ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΕΦΕΤΕΙΟ
(Έφεση Κατά Απόφασης Διοικητικού Δικαστηρίου Αρ. 9/2022)
12 Νοεμβρίου, 2025
[ΕΥΣΤΑΘΙΟΥ-ΝΙΚΟΛΕΤΟΠΟΥΛΟΥ Π., ΣΕΡΑΦΕΙΜ, ΛΥΣΑΝΔΡΟΥ, Δ/ΣΤΕΣ]
UNITY MANAGERS (CYPRUS) LTD
Εφεσείουσα,
v.
ΔΗΜΟΥ ΛΕΥΚΩΣΙΑΣ
Εφεσίβλητου.
--------------------
Π. Κάκκουρας, για ΚΑΚΚΟΥΡΑΣ & ΠΑΝΑΓΙΔΗΣ Δ.ΕΠ.Ε., για Εφεσείουσα.
Λ. Θεοδώρου (κα), για Α. & Α. Κ. ΑΙΜΙΛΙΑΝΙΔΗΣ, Κ. ΚΑΤΣΑΡΟΣ & ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ Δ.Ε.Π.Ε., για Εφεσίβλητο.
--------------------
ΕΥΣΤΑΘΙΟΥ-ΝΙΚΟΛΕΤΟΠΟΥΛΟΥ, Π.: Η ομόφωνη απόφαση του Δικαστηρίου θα δοθεί από τον Δικαστή Δ. Λυσάνδρου.
Α Π Ο Φ Α Σ Η
ΛΥΣΑΝΔΡΟΥ, Δ.: Στις 27.9.2018, ο Δήμος Λευκωσίας (εφεξής «ο Εφεσίβλητος») επέβαλε, δια σχετικής ειδοποίησης, στην Εφεσείουσα (πρωτόδικα, η προσφεύγουσα) τέλος επαγγελματικής άδειας ύψους 742 ευρώ. Η Εφεσείουσα συνιστά εταιρεία περιορισμένης ευθύνης, η οποία απασχολείται με τη διαχείριση, αξιοποίηση και εκμετάλλευση της κινητής και ακίνητης περιουσίας της.
Η ειδοποίηση ανέγραφε ως λεπτομέρειες : «ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΑΔΕΙΑ/PROFESSIONAL PERMIT [Σημείωση Δικαστηρίου: αναγράφεται συγκεκριμένη οδός η οποία θα αναφέρεται εφεξής ως «η οδός»] και παρέθετε τη δήλωση «Τελευταία ημερομηνία υποβολής ενστάσεων η 9η Νοεμβρίου 2018».
Η Εφεσείουσα υπέβαλε ένσταση ημερομηνίας 11.10.2018 στην οποία ανέφερε ότι δεν ασκεί δραστηριότητα ή επιτήδευμα εντός του Δήμου, καθότι η είσπραξη ενοικίου από ακίνητο εντός των δημοτικών ορίων του Εφεσίβλητου δεν αποτελεί επάγγελμα ή επιτήδευμα και ότι το εγεγραμμένο της γραφείο βρίσκεται στον Δήμο Έγκωμης στον οποίο καταβάλλει ετήσια τέλη επαγγελματικής άδειας.
Στην ένσταση της Εφεσείουσας, ως λήφθηκε από τον Εφεσίβλητο, αναγράφονται τα εξής ενδοϋπηρεσιακά σχόλια:
«ΙΔΙΟΚΤΗΤΡΙΑ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΑΚΙΝΗΤΟΥ
ΕΝΟΙΚΙΑΖΟΥΝ ΣΕ ΓΡΑΦΕΙΑ
ΛΑΜΒΑΝΟΥΝ ΨΗΛΑ ΕΝΟΙΚΙΑ
ΤΟ ΕΠΙΒΛΗΘΕΝ ΠΟΣΟ €742 ΕΠΑΓΓ. ΑΔΕΙΑΣ ΛΟΓΙΚΟ».
Με επιστολή του ημερ. 6.11.2018, ο Εφεσίβλητος δήλωσε στην Εφεσείουσα τα εξής:
«Αναφέρομαι στην επιστολή σας σχετικά με την ένσταση σας για ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΑΔΕΙΑ/PROFESSIONAL PERMIT στην οδό […] που σας επιβλήθηκαν για το έτος 2018 και σας πληροφορώ ότι τα τέλη αυτά επιβάλλονται σύμφωνα με τον Περί Δήμων Νόμο και τους σχετικούς Κανονισμούς.
Η ένσταση σας έχει εξετασθεί, και αφού λήφθηκαν υπόψη τα δικαιολογητικά που υποβάλατε, αποφασίσθηκε όπως:
Η ένσταση απορριφθεί.
Παρακαλείστε όπως μέχρι τις 14/12/2018 εξοφλήσετε το λογαριασμό σας ως ακολούθως: […]».
Η Εφεσείουσα προσέβαλε την πράξη του Εφεσίβλητου, ως παρατίθεται στην άνωθεν επιστολή ημερ. 6.11.2018, διά της Προσφυγής Αρ. 74/2019 την οποία το πρωτόδικο Δικαστήριο απέρριψε με το εξής σκεπτικό:
Δεδομένου ότι η οικεία νομοθεσία δεν προβλέπει δικαίωμα ένστασης και η υποβληθείσα ένσταση δεν παραθέτει νέο ουσιώδες στοιχείο, ούτε ο Εφεσίβλητος προέβηκε σε νέα έρευνα, η εκ του Εφεσίβλητου επιβολή τέλους επαγγελματικής άδειας στην Εφεσείουσα, διά της ειδοποίησης ημερ. 27.9.2018, συνιστούσε εκτελεστή διοικητική πράξη, όχι όμως η απάντηση του Εφεσίβλητου ημερ. 6.11.2018 επί της ένστασης της Εφεσείουσας.
Κατά την πρωτόδικη κρίση, αυτή η απάντηση συνιστούσε πράξη βεβαιωτική της αρχικής ειδοποίησης, η οποία πράξη εξέφραζε την εμμονή του Εφεσίβλητου στην προηγούμενή του απόφαση.
Την 6.11.2018, η Εφεσείουσα εδύνατο ακόμα να προσβάλει εμπρόθεσμα την ειδοποίηση ημερ. 27.9.2018, πλην όμως δεν το έπραξε.
Ενόψει τούτου, το πρωτόδικο Δικαστήριο απέρριψε την Προσφυγή ως δικονομικά απαράδεκτη.
Διά της παρούσας έφεσης, η Εφεσείουσα προβάλλει ως εσφαλμένη την πρωτόδικη απόφαση, με δύο λόγους έφεσης:
Πρώτον, η πράξη του Εφεσίβλητου ημερ. 6.11.2018 ήταν εκτελεστή διότι συνιστούσε απάντηση σε ένσταση την οποία η Εφεσείουσα υπέβαλε κατόπιν της εκ του Εφεσίβλητου παροχής ρητού δικαιώματος να το πράξει, στην οποία ένσταση παρέθεσε στοιχεία που ήταν νέα ή δεν ήταν σε γνώση του Εφεσίβλητου (πρώτος λόγος έφεσης).
Δεύτερον, εφόσον η Εφεσείουσα υπέβαλε ένσταση βάσει ρητού δικαιώματος το οποίο της παραχώρησε ο Εφεσίβλητος προς τούτο, η απάντηση του τελευταίου επί της ένστασης δεν μπορεί να θεωρείται ότι στερείται εκτελεστότητας απλά επειδή η οικεία νομοθεσία δεν προβλέπει τέτοιο δικαίωμα. Περαιτέρω, δια της ένστασής της, η Εφεσείουσα υπέβαλε στον Εφεσίβλητο νέα γεγονότα, στοιχεία και λόγους τα οποία ο Εφεσίβλητος δεν φαίνεται να γνώριζε και ούτε είχε λάβει υπόψη του κατά την έκδοση της αρχικής ειδοποίησης, ήτοι ότι το εγγεγραμμένο γραφείο της Εφεσείουσας ήταν στον Δήμο Έγκωμης στον οποίο καταβάλλει επαγγελματικό φόρο και τη θέση της ότι η είσπραξη ενοικίου για υποστατικό εντός του Εφεσίβλητου δεν συνιστά επάγγελμα ή επιτήδευμα. Κατά την έκδοση της απαντητικής επιστολής του ημερ. 6.11.2018, ο Εφεσίβλητος δεν διεξήγαγε τη δέουσα έρευνα, αγνοώντας τα νέα στοιχεία τα οποία η Εφεσείουσα του υπέβαλε. Αυτή η παράλειψη του Εφεσίβλητου ουδόλως καθιστά την απάντηση ημερ. 6.11.2018 του τελευταίου βεβαιωτική (δεύτερος λόγος έφεσης).
Λόγω της συνάφειάς τους, θα εξετάσουμε τους δύο λόγους έφεσης από κοινού.
Στην Έφεση κατά Απόφασης Διοικητικού Δικαστηρίου Αρ. 52/2018 Μιλτιάδου ν. Υπουργείου Εργασίας, Πρόνοιας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, απόφαση Ανωτάτου Συνταγματικού Δικαστηρίου ημερ. 15.3.2024, τέθηκαν επί τάπητος οι παράμετροι βάσει των οποίων αξιολογείται κατά πόσο η απάντηση της Διοίκησης επί ένστασης του διοικούμενου έχει εκτελεστό χαρακτήρα ή όχι.
Όταν η νομοθεσία χορηγεί στον διοικούμενο δικαίωμα υποβολής ένστασης σε σχέση με προηγηθείσα εκτελεστή διοικητική πράξη που τον αφορά, η τελευταία απολύει την εκτελεστότητά της και ενσωματώνεται στην διοικητική απόφαση επί της ένστασης, η οποία διοικητική απόφαση συνιστά εκτελεστή διοικητική πράξη.
Όταν όμως η ένσταση υποβάλλεται χωρίς να υπάρχει προς τούτο νομοθετική βάση, η αρχική διοικητική πράξη χάνει την εκτελεστότητά της και απορροφάται στη μεταγενέστερη διοικητική πράξη (η οποία καθίσταται η εκτελεστή), μόνο όταν η μεταγενέστερη πράξη εκδίδεται μετά από νέα ουσιαστική έρευνα της υπόθεσης, υπό την έννοια ότι λήφθηκαν υπόψη νέα στοιχεία τα οποία -έστω και αν προϋπήρχαν- ήταν άγνωστα ή/και δεν λήφθηκαν υπόψη ενωρίτερα.
Αντιθέτως, η μεταγενέστερη πράξη στερείται εκτελεστού χαρακτήρα και συνιστά απλώς βεβαιωτική της πρώτης όταν δεν είναι προϊόν νέας ουσιώδους έρευνας και διέπεται (μεταξύ άλλων) από ταυτόσημο διατακτικό και αιτιολογία με την πρώτη (Έφεση κατά Απόφασης Διοικητικού Δικαστηρίου Αρ. 91/2018 Πανεπιστήμιο Κύπρου ν. Βόντα, απόφαση Ανωτάτου Συνταγματικού Δικαστηρίου ημερ. 21.2.2024).
Εν προκειμένω, η ειδοποίηση ημερ. 27.9.2018, ως παραλήφθηκε από την Εφεσείουσα, της χορήγησε δικαίωμα ένστασης εντός καθορισμένης προθεσμίας. Ο Eφεσίβλητος διατείνεται ενώπιόν μας ότι παρείχε δικαίωμα ένστασης στην Εφεσείουσα οικειοθελώς, χωρίς να προβλέπεται τέτοιο δικαίωμα στη νομοθεσία (σημείο 18 περιγράμματός του), η δε Εφεσείουσα δεν αντικρούει αυτή την τοποθέτηση με το να μας παραπέμψει σε νομοθετική διάταξη προβλέπουσα τέτοιο δικαίωμα.
Έπεται ότι, με βάση τη Μιλτιάδου ν. Υπουργείου Εργασίας, Πρόνοιας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων ανωτέρω, η προσβαλλόμενη πράξη είναι εκτελεστή μόνο αν συνιστά προϊόν νέας ουσιαστικής έρευνας.
Συναφώς, τα στοιχεία τα οποία προέβαλε με την ένστασή της η Εφεσείουσα ήταν τα εξής:
Το ακίνητο επί της οδού το οποίο ρητά αφορούσε η επίδικη ειδοποίηση, διατίθετο από την Εφεσείουσα προς ενοικίαση, η δε είσπραξη ενοικίου δεν συνιστά επάγγελμα ή επιτήδευμα για να δικαιολογείται η επιβολή τέλους επαγγελματικής άδειας σε σχέση με την είσπραξη αυτού του ενοικίου.
Περαιτέρω, το εγεγγραμμένο γραφείο της Εφεσείουσας εδράζετο στον Δήμο Έγκωμης στον οποίο και κατέβαλλε ετήσιο τέλος επαγγελματικής άδειας.
Η Εφεσείουσα προβάλλει ότι τα άνωθεν στοιχεία ήταν νέα τα οποία στοιχειοθετούσαν νέα έρευνα μετά από την έκδοση της αρχικής ειδοποίησης, καθιστώντας την απάντηση του Εφεσίβλητου επί της ένστασης εκτελεστή διοικητική πράξη (σελ. 9 περιγράμματός της). Από πλευράς του, ο Εφεσίβλητος αντιτείνει ότι όλα τα άνωθεν στοιχεία του ήταν γνωστά όταν εξέδιδε την αρχική ειδοποίηση, ως επιβεβαιώνει το περιεχόμενο του διοικητικού φακέλου (σημείο 11 περιγράμματός του).
Η δική μας κρίση έχει ως εξής:
Η διατύπωση της ένστασης καταδεικνύει την αντίληψη της Εφεσείουσας πως το επίδικο τέλος επαγγελματικής άδειας της επιβλήθηκε από τον Eφεσίβλητο σε σχέση με το μόνο ενοίκιο το οποίο λαμβάνει εντός των δημοτικών ορίων του τελευταίου και το οποίο ο Εφεσίβλητος εξέλαβε ως κέρδος από την ενοικίαση του επίδικου ακινήτου η οποία συνιστά επαγγελματική δραστηριότητα ή επιτήδευμα από πλευράς της Εφεσείουσας.
Επειδή η Εφεσείουσα εξέλαβε το επιβληθέν τέλος ως είδος επαγγελματικού φόρου, η διά της ένστασης θέση της ότι η είσπραξη ενοικίου δεν αποτελεί επάγγελμα ή επιτήδευμα και ότι η ίδια δεν ασκεί δραστηριότητα ή επιτήδευμα εντός των δημοτικών ορίων του Εφεσίβλητου συνιστά στην ουσία νομική επιχειρηματολογία η οποία επιχείρησε να πείσει τον τελευταίο ότι της επέβαλε το τέλος υπό καθεστώς πλάνης περί τον νόμο.
Η υποβολή νομικής επιχειρηματολογίας υπέρ του νομικά εσφαλμένου της προηγηθείσας εκτελεστής διοικητικής πράξης δεν καθιστά εκτελεστή την απόφαση του Εφεσίβλητου επί της ένστασης (MARFIN POPULAR BANK PUBLIC CO LTD ν. Υπουργείου Εμπορίου, Βιομηχανίας και Τουρισμού, Τμήματος Εφόρου Εταιρειών και Επίσημου Παραλήπτη (2011) 3 Α.Α.Δ. 851· Συνεκδικαζόμενες Εφέσεις κατά Απόφασης Διοικητικού Δικαστηρίου Αρ. 143/2019, 23/2020 και 168/2020 Δημοκρατία ν. Λύρας κ.ά., απόφαση Ανωτάτου Συνταγματικού Δικαστηρίου ημερ. 8.10.2025).
Πλην όμως, η ένσταση της Εφεσείουσας δεν παρέθετε μόνο νομική επιχειρηματολογία αλλά και γεγονότα (ήτοι ότι το εγγεγραμμένο γραφείο της βρίσκεται στον Δήμο Έγκωμης στον οποίο και πληρώνει ετήσιο τέλος επαγγελματικής άδειας), καίτοι προφανώς τα υπέβαλε και πάλι, για να αμφισβητήσει τη νομική ορθότητα της επίδικης επιβολής τέλους από τον Εφεσίβλητο.
Παρότι ο Εφεσίβλητος διατείνεται ότι όλα τα διά της ένστασης υποβληθέντα στοιχεία του ήταν ήδη γνωστά, παρατηρούμε ότι δεν μας παραπέμπει σε συγκεκριμένα έγγραφα του ενώπιόν μας διοικητικού φακέλου. Περαιτέρω, ο ενώπιόν μας διοικητικός φάκελος δεν παραθέτει οτιδήποτε που να προηγήθηκε της αρχικής ειδοποίησης επιβολής.
Η παράλειψη του Εφεσίβλητου να υποβάλει ενώπιον του πρωτόδικου Δικαστηρίου προπαρασκευαστικά της αρχικής ειδοποίησης έγγραφα συνιστά παράλειψή του (Έφεση κατά Απόφασης Διοικητικού Δικαστηρίου Αρ. 122/2019 Δημοκρατία ν. Σ & ΚΥΡΙΑΚΟΥ ΛΤΔ, απόφαση Εφετείου ημερ. 15.12.2023) η οποία δεν βοηθά την πρωτόδικη κρίση (Έφεση κατά Απόφασης Διοικητικού Δικαστηρίου Αρ. 68/2018 Δημοκρατία ν. Ιωσήφ, απόφαση Ανωτάτου Συνταγματικού Δικαστηρίου ημερ. 6.3.2024) και η οποία επενεργεί σε βάρος του Εφεσίβλητου.
Συνάγεται πως είναι μετέωρο το πρωτόδικο εύρημα πως «δεν υπάρχει οποιοδήποτε νέο γεγονός που να τέθηκε υπόψη της διοίκησης, κατά την υποβολή της «ένστασης» ημερομηνίας 11.10.2018, έτσι ώστε να ενεργοποιηθεί η υποχρέωση της διοίκησης να προβεί σε νέα έρευνα» καθότι ο Εφεσίβλητος δεν προσέφερε στο πρωτόδικο Δικαστήριο το μέσο ώστε το τελευταίο να προβεί σε τέτοια διαπίστωση.
Οι ενδοϋπηρεσιακές σημειώσεις του Εφεσίβλητου επί της ένστασης της Εφεσείουσας δεικνύουν ότι ο Εφεσίβλητος επέβαλε το επίδικο τέλος σε σχέση με το συγκεκριμένο ακίνητο επί της οδού ορθά αντιλαμβανόμενος ότι αυτό το ακίνητο ενοικιάζεται, όπερ εξυπακούει ότι η Εφεσείουσα δεν το χρησιμοποιεί ως εγγεγραμμένο γραφείο της.
Παρά ταύτα, η παράλειψη προσκόμισης στο Δικαστήριο προπαρασκευαστικών της αρχικής ειδοποίησης εγγράφων όχι μόνο δεν επιβεβαιώνει ότι τα προρρηθέντα γεγονότα (περί του ότι το γραφείο της Εφεσείουσας βρίσκεται στον Δήμο Έγκωμης στον οποίο πληρώνει επαγγελματικό τέλος) λήφθηκαν υπόψη από τον Εφεσίβλητο κατά την έκδοση της ειδοποίησης, αλλά ούτε και ότι είναι επουσιώδη (δεδομένου του κατά τον ουσιώδη χρόνο εφαρμοστέου Άρθρου 105 των περί Δήμων Νόμων -Νόμος 111 του 1985 ως τροποποιήθηκε- το οποίο θέτει κάποιο όριο στους δήμους ως προς την δυνατότητα επιβολής ετήσιων δικαιωμάτων).
Η μη κατάθεση διοικητικού φακέλου που να περιέχει όλα τα αναγκαία στοιχεία ώστε να είναι πλήρης και ασφαλής η άσκηση του δικαστικού ελέγχου συνεπάγεται την ακύρωση της προσβαλλόμενης διοικητικής πράξης (Έφεση κατά Απόφασης Διοικητικού Δικαστηρίου Αρ. 60/2020 Νεοφύτου κ.ά. ν. Υπουργού Άμυνας κ.ά., απόφαση Ανωτάτου Συνταγματικού Δικαστηρίου ημερ. 12.3.2025).
Έπεται ότι η μη κατάθεση προπαρασκευαστικών εγγράφων της ειδοποίησης καθιστά επιτυχή την έφεση άνευ ετέρου, πόσω μάλλον που η απουσία τέτοιων εγγράφων καθιστά -ως προαναφέρθηκε- εσφαλμένη την πρωτόδικη απόφαση περί μη υποβολής νέων στοιχείων διά της ένστασης και, συνεπώς, βάσιμους τους δύο λόγους έφεσης.
Παρατηρούμε, βέβαια, ότι η αιτιολογία του δεύτερου λόγου έφεσης διατείνεται (μεταξύ άλλων) ότι ο Εφεσίβλητος δεν εξέτασε τα στοιχεία τα οποία η Εφεσείουσα του υπέβαλε, καταλογίζοντας έτσι στον Εφεσίβλητο παράλειψη οφειλόμενης ενέργειας τρόπον τινά.
Αυτή όμως η θέση της Εφεσείουσας δεν ευσταθεί, καθότι αντικρούεται από το λεκτικό της προσβαλλόμενης απόφασης ημερ. 6.11.2018, η οποία ρητά αναφέρει ότι η ένσταση της Εφεσείουσας απορρίφθηκε «αφού λήφθηκαν υπόψη τα δικαιολογητικά που υποβάλατε».
Αφού τα δικαιολογητικά της Εφεσείουσας λήφθηκαν υπόψη, καθιστούν την προσβαλλόμενη απόφαση (η οποία απορρίπτει την ένσταση της Εφεσείουσας) εκτελεστή, παρεκτός αν ήταν είτε ήδη γνωστά είτε (ακόμα και αν ήταν όντως νέα) επουσιώδη, πράγμα που δεν μπορεί να επιβεβαιωθεί εξ υπαιτιότητας του Εφεσίβλητου, με την αμφιβολία να επενεργεί υπέρ της Εφεσείουσας.
Καταληκτική κρίση του Δικαστηρίου:
Η έφεση επιτυγχάνει και παραμερίζεται η εφεσιβαλλόμενη απόφαση ημερ. 8.12.2021 (περιλαμβανομένης της διαταγής για έξοδα) επί της Προσφυγής Αρ. 74/2019.
Η προσβαλλόμενη διοικητική πράξη ακυρώνεται.
Επιδικάζεται το ποσό των 4900 ευρώ (επιπλέον Φ.Π.Α.), ως πρωτόδικα και κατ’ έφεση έξοδα, υπέρ της Εφεσείουσας και κατά του Εφεσίβλητου.
Α. ΕΥΣΤΑΘΙΟΥ-ΝΙΚΟΛΕΤΟΠΟΥΛΟΥ, Π.
Γ. ΣΕΡΑΦΕΙΜ, Δ.
Δ. ΛΥΣΑΝΔΡΟΥ, Δ.
cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο