέχρι την ημέρα που αυτό λειτούργησε στις 20.7.2013. Έπεται, κατά τους αιτητές, ότι διατηρούν έννομο συμφέρον προς συνέχιση της προσφυγής, ώστε με την ακύρωση της διοικητικής πράξης που προσβάλλεται, να καταστεί δυνατή η αναζήτηση αποζημιώσεων στο Επαρχιακό Δικαστήριο.
Η θέση του Δήμου Αγλαντζιάς είναι ότι η αίτηση στερείται νομικής βάσης, είναι καταχρηστική, τα στοιχεία που λήφθηκαν τότε υπόψη για την λήψη της προσβαλλόμενης πράξης δεν μπορούν να τύχουν εκ των υστέρων επεξήγησης, η οποία αχρείαστα θα επιδιώξει την προσαγωγή μαρτυρίας χωρίς να βοηθηθεί το Δικαστήριο στο δικαιοδοτικό του έργο, ενώ θα τεθούν θέματα που δεν είχαν καλυφθεί από τη δικογραφία και δεν άπτονται των επιδίκων θεμάτων. Ο Δήμος θεωρεί πρόσθετα ότι οι αιτητές γνώριζαν για τη διαδικασία επανεξέτασης, έλαβαν δε και τα απαραίτητα μέτρα ώστε να εγκριθεί η άδεια και, επομένως, υπάρχουν γεγονότα μεταγενέστερα της καταχώρησης της προσφυγής έξω από την υφιστάμενη δικογραφία.
Η άποψη των καθ΄ ων 2 και 3, είναι ότι η προσφυγή έτσι και αλλιώς λανθασμένα στράφηκε εναντίον τους εφόσον το αρμόδιο τμήμα είναι το Τμήμα Πολεοδομίας, το οποίο εντός της δικής του αρμοδιότητας εξέδωσε τελικώς την πολεοδομική άδεια. Οι αιτητές, πέραν του ότι δεν δικογραφούν τις ζημιές τους, συμμορφώθηκαν μεταγενέστερα της καταχώρησης της προσφυγής με τις υποδείξεις των καθ΄ ων, ώστε να τύχουν της αιτηθείσας άδειας στη βάση νέων πλέον γεγονότων που δεν καλύπτει η υφιστάμενη δικογραφία.
Η νομολογία σε ό,τι αφορά τη συνέχιση της εκδίκασης προσφυγής η οποία έχει απωλέσει το αντικείμενο της, συναρτάται προς την ύπαρξη εννόμου συμφέροντος, το οποίο παγίως ο αιτητής θα πρέπει να έχει και να διατηρεί σωρευτικά στα διάφορα στάδια της διαδικασίας. Όπως εξηγείται στον Ε.Π. Σπηλιωτόπουλο: Εγχειρίδιο Διοικητικού Δικαίου 12η έκδ. Τόμος ΙΙ, σελ. 85 παράγραφος 457, το έννομο συμφέρον πρέπει να υπάρχει κατά την έκδοση της πράξης, κατά την άσκηση της αίτησης ακυρώσεως και κατά την πρώτη, και βεβαίως σε οποιαδήποτε μεταγενέστερη, συζήτηση της. Με την εξαφάνιση του αντικειμένου της προσφυγής, μεταξύ άλλων, και διά της εκ των υστέρων έκδοσης πράξης επωφελούς για τον διοικούμενο, η δίκη καταργείται εκτός στην περίπτωση, όπως υποδεικνύεται στην απόφαση της Πλήρους Ολομέλειας στην Στράκκα Λτδ ν. Δημοκρατίας (1991) 3 Α.Α.Δ. 643, όπου ενδεχομένως προκύπτουν ζημιογόνες συνέπειες από τη διοικητική απόφαση. Εναπόκειται όμως στον αιτητή να αποδείξει όπως ρητά εκεί αναφέρεται, «…. ότι ήδη έχουν προκύψει σ΄ αυτόν ζημιογόνες συνέπειες από την προσβαλλόμενη πράξη πριν την ανάκληση της ή την ικανοποίηση της αξίωσης του και συντρέχει, επομένως, λόγος για τη συνέχιση της δίκης.»
Η απόδειξη αυτών των ενδεχομένων ζημιογόνων συνεπειών δεν θα αφεθεί βεβαίως να εξεταστεί κατά το στάδιο θεμελίωσης αγωγής στο Επαρχιακό Δικαστήριο κατά το Άρθρο 146.6 του Συντάγματος, όπου είναι πλέον αναγκαία η προσκόμιση σχετικής και ικανής μαρτυρίας ως προς αυτές, (Γεωργία Ιωάννου ν. Δημοκρατίας, υπόθ. αρ. 884/09, ημερ. 30.11.2010). Για να δυνηθεί ο αιτητής να καταφύγει στο Επαρχιακό Δικαστήριο, θα πρέπει προηγουμένως να πετύχει την ακύρωση της διοικητικής πράξης. Αλλά για το επιτύχει αυτό στις περιπτώσεις όπου το αντικείμενο έχει στο μεταξύ εξαφανιστεί ή αλλοιωθεί λόγω κατάργησης ή ανάκλησης της διοικητικής πράξης, θα πρέπει να πείσει το αναθεωρητικό Δικαστήριο ότι η εκδίκαση της προσφυγής δεν συνεχίζεται επί ματαίω, αλλά λόγω του ότι έχουν όντως προκύψει τέτοιες ζημιογόνες συνέπειες, οι οποίες έστω και εκ πρώτης όψεως, παρουσιάζονται υπαρκτές και δεδομένες. Και αυτό εναπόκειται στον αιτητή να το δείξει με κατάλληλη και ανάλογη αναφορά σε δεδομένα και στοιχεία υποστηρικτικά της θέσης του. Η διαπίστωση αυτή δεν είναι και δεν μπορεί να είναι θεωρητική, αλλά πραγματική. Το κατάλοιπο της συνέπειας της έκδοσης της διοικητικής πράξης είναι αναγκαίο να διαφανεί ως παράγωγο δυσμενών αποτελεσμάτων στο διοικούμενο, έστω και εκ πρώτης όψεως, (Αφρόκηπος Λτδ ν. Δημοκρατίας (1990) 3 Α.Α.Δ. 281 και Πορίσματα Νομολογίας του Συμβουλίου της Επικρατείας 1929-1959 σελ. 242-243). Εφόσον εκ πρώτης όψεως διαφανεί αυτή η συνέπεια, τότε η έκταση της ζημιάς αποφασίζεται στο Επαρχιακό Δικαστήριο.
Εκτός των πιο πάνω, αναφορικά με την αποδοχή μαρτυρίας που εκ των υστέρων επιδιώκεται η προσαγωγή της, θα πρέπει να υπομνησθεί ότι το Δικαστήριο στην αναθεωρητική του δικαιοδοσία ελέγχει τη νομιμότητα της προσβαλλόμενης πράξης και ουδέποτε ή σχεδόν ουδέποτε υπεισέρχεται στη διαπίστωση πρωτογενών γεγονότων ή στην αξιολόγηση δεδομένων από πλευράς πραγματικών στοιχείων, ούτε και προβαίνει σε κρίση επί αντικρουόμενων θέσεων. Αιτήσεις για προσαγωγή μαρτυρίας αντιμετωπίζονται άλλωστε με εξαιρετική φειδώ, (δέστε Δέσπω Λευκαρίτη ν. Δημοκρατίας (2000) 4 Α.Α.Δ. 309, Valentines Estate Limited v. Συμβουλίου Αποχετεύσεων Παραλιμνίου (2000) 4 Α.Α.Δ. 398 και Giannakis Bros Hotels v. Δήμου Παραλιμνίου (2000) 4 Α.Α.Δ. 476). Σχετικές με το ρυθμιστικό ρόλο του Δικαστηρίου και το δίκαιο της απόδειξης στη διοικητική δίκη, είναι και οι αποφάσεις στις Δημοκρατία ν. C. Kassinos Construction Ltd (1990) 3(E) Α.Α.Δ. 3835 και Καμηλάρης ν. Δημοκρατίας (1991) 4 Α.Α.Δ. 725.
Επίσης θα πρέπει να υπομνησθεί η νομολογία ότι όλες οι αιτήσεις για προσαγωγή μαρτυρίας θα πρέπει να έχουν αναφορά και να είναι σχετικές με τα επίδικα θέματα της προσφυγής, διαφορετικά δεν επιτρέπεται η προσαγωγή οποιασδήποτε νέας μαρτυρίας. (Sportsman Betting Co Ltd v. Δημοκρατίας (2000) 3 Α.Α.Δ. 591).
Δεδομένο είναι στην υπό κρίση υπόθεση ότι καμιά απολύτως αναφορά δεν γίνεται στην αίτηση ακυρώσεως περί ύπαρξης ζημιών είτε ως βέβαιο απότοκο της προσβαλλόμενης πράξης, είτε ως πιθανολόγηση, έστω εκ πρώτης όψεως. Υπάρχει νομολογία που επιβάλλει την ένθεση του ζητήματος της πιθανολόγησης έστω της ζημιάς στους λόγους ακυρώσεως, (FBME Bank Ltd v. Δημοκρατίας (2013) 3 Α.Α.Δ. 761 και Χριστίνας Παναγιώτου κ.ά. ν. Δήμου Λευκωσίας, υπόθ. αρ. 1106/2011, ημερ. 15.1.2014), ECLI:CY:AD:2014:D28. Η πιθανολόγηση αυτή, όπως έχει υποδειχθεί, δεν πρέπει να είναι θεωρητική, ώστε απλή και μόνο επίκληση της να είναι αρκετή για να θεμελιώσει έννομο συμφέρον συνέχισης της προσφυγής παρά την εξάλειψη του αντικειμένου της (Nasser Farouk Ali Abdel Wahad v. Δημοκρατίας (2006) 3 Α.Α.Δ. 622). Άλλως θα ήταν πολύ απλό να προωθείται η εισήγηση με απλές και αστήρικτες εικασίες, σπαταλώντας έτσι πολύτιμο Δικαστικό χρόνο, αλλά και προκαλώντας αχρείαστη ταλαιπωρία και έξοδα στους διαδίκους.
Ακόμη, όμως, και αν δεν θα λογιζόταν ως απολύτως αναγκαία η εξ αρχής αναφορά σε ζημιές στην αίτηση ακυρώσεως, (είναι ορθό όπως δικογραφούνται οι όποιες ζημιές είναι γνωστές κατά την έγερση της προσφυγής), είναι σαφές ότι και πάλι η αίτηση είναι θνησιγενής. Αυτό διότι, οι αιτητές αντιλαμβανόμενοι το πρόβλημα της ανυπαρξίας μνείας στην ίδια την προσφυγή περί κατάλοιπου ζημιάς, επιχειρούν να εισάξουν προς τούτο μαρτυρία. Η εισαγωγή όμως τέτοιας μαρτυρίας, εκτός του ότι αντιμετωπίζεται πάντοτε με ιδιαίτερη φειδώ, δεν μπορεί εδώ με κανένα τρόπο να γίνει αποδεκτή. Πέραν του γεγονότος ότι απαραδέκτως προωθείται αίτηση για προσαγωγή μαρτυρίας για να θεμελιωθεί εκ των υστέρων πιθανή ζημιά, η οποία δεν προκύπτει με οποιοδήποτε τρόπο ως αυταπόδεικτη με δεδομένα ήδη καταγραμμένα στην αίτηση ακυρώσεως, όπως ήταν η περίπτωση στην Έλενα Χριστοφίδου Πετράκη – ανωτέρω – (εξ ου και οι αιτητές προβαίνουν σε αριθμητικές πράξεις και μαθηματικούς υπολογισμούς για να δείξουν το μέγεθος της ζημιάς τους), οι αιτητές αποδέχθηκαν εκ των υστέρων όρους και προϋποθέσεις που έθεσαν οι καθ΄ ων ώστε να τους εκδοθεί η άδεια. Αυτό το γεγονός αλλάζει άρδην τα δεδομένα που υφίσταντο κατά την έγερση της προσφυγής, και, όπως ήδη υποδείχθηκε, το κατάλοιπο ζημιάς, εάν και όπου υπάρχει, πρέπει να προέρχεται από και να είναι αποτέλεσμα μόνο της προσβαλλόμενης πράξης.
Στην υπό κρίση υπόθεση, όπως ανέφερε η κα Χρυσομηλά κατά τις διευκρινίσεις, χωρίς μάλιστα αμφισβήτηση, η αίτηση είχε απορριφθεί γιατί το τεμάχιο των αιτητών βρισκόταν στα όρια της Νεκρής Ζώνης και ήταν μετά από μελέτη που είχε αποστείλει η Unficyp στον Έπαρχο που δόθηκε η άδεια. Κατά την περίοδο μεταξύ 27.6.2011-8.10.2012 είχαν μεσολαβήσει νέα γεγονότα, είχαν ανταλλαγεί νέες επιστολές και είχε ζητηθεί από τους αιτητές να τροποποιήσουν τα σχέδια τους για να εκδοθεί η άδεια. Οι αιτητές συμμορφώθηκαν με τις υποδείξεις τόσο του Επάρχου, όσο και του Δήμου Αγλαντζιάς και τροποποίησαν ανάλογα τα σχέδια κατά τρόπο που κατέστη δυνατή η έκδοση της άδειας.
Και περαιτέρω, όπως ανέφερε και η κα Γαβριήλ στη δική της αγόρευση κατά τις διευκρινίσεις, η όποια ζημιά ήταν ήδη γνωστή στους αιτητές κατά την καταχώρηση της προσφυγής εφόσον τότε είχε απορριφθεί η αίτηση για το φωτοβολταϊκό πάρκο στη βάση ορισμένων δεδομένων. Και παρά τη γνώση συγκεκριμένης ζημιάς, ουδέν δικογραφήθηκε. Εκ των υστέρων προωθείται ζήτημα άλλου είδους ζημιάς, κατ΄ ισχυρισμόν πάντοτε, στη βάση δεδομένων και γεγονότων που ακολούθησαν της προσφυγής.
Οι αιτητές θα έπρεπε να συναρτήσουν το κατ΄ ισχυρισμόν κατάλοιπο ζημιάς με τα δεδομένα προ της καταχώρησης της προσφυγής και ως αποτέλεσμα της απόρριψης της αίτησης τους, (Στράκκα Λτδ ν. Δημοκρατίας – ανωτέρω –, Αγγελίδης ν. Πανεπιστημίου Κύπρου, υπόθ. αρ. 1433/2010, ημερ. 22.1.2012 και Παναγιώτου κ.ά. ν. Δήμου Λευκωσίας – ανωτέρω –). Όπως και να τεθεί το ζήτημα, από οποιαδήποτε οπτική γωνία, οι αιτητές δεν δικαιούνται στην αιτούμενη θεραπεία.
Δεν παρίσταται όμως ανάγκη στο πλαίσιο της παρούσας αίτησης να αποφασιστεί το εγειρόμενο θέμα από τους καθ΄ ων αρ. 2 και 3, περί του λανθασμένου της εξαρχής συνένωσης τους.
Η αίτηση απορρίπτεται με έξοδα εναντίον των αιτητών και υπέρ των καθ΄ ων, ως θα υπολογιστούν από τον Πρωτοκολλητή και εγκριθούν από το Δικαστήριο.
Στ. Ναθαναήλ,
Δ.
/ΕΘ
cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο