ΑΝΩΤΑΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΚΥΠΡΟΥ
ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ
(Πολιτική Έφεση Αρ. 233/2016)
9 Μαΐου, 2025
[ΣΤΑΜΑΤΙΟΥ, Π., ΜΑΛΑΧΤΟΣ, ΕΦΡΑΙΜ, Δ/στές]
I.P.A. MASTIC ASPHALT ISOLATIONS LIMITED
Εφεσείουσa,
v.
ΕΡΓΟΛΗΠΤΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ Κ. ΜΟΣΦΙΛΗΣ & ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΛΙΜΙΤΕΔ
Εφεσίβλητης.
......................
Γ. Ζαχαρίου (κα), για Ανδρέας Β. Ζαχαρίου & Σία Δ.Ε.Π.Ε., για την Εφεσείουσα.
Ζ. Σάντης, για Ν.Γ. Νικολάου, για την Εφεσίβλητη.
........................
ΣΤΑΜΑΤΙΟΥ, Π.: Η απόφαση του Δικαστηρίου είναι ομόφωνη και
θα δοθεί από την Εφραίμ, Δ.
Α Π Ο Φ Α Σ Η
ΕΦΡΑΙΜ, Δ.: Με την παρούσα Έφεση προσβάλλεται η απόφαση του Επαρχιακού Δικαστηρίου Λευκωσίας η οποία εξεδόθη υπέρ της Εφεσίβλητης και εναντίον της Εφεσείουσας για το ποσό των €10.500 ως υπόλοιπο εκτέλεσης εργοληπτικών εργασιών για την ανέγερση από την Εφεσίβλητη πολυκατοικίας 12 διαμερισμάτων κατ’ εντολή της Εφεσείουσας.
Αποτέλεσε κοινό έδαφος, και συνακόλουθα εύρημα του πρωτόδικου Δικαστηρίου, ότι η Εφεσίβλητη ήταν εργοληπτική εταιρεία δεόντως εγγεγραμμένη και κάτοχος άδειας εργολάβου τάξεως Δ η οποία επιτρέπει στον κάτοχο να αναλάβει την ανέγερση οικοδομικού έργου που δεν υπερβαίνει σε εμβαδόν τα 1.000 τ.μ. Η Εφεσίβλητη συνήψε γραπτό συμβόλαιο με την Εφεσείουσα για την ανέγερση της πολυκατοικίας έναντι του συνολικού ποσού των €555.300 (ΛΚ325.000). Είχε προηγηθεί η υποβολή αίτησης από την Εφεσίβλητη προς την Ομοσπονδία Συνδέσμων Εργολάβων Οικοδομών Κύπρου για την παραχώρηση εντύπου συμβολαίου αναφορικά με το συγκεκριμένο έργο συνολικού εμβαδού 1.040 τ.μ. Στην άδεια οικοδομής η οποία εκδόθηκε για το εν λόγω έργο αναφερόταν ότι αυτό ήταν εμβαδού 1.680 τ.μ. Το έργο ολοκληρώθηκε και παραδόθηκε στην Εφεσείουσα η οποία κατέβαλε το συμφωνηθέν ποσό του έργου πλην του ποσού των €10.500. Η Εφεσείουσα αρνήθηκε να καταβάλει το εν λόγω ποσό, ισχυριζόμενη, μεταξύ άλλων, ότι η Εφεσίβλητη δεν είχε άδεια να εκτελέσει τις κατ’ ισχυρισμό εκτελεσθείσες εργασίες.
Αναφορικά με τη νομιμότητα ή μη της συμφωνίας, το πρωτόδικο Δικαστήριο, καθοδηγούμενο από τα άρθρα 24-26 των περί Εγγραφής και Ελέγχου Εργοληπτών Οικοδομικών και Τεχνικών Έργων Νόμων του 2001 έως 2013 (οι Νόμοι), και τη σχετική νομολογία, κατέληξε ότι δεν είχε τεθεί ενώπιον του θετική μαρτυρία που να αποδείκνυε το ακριβές εμβαδόν του έργου που ανέλαβε και εκτέλεσε η Εφεσίβλητη ή ότι το εμβαδόν του έργου αντιστοιχούσε με αυτό που αναγραφόταν στην άδεια οικοδομής. Παρέπεμψε στη μαρτυρία του διευθυντή της ο οποίος αρνήθηκε ότι το εμβαδόν του έργου υπερέβαινε το επιτρεπτό εμβαδόν που η Εφεσίβλητη δικαιούτο να αναλάβει και εκτελέσει και ισχυρίστηκε ότι δεν είχε διαπράξει οποιαδήποτε παρανομία. Έκρινε πως ο διευθυντής της ήταν με την εντύπωση ότι το εμβαδόν του έργου που θα αναλάμβανε δεν θα υπερέβαινε εκείνο που δικαιούτο να αναλάβει και εκτελέσει και ότι, στην απουσία μαρτυρίας για το πραγματικό εμβαδόν του έργου, αδυνατούσε να καταλήξει ότι ήταν πρόδηλο πως ο σκοπός της συμφωνίας ήταν παράνομος και πως η Εφεσίβλητη, εν γνώσει της ότι αυτή ήταν παράνομη, ανέλαβε το έργο.
Η Εφεσείουσα εγείρει συνολικά έξι λόγους έφεσης (ο έβδομος λόγος απεσύρθη κατά την ακρόαση της Έφεσης). Οι πρώτοι πέντε λόγοι αφορούν στο ότι λανθασμένα το πρωτόδικο Δικαστήριο κατέληξε πως δεν απεδείχθη ότι η Εφεσίβλητη δεν είχε άδεια να εκτελέσει το έργο και ότι λανθασμένα αξιολόγησε τη σχετική μαρτυρία για να καταλήξει σε λανθασμένο εύρημα πως δεν απεδείχθη το εμβαδόν του έργου και συνακόλουθα η παρανομία της σύμβασης. Με τον έκτο λόγο έφεσης αποδίδεται ότι εσφαλμένα το πρωτόδικο Δικαστήριο περιόρισε τα επίδικα θέματα στην παρανομία της σύμβασης και όχι στην υποχρέωση της Εφεσίβλητης να αποδείξει πως ήταν εγγεγραμμένη εργολήπτρια για το έργο και ότι εσφαλμένα αντέστρεψε το βάρος απόδειξης. Λόγω της συνάφειας τους, όλοι οι λόγοι θα εξεταστούν μαζί.
Το άρθρο 25 των Νόμων απαγορεύει την ανάθεση ή την εκτέλεση οποιουδήποτε οικοδομικού και ή τεχνικού έργου από πρόσωπο το οποίο δεν κατέχει κατά τον ουσιώδη χρόνο ετήσια άδεια της τάξης και κατηγορίας στην οποία ανήκει το έργο. Το άρθρο 26 προνοεί ότι εγγεγραμμένος εργολήπτης ο οποίος, ενώ είναι κάτοχος ετήσιας άδειας, υποβάλλει προσφορά ή αναλαμβάνει ή εκτελεί οποιοδήποτε οικοδομικό έργο ή τεχνικό έργο ψηλότερης τάξης από εκείνη της ετήσιας άδειας του, είναι ένοχος αδικήματος. Το άρθρο 30 καθιστά άκυρη συμφωνία, γραπτή ή προφορική, που αφορά σε ανάθεση εκτέλεσης οικοδομικού ή τεχνικού έργου σε, μεταξύ άλλων, μη κάτοχο ετήσιας άδειας αντίστοιχης της τάξης του τεχνικού ή οικοδομικού έργου. Στην υπόθεση Γρηγορίου κ.ά. v. Οικοσυνθέσεις Λτδ (2010) 1(Γ) Α.Α.Δ. 1932, λέχθηκε ότι ο Νόμος ο οποίος ρητά απαγορεύει την ανάληψη και εκτέλεση έργου από μη εγγεγραμμένο εργολήπτη ή από μη αδειούχο εργολήπτη, αποσκοπεί εμφανώς στην εξασφάλιση και κατοχύρωση του επαγγέλματος του εργολήπτη. Όπως χαρακτηριστικά λέχθηκε:
«Δεν μπορεί επομένως ένας μη εγγεγραμμένος εργολήπτης παράνομα να συμβάλλεται για εργοληπτική εργασία την οποία δεν είχε δικαίωμα να αναλάβει, αποστερώντας αυτή την εργασία από άλλο νόμιμο εργολήπτη, και αργότερα να απαιτεί αμοιβή σε βάση άλλη από εκείνη για την οποία συνεβλήθη και για μέρος των εργασιών της ενιαίας εργοληψίας την οποία παράνομα είχε αναλάβει.»
Στην υπό κρίση υπόθεση ήταν αδιαμφισβήτητο ότι η Εφεσίβλητη κατείχε άδεια τάξεως Δ, η οποία της παρείχε δικαίωμα να αναλαμβάνει και εκτελεί εργοληπτικά έργα που δεν θα υπερέβαιναν τα 1.000 τ.μ., όπως καθορίζεται στον Πρώτο Πίνακα των Νόμων. Ήταν επίσης αδιαμφισβήτητο ότι η ίδια είχε αιτηθεί να της παραχωρηθεί το σχετικό συμβόλαιο για έργο εμβαδού 1.040 τ.μ., ενώ η άδεια οικοδομής παραχωρήθηκε για την εκτέλεση του έργου εμβαδού 1.680 τ.μ. Με βάση τη Σημείωση (3) του Πρώτου Πίνακα των Νόμων, «για σκοπούς υπολογισμού του εμβαδού που αναφέρεται στον παρόντα Πίνακα θα λαμβάνεται υπόψη το εμβαδό του οικοδομικού έργου για το οποίο εκδόθηκε η πολεοδομική άδεια ή άδεια οικοδομής, περιλαμβανομένου και του εμβαδού των υπόγειων και οποιωνδήποτε άλλων καλυμμένων χώρων». Επομένως, ήταν ξεκάθαρο πως κατά τον ουσιώδη χρόνο και σε κάθε περίπτωση, με βάση την άδεια οικοδομής, η Εφεσίβλητη είχε αναλάβει έργο το οποίο υπερέβαινε το επιτρεπόμενο βάσει της άδειας της εμβαδόν. Αυτά τα δεδομένα ήταν επαρκή για να καταδείξουν ότι η Εφεσίβλητη είχε αναλάβει έργο για το οποίο δεν κατείχε την απαιτούμενη από τον Νόμο άδεια, καθιστώντας έτσι τη σχετική συμφωνία εξ υπαρχής άκυρη.
Θεωρούμε ότι το πρωτόδικο Δικαστήριο έσφαλε ως προς την προσέγγιση του να αναζητήσει μαρτυρία για το ακριβές εμβαδόν του ολοκληρωμένου έργου. Το περιεχόμενο της άδειας οικοδομής ήταν καταλυτικό ως προς το εμβαδόν του έργου που ανέλαβε η Εφεσίβλητη και συνακόλουθα ως προς την παρανομία και ακυρότητα της συμφωνίας. Σχετική είναι η υπόθεση Σκουτέλας v. Αγαπίου (2003) 1(Α) Α.Α.Δ. 338, στην οποία λέχθηκε ότι ο εκεί εφεσείων δεν έφερε το βάρος να αποδείξει ότι ο εφεσίβλητος χρειαζόταν άδεια. Σχετική επίσης είναι η υπόθεση Ευγενία Φωκά κ.ά. v. C. Haralco & Spantios Developers Ltd, Πολ. Έφεση Αρ. 86/2016, ημερ. 4.9.2024.
Αντιστοίχως, στην υπό κρίση περίπτωση, η αναντίλεκτη μαρτυρία για την ανάληψη έργου, όπως αυτό καθοριζόταν στην άδεια οικοδομής και που δεν ενέπιπτε εντός της άδειας της Εφεσίβλητης, ήταν ικανή να καταδείξει την παρανομία αυτής. Τα όσα ανέφερε ο διευθυντής της Εφεσίβλητης, ήτοι πως ο ίδιος θεωρούσε ότι το έργο δεν θα υπερέβαινε τα 1.000 τ.μ. και πως η Εφεσείουσα γνώριζε τι άδεια κατείχε η Εφεσίβλητη και προχώρησε στην ανάθεση του έργου σε αυτή, δεν αναιρούσαν την παρανομία από το γεγονός της ανάληψης εργασίας που δεν καλυπτόταν από την άδεια. Εσφαλμένα το πρωτόδικο Δικαστήριο θεώρησε πως αυτά είχαν οποιαδήποτε σημασία όσον αφορά τη νομιμότητα της σύμβασης.
Οι δε συνέπειες της παρανομίας της επίδικης σύμβασης αναφέρονται χαρακτηριστικά στην υπόθεση Chr. Mavrikios Constructions Ltd v. Χατζηκωνσταντά (2009) 1(Β) Α.Α.Δ. 1093, από την οποία παραθέτουμε το σχετικό απόσπασμα:
«Η εκτέλεση έργου από εργολήπτη χωρίς άδεια δεν θα μπορούσε να στοιχειοθετήσει αγώγιμο δικαίωμα είσπραξης της αμοιβής του (βλ. Tsouloftas Constructions Ltd κ.ά. v. Mylonas κ.ά. (2002) 1(Γ) Α.Α.Δ. 1514 και Σκουτέλας v. Αγαπίου (2003) 1(Α) Α.Α.Δ. 338.
…………………………………………………………………………………
Είναι δοσμένη αρχή ότι χρήματα που καταβλήθηκαν βάσει μιας παράνομης σύμβασης δεν μπορούν ν’ ανακτηθούν (βλ. Alam v. Τουμαζίδη (1998) 1(Β) Α.Α.Δ. 968.
Θεωρούμε ως λογική επέκταση της πιο πάνω αρχής, ότι δεν νοείται ο προσπορισμός οφέλους από οποιοδήποτε των συμβαλλομένων σε μια παράνομη συναλλαγή, όπως αναλύθηκε στην υπόθεση A.C. Antoniou Resort Ltd v. Eleonora Hotel Apartm. Ltd (2002) 1(B) Α.Α.Δ. 1321.
Περαιτέρω σε περίπτωση μιας παράνομης συμφωνίας τα μέρη δεν νομιμοποιούνται στη διεκδίκηση εκατέρωθεν απαιτήσεων βασιζομένων στη συμφωνία αυτή (βλ. Flecha Contracting Ltd v. M.C. Michael Dev. Ltd (2003) 1(A) Α.Α.Δ. 263.»
Συνεπώς, από τη στιγμή που η επίδικη συμφωνία ήταν παράνομη και κατ’ επέκταση άκυρη, δεν ήταν δυνατή η αξίωση και η πληρωμή από την Εφεσείουσα του αξιούμενου ποσού σε αυτή.
Με βάση όσα αναφέρονται ανωτέρω, όλοι οι λόγοι έφεσης κρίνονται βάσιμοι.
Η Έφεση επιτυγχάνει. Η εκδοθείσα απόφαση υπέρ της Εφεσίβλητης και εναντίον της Εφεσείουσας παραμερίζεται. Η αγωγή της Εφεσίβλητης απορρίπτεται με έξοδα υπέρ της Εφεσείουσας και εναντίον της Εφεσίβλητης, όπως θα υπολογιστούν από τον αρμόδιο Πρωτοκολλητή και εγκριθούν από το αρμόδιο Δικαστήριο.
€2.500.- έξοδα Έφεσης, πλέον ΦΠΑ αν υπάρχει, επιδικάζονται υπέρ της Εφεσείουσας και εναντίον της Εφεσίβλητης.
Κ. ΣΤΑΜΑΤΙΟΥ, Π.
Χ. ΜΑΛΑΧΤΟΣ, Δ.
Ε. ΕΦΡΑΙΜ, Δ.
/κβπ
cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο