ΑΝΩΤΑΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΚΥΠΡΟΥ
ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ
Πολιτική Έφεση Αρ.354/2016
18 Νοεμβρίου 2025
[Γ. Ν. ΓΙΑΣΕΜΗΣ, Ι. ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ, Α. ΔΑΥΙΔ, Δ/στές]
1. ΜΑΡΙΑ ΗΡΑΚΛΕΟΥΣ, εκ μέρους της ίδιας και του ανήλικου υιού της Ά. Η.
2. ΣΟΛΩΝ ΗΡΑΚΛΕΟΥΣ
Εφεσείοντες
ν.
ΓΕΝΙΚΟΣ ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΑΣ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ
Εφεσίβλητου
……………………………
Λ. Λουκαΐδης, για Λουκής Γ. Λουκαΐδης & Σια ΔΕΠΕ, για τους Εφεσείοντες.
Ι. Τσιντίδου (κα), Δικηγόρος της Δημοκρατίας Α΄, εκ μέρους του Γενικού Εισαγγελέα της Δημοκρατίας, για τον Εφεσίβλητο.
ΓΙΑΣΕΜΗ, Δ.: Η Απόφαση είναι ομόφωνη, θα απαγγελθεί
από το Δικαστή Δαυίδ.
Α Π Ο Φ Α Σ Η
ΔΑΥΙΔ, Δ.: Ο Μιχάλης Ηρακλέους, Εθελοντής Πενταετούς Υποχρέωσης (ΕΠΥ) στο στρατό της Δημοκρατίας, ήταν ένα από τα δεκατρία πρόσωπα που έχασαν τη ζωή τους, στις 11 Ιουλίου, 2011, συνεπεία της φονικής έκρηξης που συνέβη στη Ναυτική Βάση «Ευάγγελος Φλωράκης», στο Μαρί, αποτέλεσμα ανάφλεξης πυρίτιδας σε αριθμό εμπορευματοκιβωτίων που περιείχαν στρατιωτικό υλικό και φυλάσσονταν στην πιο πάνω στρατιωτική βάση. Ο εφεσίβλητος ανέλαβε, εκ μέρους της Κυπριακής Δημοκρατίας, την ευθύνη για τα γεγονότα που οδήγησαν στο θάνατο του Μιχάλη Ηρακλέους, ο οποίος εγκατέλειψε σύζυγο και δύο παιδιά, ένα εκ των οποίων κατά την ημερομηνία της έκρηξης ήταν ανήλικο, έχοντας πλέον ενηλικιωθεί.
Τα ως άνω μέλη της οικογένειας του αποβιώσαντα, καταχώρησαν στο Επαρχιακό Δικαστήριο Λευκωσίας αγωγή, με την οποία αξίωναν γενικές και ειδικές αποζημιώσεις ως αποτέλεσμα του προκληθέντος θανάτου του Μιχάλη Ηρακλέους, ως επίσης τιμωρητικές αποζημιώσεις, τόκους και έξοδα.
Το Επαρχιακό Δικαστήριο Λευκωσίας («το πρωτόδικο Δικαστήριο»), καταγράφοντας το ιστορικό των γεγονότων που οδήγησαν στην έκρηξη και στο θανάσιμο τραυματισμό του Μ. Ηρακλέους, ως παραδεκτά τέθηκαν υπόψη του, όπως και τα διάφορα ωφελήματα και οικονομική βοήθεια που χορηγήθηκαν από την Δημοκρατία στην οικογένεια του αποβιώσαντος, προχώρησε να επιδικάσει προς όφελος τους, συνολικά, το ποσό των €377.686,00. Στο εν λόγω ποσό περιλαμβάνεται: (Α) €17.086 για απώλεια (bereavement), (Β) €210.600 για απώλεια απολαβών, ήτοι το 75% του ποσού των €280.800 που αντιπροσωπεύει το ποσοστό εξάρτησης των εξαρτώμενων του αποβιώσαντος για περίοδο δώδεκα ετών, και (Γ) €150.000 γενικές αποζημιώσεις για παραβίαση ανθρώπινων και συνταγματικών δικαιωμάτων των εφεσιόντων, στις οποίες περιλαμβάνονται και τιμωρητικές αποζημιώσεις. Παράλληλα, ως η προηγηθείσα συναντίληψη των πλευρών, αποφασίστηκε ότι τα πιο πάνω ποσά θα φέρουν τόκο από την ημερομηνία καταχώρησης της αγωγής μέχρι εξοφλήσεως.
Η πρωτόδικη απόφαση δεν άφησε ικανοποιημένους τους εφεσείοντες, οι οποίοι προσβάλλουν επί μέρους ευρήματα και πτυχές της. Ειδικότερα, υποστηρίζουν ότι το πρωτόδικο Δικαστήριο έσφαλε στο ποσό που επιδίκασε σαν αποζημιώσεις, αφού, κάτω από τις συγκεκριμένες συνθήκες της υπόθεσης, οι εφεσείοντες δικαιούνταν πιο ψηλές αποζημιώσεις (1ος λόγος Έφεσης). Περαιτέρω, παρά το γεγονός ότι αποδέχθηκε ότι η περίπτωση δικαιολογούσε την επιδίκαση τιμωρητικών αποζημιώσεων, εντούτοις δεν καθόρισε το συγκεκριμένο ποσό ξεχωριστά από το γενικότερο ποσό αποζημιώσεων (2ος λόγος Έφεσης). Προβάλλεται επίσης, μέσω του 3ου λόγου Έφεσης, ότι εσφαλμένα επιδίκασε το ποσό των €17.086 για όλους τους εφεσείοντες, σαν σύνολο, υποδεικνύοντας ότι το ως άνω ποσό, λαμβάνοντας υπόψη ότι η υπό συζήτηση υπόθεση αφορούσε παραβίαση ανθρώπινων και συνταγματικών δικαιωμάτων, θα έπρεπε καταμεριζόμενο να αυξηθεί, ανεξάρτητα του ποσού για την απώλεια (bereavement).
Παρεμβάλλεται ότι από την πλευρά των εφεσειόντων, εγκαταλείφθηκε 4ος λόγος Έφεσης, με τον οποίο αξιωνόταν όπως διορθωθεί η παράλειψη του πρωτόδικου Δικαστηρίου να προσθέσει το ποσό των δικηγορικών εξόδων τα οποία πλήρωσε η εφεσείουσα Μαρία Ηρακλέους για την παρακολούθηση έρευνας που διεξήχθη για την καταστροφική έκρηξη της 11.07.2011, στις αποζημιώσεις. Ομοίως, αντέφεση εκ μέρους της πλευράς του εφεσίβλητου, που αφορούσε την επιλογή του πρωτόδικου Δικαστηρίου να υιοθετήσει πολλαπλασιαστή δώδεκα (12), με βάση τον οποίο θα έπρεπε να υπολογιστούν οι απώλειες των εισοδημάτων των εφεσειόντων λόγω του θανάτου του Μιχάλη Ηρακλέους, εγκαταλείφθηκε από την πλευρά του εφεσίβλητου.
Οι ευπαίδευτοι συνήγοροι με τις αγορεύσεις τους τις οποίες φρόντισαν να καταγράψουν υποστήριξαν τις εκατέρωθεν θέσεις τους. Έχουμε εξετάσει με προσοχή τις αναφορές, τις τοποθετήσεις, τα επιχειρήματα και εισηγήσεις των πλευρών για τα ζητήματα που εγείρονται στα πλαίσια της παρούσας.
Στρέφοντας την προσοχή στον 1ο λόγο Έφεσης, διαπιστώνουμε ότι το πρωτόδικο Δικαστήριο, παραπέμποντας σε σχετική επί του θέματος νομολογία, επαναβεβαίωσε την αρχή ότι η παραβίαση ενός ανθρώπινου δικαιώματος, συνταγματικά κατοχυρωμένου, παρέχει το δικαίωμα σε αποζημίωση (Γιάλλουρος v. Νικολάου (2001) 1(Α) Α.Α.Δ. 558 και Γενικός εισαγγελέας της Δημοκρατίας v. Πάλμα κ.α. (2015) 1(Γ) Α.Α.Δ.2489). Λαμβάνοντας υπόψη του τις περιστάσεις που περιβάλλουν την ειδικότερη αυτή περίπτωση, μεταξύ άλλων το γεγονός ότι ως αποτέλεσμα των πράξεων και παραλείψεων που εντόπισε, οι εφεσείοντες αποστερήθηκαν τον πατέρα και σύζυγο, εξέλιξη τραγική, που τους προκάλεσε, πέραν από οικονομικές ζημιές, σοκ και ψυχική οδύνη, κατέληξε να επιδικάσει το ποσό των €150.000 ήτοι €50.000 για κάθε ένα ενάγοντα.
Επέμβαση ως η αιτουμένη στην παρούσα, συναρτώμενη με τις επιδικασθείσες πρωτόδικα αποζημιώσεις, ως υπεδείχθη μεταξύ άλλων στην υπόθεση A. Panayides Contr. Ltd v. Χαραλάμπους (2004) 1(A) Α.Α.Δ. 416, δικαιολογείται εκ μέρους του δευτεροβάθμιου Δικαστηρίου, στις περιπτώσεις που διαπιστώνεται ότι το πρωτόδικο Δικαστήριο ενήργησε με βάση λανθασμένες νομικές αρχές ή ότι το ποσό των αποζημιώσεων είναι έκδηλα υπερβολικό ή έκδηλα ανεπαρκές ώστε να καθίσταται παντελώς λανθασμένος ο υπολογισμός αποζημιώσεων (βλ. Φοινικαρίδης κ.α. v. Γεωργίου κ.α. 1991 1 Α.Α.Δ. 475 και Παναγιώτου v. Φραγκίσκου κ.α 1999 1 Α.Α.Δ. 687). Στην υπό συζήτηση περίπτωση, δεν εντοπίζεται οποιαδήποτε λανθασμένη καθοδήγηση εκ μέρους του πρωτόδικου Δικαστηρίου όσον αφορά το ζήτημα του υπολογισμού των αποζημιώσεων που έκρινε ότι η πλευρά των εφεσειόντων εδικαιούτο. Ούτε τα ποσά που επιδικάσθηκαν, εντοπίζεται να είναι έκδηλα χαμηλά. Στάθμισε ορθά το σύνολο των παραγόντων που μπορούσε να προσμετρήσει, παραπέμποντας σε σχετική νομολογία στην οποία εντόπισε να εμπεριέχονται αρκετά κοινά χαρακτηριστικά ως προς τα γεγονότα, προσαρμόζοντας το ποσό στα κυπριακά δεδομένα. Η εισήγηση των εφεσειόντων επί του συζητούμενου, δεν μπορεί να υιοθετηθεί. Ο καθορισμός των σχετικών αποζημιώσεων εκ μέρους του πρωτόδικου Δικαστηρίου, δεν δικαιολογεί οποιαδήποτε παρέμβαση του παρόντος Δικαστηρίου
Συνακόλουθα, ο 1ος λόγος Έφεσης αποτυγχάνει και απορρίπτεται.
Ομοίως, η προβαλλόμενη από την πλευρά των εφεσειόντων θέση, ότι το πρωτόδικο Δικαστήριο λανθασμένα προχώρησε στον συνυπολογισμό των παραδειγματικών και/ή τιμωρητικών αποζημιώσεων μαζί με τις γενικές αποζημιώσεις, δεν μπορεί να υιοθετηθεί. Η ως άνω προσέγγιση του πρωτόδικου Δικαστηρίου επί του ζητήματος, δεν αποτελεί παρέκκλιση από τη συνήθη πρακτική. Παραδειγματικές ή τιμωρητικές αποζημιώσεις, επιδικάζονται εκεί όπου η διαγωγή του εναγόμενου είναι τόσο αξιόμεμπτη ώστε να αρμόζει η επιβολή τιμωρίας από πολιτικό δικαστήριο. Στις περιπτώσεις δε που κρίνεται ότι μπορούν να επιδικαστούν τέτοιες αποζημιώσεις, ο διαχωρισμός σε τιμωρητικές αποζημιώσεις και αποζημιώσεις που στόχο έχουν την αποζημίωση του θύματος για τις ζημιές που έχει υποστεί, κατ’ επανάληψη ελέγχθηκε ως εσφαλμένος. Αντίθετα, σε τέτοιες περιπτώσεις, δικαιολογείται η επιδίκαση ενός μόνο ποσού αποζημιώσεων, το ύψος του οποίου καθορίζεται μετά από σφαιρική θεώρηση όλων των γεγονότων της υπόθεσης (Papakokkinou & others v. Kanther 1982 1 CLR 65, Κωσταντίνου ή Μήτα v. Γ. & Κ. Σοφοκλέους Λτδ (2003) 1(Γ) Α.Α.Δ. 1952 και Ξενοφώντος ν. Rajab, (2014) 1Γ Α.Α.Δ 2605)
Ως εκ των ανωτέρω, ούτε ο 2ος λόγος Έφεσης μπορεί να έχει επιτυχή κατάληξη και απορρίπτεται.
Στο άρθρο 58 (1), (8) – (10) και (15) του περί Αστικών Αδικημάτων Νόμου, Κεφ. 148, προβλέπεται η δυνατότητα επιδίκασης συγκεκριμένου ποσού ως αποζημίωση για την απώλεια οικείου προσώπου (bereavement), το οποίο θα πρέπει να καταμερίζεται εξίσου μεταξύ των εξαρτώμενων του αποβιώσαντος. Το πρωτόδικο Δικαστήριο, έπραξε ακριβώς όπως ορίζει ο νόμος, επιδικάζοντας και καταμερίζοντας προς όφελος των εφεσειόντων το προβλεπόμενο στο νόμο ποσό. Παρεμβάλλεται ότι στην υπό συζήτηση περίπτωση, προχώρησε στον επιδικασμό προς όφελος των εφεσειόντων, πέραν και ανεξάρτητα από το ποσό που επιδίκασε στη βάση του ως άνω άρθρου 58 του Κεφ. 148 για απώλεια (bereavement), το ποσό των €150.000, ως γενικές αποζημιώσεις για τις συνεπακόλουθες συνέπιες, τον πόνο, την οδύνη και την παραβίαση των ανθρώπινων και συνταγματικών δικαιωμάτων τους, συμπεριλαμβανομένων σε αυτές και τιμωρητικών αποζημιώσεων.
Συνακόλουθα, ούτε ο 3ος λόγος Έφεσης μπορεί να επιτύχει και απορρίπτεται.
Υπό το φως όλων των πιο πάνω η υπό συζήτηση Έφεση, στο σύνολο της δεν μπορεί να έχει επιτυχή κατάληξη και ως εκ τούτου απορρίπτεται.
Επιδικάζονται υπέρ του εφεσίβλητου και εναντίoν των εφεσειόντων έξοδα, ύψους €3.500-.
Γ. Ν. ΓΙΑΣΕΜΗΣ, Δ.
Ι. ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ, Δ.
Α. ΔΑΥΙΔ, Δ.
cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο