ΑΝΩΤΑΤΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΚΥΠΡΟΥ
ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ
(Άρθρο 23(3)(γ) του Ν.33/64 – Μεταβατικές Διατάξεις)
(Έφεση κατά απόφασης Διοικητικού Δ/ρίου Αρ. 87/20)
16 Ιουνίου, 2025
[ΨΑΡΑ-ΜΙΛΤΙΑΔΟΥ, ΧΑΤΖΗΓΙΑΝΝΗ, ΓΕΩΡΓΙΟΥ, Δ/στές]
ΚΟΙΝΟΠΡΑΞΙΑ MALTA LINES LTD &
KAPNOS AIRPORT SHUTTLE LTD (MLKP)
Εφεσείοντες/E/M
ΚΑΙ
ΥΠΕΡΑΣΤΙΚΑ ΛΕΩΦΟΡΕΙΑ ΚΥΠΡΟΥ (Υ.ΛΕ.ΚΥ.) ΛΤΔ
Εφεσίβλητη/Αιτήτρια
KAI
ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ, ΜΕΣΩ
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ, ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ ΚΑΙ ΕΡΓΩΝ
Καθ’ ης η αίτηση
______________________
Μ. Χριστοφή (κα) για Ηλίας Νεοκλέους & Σία ΔΕΠΕ, για τους Εφεσείοντες/ Ενδιαφερόμενα Μέρη.
Αχ. Αιμιλιανίδης με Α. Αυξεντίου για Α. και Α.Κ. Αιμιλιανίδης, Κ. Κατσαρός & Συνεργάτες ΔΕΠΕ, για την Εφεσίβλητη/Αιτήτρια.
Δ. Καλλή (κα), Ανώτερη Δικηγόρος της Δημοκρατίας εκ μέρους του Γενικού Εισαγγελέα της Δημοκρατίας, για την Καθ’ ης η αίτηση.
______________________
ΨΑΡΑ-ΜΙΛΤΙΑΔΟΥ, Δ.: Η ομόφωνη απόφαση του Δικαστηρίου θα δοθεί από τον ΓΕΩΡΓΙΟΥ, Δ.
_____________________
Α Π Ο Φ Α Σ Η
ΓΕΩΡΓΙΟΥ, Δ.: Ο ευπαίδευτος συνήγορος της εφεσίβλητης προέβαλε προδικαστική ένσταση ότι η παρούσα έφεση είναι αλυσιτελής και συναφώς θα πρέπει να απορριφθεί. Ως αναφέρθηκε, κανένα όφελος δεν θα αποκομίσουν οι εφεσείοντες αφού, μετά από επανεξέταση συνεπεία ακυρωτικής απόφασης, το διοικητικό όργανο, απέρριψε την προσφορά τους και ο διαγωνισμός κατακυρώθηκε στην εφεσίβλητη.
Εκ διαμέτρου αντίθετη ήταν η θέση της της ευπαιδεύτου συνηγόρου των εφεσείοντων. Θα επανέλθουμε στις εκατέρωθεν εισηγήσεις σε μεταγενέστερο στάδιο αφού προηγουμένως παραθέσουμε τα γεγονότα που περιβάλουν την παρούσα υπόθεση τα οποία να σημειωθεί αποτελούν κοινό τόπο μεταξύ των δύο πλευρών.
Α. Γεγονότα
Στις 26.7.2019 δημοσιεύθηκε στην Επίσημη Εφημερίδα της Δημοκρατίας ο διαγωνισμός - με αρ. MTCM/PT Concession Contracts/1/2019 για σύμβαση παραχώρησης F - για την παροχή υπηρεσιών υπεραστικών δημόσιων επιβατικών μεταφορών με λεωφορεία, μεταξύ πόλεων στην Κύπρο αφού προηγουμένως και δη στις 23.7.2019 προκηρύχθηκε στο ηλεκτρονικό σύστημα.
Στις 28.11.2019, ο επίδικος διαγωνισμός κατακυρώθηκε στους εφεσείοντες - Κοινοπραξία Μalta Lines Ltd and Kapnos Airport Shuttle Ltd (στο εξής «η Κοινοπραξία») - ως η πλέον συμφέρουσα από οικονομικής απόψεως προσφορά αντί στα Υπεραστικά Λεωφορεία Κύπρου (Υ.ΛΕ.ΚΥ) Λτδ (στο εξής «τα Υπεραστικά Λεωφορεία»). Η Κοινοπραξία ενημερώθηκε σχετικά με επιστολή ημερ. 29.11.2019.
Α.1. Η προσφυγή με αρ. 1792/2019 και η πρωτόδικη απόφαση
Τα Υπεραστικά Λεωφορεία αμφισβήτησαν την πιο πάνω απόφαση της αρμόδιας αρχής και προς τούτο καταχώρισαν την Προσφυγή με αρ. 1792/2019. Ως λόγοι ακύρωσης προβλήθηκαν:
(i) η έλλειψη δικαιοπρακτικής ικανότητας της Κοινοπραξίας,
(ii) ότι η Κοινοπραξία δεν συνέταξε το Σχέδιο Μετάβασης και Υλοποίησης από έγκυρο ελεγκτικό οίκο κατά παράβαση σχετικού όρου του διαγωνισμού, και τέλος
(iii) ότι δεν υποβλήθηκαν οι πληροφορίες από μέρους της Κοινοπραξίας που απαιτούνταν από σχετικό όρο του διαγωνισμού για πιστοποίηση των τεχνικών και επαγγελματικών ικανοτήτων της. Ειδικότερα, προβλήθηκε ότι αντισυμβαλλόμενος της Κοινοπραξίας ήταν δημόσια αρχή και, κατά παράβαση όρου του διαγωνισμού, δεν επισυνάφθηκε σχετικό πιστοποιητικό από την τελευταία. Ως τέθηκε, λανθασμένα η Επιτροπή Αξιολόγησης αποδέχθηκε βεβαίωση του Διευθυντή αντί πιστοποιητικού από δημόσια αρχή, λαμβανομένου υπόψη των όσων δήλωσε η Κοινοπραξία ότι αντισυμβαλλόμενη της ήταν δημόσια αρχή.
Το Διοικητικό Δικαστήριο, στο πλαίσιο της πιο πάνω προσφυγής, έκρινε ότι δεν τεκμηριώθηκε ο ισχυρισμός των Υπεραστικών Λεωφορείων ότι τα μέλη της Κοινοπραξίας δεν διαθέτουν την αναγκαία δικαιοπρακτική ικανότητα. Έτσι, απέρριψε τον σχετικό όρο ακύρωσης.
Στο στάδιο όμως αυτό κρίνουμε ορθό να γίνει αναφορά σε συγκεκριμένους όρους του διαγωνισμού για σκοπούς καλύτερης κατανόησης του όλου πλέγματος της υπόθεσης.
Ο όρος 6.2.3.1 του Μέρους Α των Εγγράφων του διαγωνισμού προέβλεπε τα ακόλουθα:
«6.2.3. Τεχνικές και επαγγελματικές ικανότητες.
Για τη συμμετοχή τους στο Διαγωνισμό, οι Ενδιαφερόμενοι Οικονομικοί Φορείς πρέπει να πληρούν υποχρεωτικά όλες τις παρακάτω προϋποθέσεις που αφορούν τις τεχνικές και επαγγελματικές τους ικανότητες.
1. Πρέπει να κατέχουν, και να είναι σε θέση να τεκμηριώσουν ικανοποιητικά, την τεχνογνωσία και πείρα τους ως ακολούθως:
i. παροχή Δημόσιων Επιβατικών Μεταφορών με Λεωφορεία με μέγεθος στόλου λεωφορείων όπως φαίνεται στον πιο κάτω πίνακα:
α. για συνεχή περίοδο τουλάχιστον πέντε (5) ετών, ή
β. διακοπτόμενες περίοδοι εντός ενός διαστήματος 20 ετών: άθροισμα της διάρκειας παρόμοιων συμβάσεων, με επιμέρους συνεχόμενη διάρκεια τουλάχιστον 2 ετών, η οποία αθροίζει σε τουλάχιστον 10ετή πείρα.
ii. παροχή Υπηρεσιών Δημοσίων Επιβατικών Μεταφορών με λεωφορεία με μέσο μέγεθος στόλου τα τελευταία τρία έτη τουλάχιστον ίσο με το μέγεθος που φαίνεται στον πιο κάτω πίνακα».
Στον όρο 6.2.3.2, αναφέρεται ότι, σε περίπτωση που οι οικονομικοί φορείς είναι κοινοπραξία ή νομικό πρόσωπο και στηρίζεται στα μέλη του, για την πλήρωση της πιο πάνω προϋπόθεσης, αρκεί αυτή να πληρείται από ένα μέλος, αν κατέχει μερίδιο όχι μικρότερο του 55%, ή αθροιστικά από δύο μέλη του, νοουμένου ότι αυτά κατέχουν έκαστο μερίδιο συμμετοχής όχι μικρότερο του 30%.
Ο όρος 8.3.1.1.6 των Εγγράφων του Διαγωνισμού, προέβλεπε «ότι για την πιστοποίηση των Τεχνικών και Επαγγελματικών ικανοτήτων της παραγράφου 6.2.3 του Μέρους Α, ο Προσφέρων θα πρέπει να συμπληρώσει το Έντυπο 4» υποβάλλοντας τις πιο κάτω πληροφορίες:
«i. κατάλογο με δέκα (10) ως μέγιστο αριθμό συμβάσεων για την κάλυψη των προϋποθέσεων Συμμετοχής που ορίζονται στο εδάφιο (1) της Παραγράφου 6.2.3 του παρόντος Μέρους Α, ο οποίος θα είναι σύμφωνος με το Έντυπο 4 το οποίο περιλαμβάνεται στο Παράρτημα Ι των Εγγράφων Διαγωνισμού στο οποίο θα επισυναφθούν τα πιο κάτω:
ii. στοιχεία τεκμηρίωσης της επιτυχούς υλοποίησης των συμβάσεων του εδαφίου (1) της Παραγράφου 6.2.3 του παρόντος Μέρους Α, ως εξής:
α. εάν ο Αντισυμβαλλόμενος είναι Δημόσια Αρχή, σχετικό πιστοποιητικό που έχει εκδοθεί από τη Δημόσια Αρχή επιβεβαιώνοντας:
.....................................
β. εάν ο Αντισυμβαλλόμενος είναι ιδιώτης, βεβαίωση του ιδιώτη ή εάν τούτο δεν είναι δυνατόν, απλή δήλωση του Προσφέροντα στην οποία να αναφέρονται υποχρεωτικά τα στοιχεία επικοινωνίας του υπεύθυνου στο φορέα που εκτελέστηκε η σύμβαση».
(Η έμφαση προστέθηκε)
Το πρωτόδικο Δικαστήριο, παραμέρισε την προσβαλλόμενη απόφαση καθότι έκρινε ότι δεν απασχόλησε την Επιτροπή Αξιολόγησης το ζήτημα του πιστοποιητικού, για το οποίο γίνεται αναφορά πιο πάνω, και πρόσθετα, ως αναφέρθηκε, «… δεν έχει καταγραφεί ο συλλογισμός που οδήγησε την Επιτροπή σε αποδοχή βεβαίωσης από τον Διευθυντή της εταιρείας, αντί πιστοποιητικού από τη δημόσια αρχή, δεδομένης της σαφούς καταγραφής από το Ε/Μ στο Έντυπο 4, ότι αντισυμβαλλόμενη της είναι η δημόσια αρχή». Ενόψει της επιτυχίας του πιο πάνω λόγου ακύρωσης, το πρωτόδικο Δικαστήριο δεν εξέτασε τον έτερο λόγο ακύρωσης.
Ειδικότερα, αναφορικά με τον επιτυχόντα λόγο ακύρωσης, το πρωτόδικο Δικαστήριο επισήμανε ότι η Επιτροπή Αξιολόγησης, σε σχέση με την Kapnos, διαπίστωσε ότι διαθέτει εμπειρία, η οποία μπορεί να προσμετρήσει και στον Πίνακα Αξιολόγησης που επισυνάπτεται στα πρακτικά της πιο πάνω Επιτροπής, αναφέρεται σε βεβαίωση του Διευθυντή της εταιρείας Kapnos για την ύπαρξη άδειας για εκτέλεση ειδικών τακτικών επιβατικών διαδρομών από το 2008 και για διάρκεια 11 ετών. Η εταιρεία Kapnos στο Έντυπο 4 των εγγράφων του διαγωνισμού δήλωσε ως «client/contracting authority» την εφεσίβλητη αλλά, ως αναφέρεται, προσκόμισε βεβαίωση από τον Διευθυντή της.
Το πρωτόδικο Δικαστήριο επισήμανε ότι: «Παραμένει δε ως γεγονός, ότι η εταιρεία Kapnos στην προσφορά της δηλώνει το αρμόδιο Υπουργείο ως αντισυμβαλλόμενο της, και επ' αυτού δεν υπήρξε οποιαδήποτε αναφορά ή σχολιασμός από την Επιτροπή Αξιολόγησης κατά τον έλεγχο της πλήρωσης των απαιτούμενων προϋποθέσεων. Απλά η Επιτροπή έκανε αποδεκτή τη βεβαίωση του Διευθυντή της εταιρείας, αποδεχόμενη σιωπηρά ότι αντισυμβαλλόμενος της εταιρείας είναι ιδιώτης και όχι δημόσια αρχή, ενώ η ίδια η εταιρεία είχε συμπληρώσει στο Έντυπο 4, το οποίο περιλαμβάνετο σε Παράρτημα των Εγγράφων του Διαγωνισμού ως αντισυμβαλλόμενο της, δημόσια αρχή. Δεν έχω εντοπίσει οτιδήποτε, το οποίο να οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η Επιτροπή Αξιολόγησης ασχολήθηκε με το πιο πάνω σοβαρό ζήτημα, το οποίο άπτετο της διερεύνησης πλήρωσης απαιτούμενης από τους όρους του διαγωνισμού προϋπόθεσης, και δεν έχει καταγραφεί ο συλλογισμός που οδήγησε την Επιτροπή σε αποδοχή βεβαίωσης από τον Διευθυντή της εταιρείας, αντί πιστοποιητικού από την δημόσια αρχή, δεδομένης της σαφούς καταγραφής από το Ε/Μ στο Έντυπο 4, ότι αντισυμβαλλόμενη της είναι η δημόσια αρχή».
Ακολούθως, το πρωτόδικο Δικαστήριο, έκρινε ως ουσιώδεις τους πιο πάνω όρους του διαγωνισμού, επισημαίνοντας ότι «αφορούν σε τεχνικές και επαγγελματικές ικανότητες που πρέπει να πληρούνται υποχρεωτικά σύμφωνα με τον όρο 6.2.3». Τόνισε ότι ο πιο πάνω όρος της προσφοράς, ρητά και επιτακτικά απαιτεί την προσκόμιση σχετικού πιστοποιητικού της δημόσιας αρχής όταν είναι αντισυμβαλλόμενη. Κατέληξε ότι, η εφεσίβλητη δεν διερεύνησε το πιο πάνω ζήτημα, το οποίο άπτετο πλήρωσης ουσιώδους όρου του διαγωνισμού, και έτσι, ως ήδη αναφέρθηκε, παραμέρισε την προσβαλλόμενη απόφαση.
Α.2. Η 1η Επανεξέταση και η προσφυγή με αρ. 892/20
Μετά την πιο πάνω απόφαση, ακολούθησε επανεξέταση και με απόφαση, ημερ. 17.9.2020, ο διαγωνισμός κατακυρώθηκε στα Υπεραστικά Λεωφορεία. Κατά της εν λόγω απόφασης, η Κοινοπραξία[1] άσκησε την Προσφυγή αρ. 892/2020. Το πρωτόδικο Δικαστήριο παραμέρισε την προσβαλλόμενη απόφαση καθότι έκρινε βάσιμο και δικαιολογημένο το ζήτημα πιθανολόγησης πλάνης σε σχέση με την απόφαση της Επιτροπής Αξιολόγησης, η οποία υιοθετήθηκε από το Συμβούλιο Προσφορών με την οποία αποφάσισε, «… σε αντίθεση με προηγούμενη θέση της επί του θέματος, ότι η αιτήτρια[2] δεν πληρούσε τον όρο 8.3.2.1 του Μέρους Α των εγγράφων του επίδικου διαγωνισμού, ως τον ερμηνεύει, λόγω του ότι το Σχέδιο Μετάβασης και Υλοποίησης που προσκόμισε στα πλαίσια της προσφοράς της, δεν συντάχθηκε από ανεξάρτητο ελεγκτικό οίκο». Έτσι, η προσφυγή κρίθηκε βάσιμη, «… για τον προαναφερόμενο λόγο, ήτοι της πιθανολόγησης ουσιώδους πλάνης της καθ’ ης η αίτηση, σε σχέση με την δοθείσα ερμηνεία του όρου 8.3.2.1 των εγγράφων του Μέρους Α του επίδικου διαγωνισμού και κατ’ επέκταση της κρίσης ότι η αιτήτρια δεν πληροί τον εν λόγω όρο». Ως εκ του αποτελέσματος, δεν εξετάστηκαν οι υπόλοιποι λόγοι ακύρωσης.
Αποτελεί κοινό τόπο, μεταξύ των δύο πλευρών, ότι η πιο πάνω απόφαση του πρωτόδικου Δικαστηρίου έχει τελεσιδικήσει αφού η έφεση με αρ. 77/20, που καταχωρίστηκε εναντίον της, αποσύρθηκε.
Α.3. Η 2η Επανεξέταση και η προσφυγή με αρ.1117/21
Μετά την πιο πάνω απόφαση, ακολούθησε δεύτερη επανεξέταση από την αρμόδια αρχή. Η τελευταία, με απόφαση της, κατακύρωσε την προσφορά στα Υπεραστικά Λεωφορεία. Η προσφορά της Κοινοπραξίας απορρίφθηκε ως μη ανταποκρινόμενη στον όρο 8.3.2.1 του πιο πάνω διαγωνισμού. Η τελευταία, με την Προσφυγή αρ. 1117/2021, αμφισβήτησε την νομιμότητα της απόφασης της αρμόδιας αρχής. Το πρωτόδικο Δικαστήριο, απέρριψε την προσφυγή και επικύρωσε την προσβαλλόμενη απόφαση για τους λόγους που εξηγούνται αμέσως πιο κάτω.
Αναφορικά με τα όσα τέθηκαν, κατά την πρωτόδικη διαδικασία, κατά πόσον το δεδικασμένο της απόφασης στην Προσφυγή αρ. 1792/2019 επεκτείνεται και στο ζήτημα της πλήρωσης του όρου 8.3.2.1, κρίθηκε ότι είχε μεν τεθεί αλλά δεν είχε αποφασιστεί από το δικαστήριο, ενόψει της ακύρωσης της εκεί προσβαλλόμενης απόφασης, κατόπιν αποδοχής της βασιμότητας άλλου λόγου ακύρωσης που προβλήθηκε. Πρόσθετα δε, το πρωτόδικο Δικαστήριο, έκρινε ότι η εφεσίβλητη είχε την διακριτική ευχέρεια να επανεξετάσει το όλο ζήτημα, ενόψει των αποφασισθέντων και στην Προσφυγή αρ. 1788/2019, στο πλαίσιο εφαρμογής της χρηστής διοίκησης και καλής πίστης δια της αναζήτησης και καθορισμού ομοιόμορφης στάσης της Διοίκησης στον επίδικο διαγωνισμό. Έτσι, έκρινε ότι η εφεσίβλητη δεν υπερέβηκε τις αρχές της επανεξέτασης ή το δεδικασμένο καθότι αποφάσισε, κατά την επίδικη επανεξέταση, να επαναδιερευνήσει κατά πόσον η Κοινοπραξία πληρούσε ή μη τον όρο 8.3.2.1 του επίδικου διαγωνισμού.
Αναφορικά με τον όρο 8.3.2.1 του επίδικου διαγωνισμού, ο οποίος ρητά προνοεί ότι «… το Σχέδιο Μετάβασης και Υλοποίησης θα πρέπει να έχει συνταχθεί από έμπειρο Ελεγκτικό Οίκο …», το πρωτόδικο Δικαστήριο υιοθέτησε το σκεπτικό άλλης απόφασης που εξέδωσε το ίδιο και δη της Προσφυγής αρ. 1788/2019. Στο στάδιο αυτό, παρεμβάλλεται για να σημειωθεί ότι η έφεση που ασκήθηκε από την Κοινοπραξία κατά της προσφυγής 1788/2019 απορρίφθηκε από το Ανώτατο Συνταγματικό Δικαστήριο (βλ. Κοινοπραξία Malta Lines Limited and Kapnos Airport Shuttle (MLKP) v. Μ.Ε Λεωφορεία Αμμοχώστου Λτδ κ.α Ε.Δ.Δ 76/2020 ημερ. 14.4.2025). Στην τελευταία αυτή απόφαση κρίθηκε πως ορθά το πρωτόδικο Δικαστήριο κατέληξε πως το Σχέδιο της Κοινοπραξίας, συντάχθηκε από μελετητές/ συμβούλους και όχι από Ελεγκτικό Οίκο, κατά παράβαση του όρου 8.3.2.1 του Διαγωνισμού.
Το πρωτόδικο Δικαστήριο στο πλαίσιο της προσφυγής 1117/2021, επισήμανε ότι ο όρος 8.3.2.1 απαιτεί την σύνταξη του σχεδίου από έμπειρο Ελεγκτικό Οίκο. Η Κοινοπραξία, ως αναφέρθηκε, δεν συμμορφώθηκε με τον συγκεκριμένο όρο, αφού υπέβαλε σχέδιο το οποίο δεν ετοιμάστηκε από έμπειρο Ελεγκτικό Οίκο. Πρόσθετα δε, κρίθηκε ότι ουδεμία πλάνη ή έλλειψη έρευνας ή αιτιολογίας εντοπίστηκε. Συνακόλουθα, απορρίφθηκε η προσφυγή και η προσβαλλόμενη απόφαση, ως αναφέρθηκε, επικυρώθηκε.
Εναντίον της τελευταίας αυτής απόφασης του πρωτόδικου Δικαστηρίου καταχωρίστηκε έφεση η οποία εκκρεμεί.
Β. Εισηγήσεις των συνηγόρων των διαδίκων
Ήταν η εισήγηση του ευπαιδεύτου συνηγόρου της εφεσίβλητης ότι η υπό κρίση έφεση είναι αλυσιτελής. Ως αναφέρθηκε, από αυτήν κανένα όφελος δεν θα αποκομίσουν οι εφεσείοντες ενόψει του γεγονότος ότι, μετά από την δεύτερη επανεξέταση, η αρμόδια αρχή έκρινε ότι οι εφεσείοντες δεν πληρούσαν συγκεκριμένο όρο του διαγωνισμού και δη το Σχέδιο που υπέβαλε δεν ετοιμάστηκε από έμπειρο ελεγκτικό οίκο και ο διαγωνισμός κατακυρώθηκε στα Υπεραστικά Λεωφορεία. Πρόσθετα δε, εναντίον της τελευταίας αυτής απόφασης, ασκήθηκε, από την Κοινοπραξία, προσφυγή η οποία απορρίφθηκε από το Διοικητικό Δικαστήριο. Το τελευταίο, εξέτασε τον λόγο ακύρωσης που δεν εξέτασε στην απόφαση του το Διοικητικό Δικαστήριο, στο πλαίσιο της προσφυγής 1792/2019, η οποία αποτελεί αντικείμενο της υπό κρίση έφεσης.
Ο ευπαίδευτος συνήγορος της εφεσίβλητης επισήμανε ότι, ακόμη και στην περίπτωση που επιτύχει η έφεση, η υπόθεση δεν μπορεί να παραπεμφθεί, από το παρόν Δικαστήριο στο πρωτόδικο Δικαστήριο, για να εξετάσει τον λόγο ακύρωσης που δεν εξέτασε ενόψει της κατάληξης του, καθότι αυτός εξετάστηκε στο πλαίσιο της τελευταίας προσφυγής με αρ. 1117/21. Πρόσθετα δε, ως ανέφερε, το όποιο κατάλοιπο ζημιάς θα εξεταστεί στο πλαίσιο της έφεσης που εκκρεμεί εναντίον της τελευταίας απόφασης. Επίσης, τα όσα προβλήθηκαν με την τελευταία έφεση έχουν ήδη αποφασιστεί και αποκρυσταλλωθεί στο πλαίσιο της Ε.Δ.Δ. 76/20 (ανωτέρω).
Εκ διαμέτρου αντίθετη ήταν η εισήγηση της ευπαιδεύτου συνηγόρου των εφεσείοντων, η οποία επισήμανε ότι διατηρείται πλήρως το έννομο συμφέρον τους για την προώθηση της υπό κρίση έφεσης καθότι αμφισβήτησαν την μεταγενέστερη απόφαση που εκδόθηκε μετά από επανεξέταση. Δήλωσε δε, ότι το αποτέλεσμα της τελευταίας εκκρεμούσας έφεσης δεν ανατρέχει στον ουσιώδη χρόνο εκδίκασης της προσφυγής, που αποτελεί αντικείμενο της παρούσας έφεσης. Εν προκειμένω, ως αναφέρθηκε από μέρους των εφεσειόντων, αν επιτύχει η παρούσα έφεση, θα επικυρωθεί η προσβαλλόμενη απόφαση με την οποία ο διαγωνισμός κατακυρώθηκε σ’ αυτούς και δεν θα είχαν επέλθει οι μετέπειτα διαδικασίες επανεξέτασης και οι επιγενόμενες διοικητικές πράξεις. Το παρόν Δικαστήριο, ως ανέφερε, σε περίπτωση επιτυχίας της έφεσης, δεν δύναται να παραπέμψει στο πρωτόδικο Δικαστήριο την εξέταση του λόγου ακύρωσης που δεν εξετάστηκε καθότι, η εφεσίβλητη δεν άσκησε αντέφεση εναντίον της απόφασης του πρωτόδικου Δικαστηρίου σε σχέση με την παράλειψη του να μην εξετάσει το λόγο ακύρωσης που σχετίζεται με τη μη σύνταξη του σχεδίου από μη έγκυρο ελεγκτικό οίκο. Προς υποστήριξη της θέσης της παρέπεμψε στην απόφαση Αναθεωρητική Αρχή Προσφορών ν. Kyriakos Andreou Arsiotis Developments & Construction Ltd, Ε.Δ.Δ 117/16, ημερ. 11.10.23.
Ήταν η θέση της ότι, η συνέχιση της δίκης δικαιολογείται καθότι υφίσταται κατάλοιπο ζημιάς, η οποία είναι αδιαμφισβήτητη, σε περιπτώσεις δημοσίων συμβάσεων. Ως ανέφερε, η ζημιά συνίσταται αφενός στα έξοδα στα οποία έχουν υποβληθεί οι εφεσείοντες εξαιτίας της αρχικής κατακύρωσης του διαγωνισμού προς όφελος της και αφετέρου στο κέρδος που θα εισέπραττε. Πρόσθετα, υφίσταται απώλεια εμπιστοσύνης, φήμης και αξιοπιστίας των εφεσείοντων έναντι τρίτων.
Αποτελεί κοινό τόπο και των δύο πλευρών ότι το ζήτημα, που σχετίζεται με την πιστοποίηση των τεχνικών και επαγγελματικών ικανοτήτων των προσφοροδοτών, αποφασίστηκε από το Ανώτατο Συνταγματικό Δικαστήριο στην Οργανισμός Συγκοινωνιών Επαρχίας Λευκωσίας (Ο.Σ.Ε.Λ) Λιμιτεδ v. Δημοκρατίας Ε.Δ.Δ. 12/2020, ημερ. 14.4.2025. Στην τελευταία αυτή απόφαση, επισημάνθηκε ότι θα πρέπει να προσκομιστεί από τον προσφοροδότη, το Έντυπο 4, το οποίο περιέχει τις πληροφορίες που συγκεκριμενοποιούνται. Εάν ο αντισυμβαλλόμενος του προσφοροδότη είναι δημόσια αρχή απαιτείται προσκόμιση σχετικού πιστοποιητικού που έχει εκδοθεί από δημόσια αρχή. Όταν όμως ο αντισυμβαλλόμενος είναι ιδιώτης, παρέχεται «βεβαίωση του ιδιώτη ή εάν αυτό δεν είναι δυνατόν, απλή δήλωση του Προσφέροντα στην οποία θα αναφέρονται υποχρεωτικά τα στοιχεία επικοινωνίας του υπεύθυνου στον Φορέα που εκτελέστηκε η σύμβαση». Στην εκεί περίπτωση, επισημάνθηκε πως σε κάθε διαδρομή υφίσταντο συμβάσεις με ένα έκαστο των επιβατών και δεν υφίστατο σύμβαση με τη Δημοκρατία ώστε να έπρεπε να πληρωθεί ο όρος της παροχής σχετικού πιστοποιητικού. Έτσι, κρίθηκε πως υπήρξε συμμόρφωση στο σχετικό όρο.
Η καθ’ ης η αίτηση, Δημοκρατία, δεν καταχώρισε περίγραμμα αγόρευσης και ως αναφέρθηκε απλώς παρακολουθούσε την όλη διαδικασία.
Γ. Η Νομική Πτυχή
Όπως έχει κατ’ επανάληψη νομολογηθεί το έννομο συμφέρον πρέπει να υπάρχει σωρευτικά σε τρία χρονικά σημεία και δη (i) κατά την έκδοση της προσβαλλόμενης πράξης, (ii) κατά την άσκηση της αίτησης ακύρωσης, δηλαδή κατά την καταχώριση της, και (iii) κατά τη συζήτηση της, περιλαμβανομένης και της έφεσης (Βλ. Μιχαήλ v. Στυλιανού κ.α Ε.Δ.Δ 89/20 ημερ. 30.4.2025, The Onisi Ltd v. Δημοκρατίας (2017) 3 Α.Α.Δ.103, Χρυσοστόμου κ.ά. ν. Κωνσταντινίδου κ.ά. (1998) 3 Α.Α.Δ. 316 και Εγχειρίδιο Διοικητικού Δικαίου, Ε. Σπηλιωτόπουλου και Β. Κονδύλη, Τόμος 2, 16η έκδοση, σελ. 105).
Ως τέθηκε στην Οργανισμός Συγκοινωνιών Πάφου (Ο.ΣΥ.ΠΑ.) Λτδ, v Δημοκρατίας Ε.Δ.Δ 96/20 ημερ. 24.1.2025 «είναι παγιωμένη αρχή του δικαίου μας ότι η δίκη καταργείται εάν εκλείψει το αντικείμενο της και το έννομο συμφέρον του προσφεύγοντος. Η συνέχιση της δίκης δικαιολογείται όπου υφίσταται κατάλοιπο ζημιάς, δηλαδή έχουν προκύψει ζημιογόνες συνέπειες από την προσβαλλόμενη πράξη (βλ. Στράκκα ν. Δημοκρατίας (1991) 3 Α.Α.Δ.643, Χρηματιστήριο Αξιών Κύπρου ν. Σάββα (2006) 3 Α.Α.Δ.435, Lanitis Development Ltd v. Δημοκρατίας, Α.Ε.226/12, ημερ.2.10.19), ECLI:CY:AD:2019:C409».
Όπως ελέχθη στη Χριστοφόρου κ.ά. ν. Δημοκρατίας, Α.Ε.32/14, ημερ.31.1.20:
«Tο ότι και στο στάδιο της έφεσης πρέπει να υποστηρίζεται η ύπαρξη εννόμου συμφέροντος προώθησης της, είναι κατά την κρίση μας, αναγκαίο, για τη Δικαιοσύνη, προαπαιτούμενο (βλ. Republic v. Georgiades (1972)3 C.L.R. 59, Δημοκρατία ν. Αντωνίου Α.Ε. 39/09, 13.7.2013, Antenna Ltd v. A.P.R. 14/2011, 15.2.2017 και Πορίσματα Νομολογίας του Συμβουλίου της Επικρατείας (1929-1959, σελ.270-271).
Η ύπαρξη εννόμου συμφέροντος σε κάθε στάδιο της διαδικασίας συνάδει ακριβώς με την πάγια αρχή πως τα Δικαστήρια δεν ενεργούν επί ματαίω, ούτε είναι νοητό να ασχολούνται ακαδημαϊκά ή θεωρητικά με νομικά ζητήματα. Όπως ελέχθη, η ύπαρξη εννόμου συμφέροντος είναι άρρηκτα συνυφασμένη με τη δικαιοδοσία του Δικαστηρίου. (Βλ. Kritiotis v. The Municipality of Paphos a.a. (1986)3 C.L.R. 322). Ακριβώς τα Δικαστήρια οφείλουν να επιλύουν διαφορές (εν προκειμένω διοικητική διαφορά) και να ασχολούνται με νομικά ζητήματα εφόσον αυτά είναι απαραίτητα για να επιλυθεί η διαφορά. (Βλ. Παντελής ν. Δημοκρατίας (2013) 3 Α.Α.Δ. 360 και Ertalu a.a. v. Υπουργείο Οικονομικών (2011)3 Α.Α.Δ. 831 όπου ελέχθη «τα Δικαστήρια δεν χορηγούν γνωμοδοτήσεις αλλά επιλύουν διαφορές»).»
Όπως έχει κατ’ επανάληψη νομολογηθεί εναπόκειται στον αιτητή να καταδείξει εκ πρώτης όψεως ζημιά. Θα πρέπει να πιθανολογήσει ότι παρέμεινε ζημιογόνο κατάλοιπο. Όπως τέθηκε στην πρόσφατη απόφαση στη Δημοκρατία κ.α v. Kατσαντώνη, Ε.Δ.Δ 143/2020, ημερ. 11.6.2025 «…οι ζημιογόνες συνέπειες πρέπει, έστω και εκ πρώτης όψεως, να είναι υπαρκτές και δεδομένες, εναπόκειται δε στον Αιτητή να δείξει αυτό, με κατάλληλη και ανάλογη αναφορά σε δεδομένα και στοιχεία υποστηρικτικά της θέσης του. Η διαπίστωση αυτή δεν είναι και δεν μπορεί να είναι θεωρητική αλλά πραγματική».
Η σχετική επί του θέματος νομολογία υποδεικνύει πως κάθε υπόθεση έχει κριθεί με βάση τα ιδιαίτερα περιστατικά της ( Βλ. Νατιώτης ν. Χρίστου κ.ά. (2015) και στις εκεί αναφερόμενες αυθεντίες). Εν προκειμένω, το ζήτημα είναι κατά πόσο η περαιτέρω προώθηση της έφεσης θα αποφέρει οποιοδήποτε απτό νομικό ή πραγματικό όφελος στους εφεσείοντες (Βλ. Αρχή Ηλεκτρισμού Κύπρου ν. Μιχαηλίδης κ.ά., Α.Ε. 115/13 και 116/13, ημερ. 9.7.2020).
Δ. Η απάντηση στο ερώτημα κατά πόσο η παρούσα έφεση είναι αλυσιτελής
Εν προκειμένω, ως εξηγήθηκε, αρχικά ο διαγωνισμός κατακυρώθηκε στην Κοινοπραξία. Η εν λόγω απόφαση ακυρώθηκε με απόφαση του πρωτόδικου Δικαστηρίου, που εκδόθηκε στο πλαίσιο της προσφυγής 1792/2019, η οποία αποτελεί αντικείμενο της υπό κρίση έφεσης. Ο λόγος που ακυρώθηκε εστιάζεται στο ζήτημα της πιστοποίησης των Τεχνικών και Επαγγελματικών ικανοτήτων και δη στο πιστοποιητικό. Το πρωτόδικο Δικαστήριο, ενόψει της πιο πάνω κατάληξης του, δεν εξέτασε το λόγο ακύρωσης που σχετιζόταν με τη σύνταξη του Σχεδίου Μετάβασης και Υλοποίησης από έγκυρο Ελεγκτικό Οίκο. Μετά την 2η επανεξέταση, όπου κατακυρώθηκε η προσφορά στα Υπεραστικά Λεωφορεία, ο τελευταίος λόγος ακύρωσης εξετάστηκε, στο πλαίσιο της προσφυγής 1117/21 και, ως αναφέρθηκε, κρίθηκε ότι η Κοινοπραξία δεν πληρούσε συγκεκριμένο ουσιώδη όρο του διαγωνισμού και δη της σύνταξης του Σχεδίου Μετάβασης και Υλοποίησης από έγκυρο Ελεγκτικό Οίκο. Για το συγκεκριμένο ζήτημα το πρωτόδικο Δικαστήριο, στο πλαίσιο της τελευταίας αυτής προσφυγής, υιοθέτησε την απόφαση που εξέδωσε στην προσφυγή 1788/2019. Η έφεση 76/20 (ανωτέρω), που ασκήθηκε κατά της τελευταίας αυτής απόφασης, όπου εξετάστηκε το συγκεκριμένο ζήτημα απορρίφθηκε.
Επισημαίνεται ότι, στην περίπτωση που απορριφθεί η έφεση που ασκήθηκε κατά της απόφασης που εκδόθηκε στη προσφυγή 1117/21 σφραγίζεται ο αποκλεισμός της Κοινοπραξίας από τον διαγωνισμό.
Στην δε περίπτωση που επιτύχει η υπό κρίση έφεση, ως ορθά υπέδειξε ο ευπαίδευτος συνήγορος της εφεσίβλητης, το παρόν Δικαστήριο δεν δύναται να παραπέμψει στο πρωτόδικο Δικαστήριο να εξετάσει το λόγο ακύρωσης που δεν εξετάστηκε αφού αυτός έχει ήδη εξεταστεί στο πλαίσιο της μεταγενέστερης προσφυγής 1117/21. Σε τέτοια περίπτωση το πρωτόδικο Δικαστήριο θα έλθει αντιμέτωπο και με το δεδικασμένο που δημιουργήθηκε, αφού το συγκεκριμένο ζήτημα αποφασίστηκε στο πλαίσιο της μεταγενέστερης προσφυγής.
Η ευπαίδευτη συνηγόρος των εφεσειόντων επισήμανε ότι σε περίπτωση επιτυχίας της υπό κρίση έφεσης, το παρόν Δικαστήριο δεν δύναται να παραπέμψει το μη εξετασθέν ζήτημα ενόψει ότι δεν ασκήθηκε αντέφεση από την εφεσίβλητη. Παρέπεμψε δε στην υπόθεση Αναθεωρητική Αρχή Προσφορών ν. Kyriakos Andreou Arsiotis Developments & Construction Ltd ανωτέρω. Η τελευταία αυτή απόφαση δεν εισήγαγε όμως τέτοια αρχή δικαίου. Στην εν λόγω υπόθεση, η οποία εξάλλου είχε τις δικές της συνθήκες και ιδιαιτερότητες, σημειώθηκε, απλώς, ότι η εκεί εφεσίβλητη δεν προσέβαλε με αντέφεση την παράλειψη του πρωτόδικου Δικαστηρίου να εξετάσει λόγους ακύρωσης.
Εν προκειμένω, σε περίπτωση επιτυχίας της υπό κρίση έφεσης, δεν θα επικυρωθεί η προσβαλλόμενη απόφαση και δεν θα κατακυρωθεί ο διαγωνισμός στην Κοινοπραξία, ως εισηγήθηκε η ευπαίδευτη συνήγορος της τελευταίας. Ως αναφέρθηκε, ενόψει της κατάληξης του, το πρωτόδικο Δικαστήριο δεν εξέτασε τον έτερο λόγο ακύρωσης.
Τα όσα τέθηκαν από μέρους των εφεσειόντων περί κατάλοιπου ζημιάς είναι ασθενικά. Πρόκειται για γενικούς και αόριστους ισχυρισμούς. Οι εφεσείοντες παρέλειψαν να πιθανολογήσουν κατάλοιπο ζημιάς με αναφορά σε υπαρκτά δεδομένα και στοιχεία που να υποστηρίζουν τη θέση τους.
Συνεπώς, για τους λόγους που εξηγούνται πιο πάνω και με βάση τα ιδιαίτερα περιστατικά που περιβάλλουν την υπό κρίση περίπτωση, η συνέχιση της παρούσας έφεσης κανένα όφελος δεν θα αποφέρει στους εφεσείοντες.
Έτσι, η έφεση απορρίπτεται, ως αλυσιτελής, με έξοδα, εκ συνολικού ποσού €4000, πλέον Φ.Π.Α εάν υπάρχει, υπέρ της εφεσίβλητης και εναντίον των εφεσειόντων. Χωρίς έξοδα, αναφορικά με την καθ’ ης η αίτηση- Δημοκρατία.
Τ. ΨΑΡΑ-ΜΙΛΤΙΑΔΟΥ, Δ.
ΣΤ. ΧΑΤΖΗΓΙΑΝΝΗ, Δ.
Η. ΓΕΩΡΓΙΟΥ, Δ.
/ΕΑΠ.
[1] Εφεσείοντες στην παρούσα έφεση.
[2] Κοινοπραξία
cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο