ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ
(Υπόθεση αρ. 478/2018)
6 Μαρτίου 2025
[ΓΑΒΡΙΗΛ, Δ.Δ.Δ.]
ΑΝΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕ ΤΑ AΡΘΡΑ 28 ΚΑΙ 146 ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ
1. M. Z.
2. P. R.
3. Μ. Γ.
Αιτητές
v.
ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ, ΜΕΣΩ
1. ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ
2. ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ
3. ΔΙΕΥΘΥΝΤΗ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ
4. ΕΦΟΡΟΣ ΚΡΑΤΙΚΩΝ ΕΝΙΣΧΥΣΕΩΝ
Καθ’ ων η αίτηση.
……………………………
Αίτηση ημερομηνίας 21.11.2024 για προσαγωγή μαρτυρίας
Άννα Χρίστου, για Ιωαννίδης Δημητρίου Δ.Ε.Π.Ε., για τους αιτητές.
Ειρήνη Νεοφύτου, Ανώτερη Δικηγόρος της Δημοκρατίας, μαζί με Μιχάλη Φιερό, ασκούμενο δικηγόρο, για το Γενικό Εισαγγελέα της Δημοκρατίας, για τους καθ’ ων η αίτηση.
Ε Ν Δ Ι Α Μ Ε Σ Η Α Π Ο Φ Α Σ Η
ΓΑΒΡΙΗΛ, Δ.Δ.Δ.: Στις 29.3.2018, οι αιτητές καταχώρησαν την παρούσα προσφυγή, με την οποία ζητούν από το Δικαστήριο ακύρωση της απόφασης των καθ’ ων η αίτηση, με την οποία η επιχορήγηση που θα τους διδόταν, για την διενέργεια της εκδήλωσης υπό τίτλο «Έργα για Βιολί και Κιθάρα – Μέρος Α΄» στα πλαίσια του «Προγράμματος ‘’Πολιτισμός’’ (2015-2020) Υποπρόγραμμα ‘’Μουσική’’» ακυρώθηκε, όπως αυτό κοινοποιήθηκε στην αιτήτρια με αρ. 1, με ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, στις 18.1.2018.
Στα πλαίσια προκήρυξης του Σχεδίου «Στήριξη Δραστηριοτήτων για Ανάπτυξη της Μουσικής (2017)», οι αιτητές, ως ομάδα φυσικών προσώπων, με επικεφαλής την αιτήτρια αρ. 1, υπέβαλαν στις 21.12.2016, αίτηση για τη διοργάνωση της εκδήλωσης με τίτλο «Έργα για Βιολί και Κιθάρα – Μέρος Α΄», η οποία θα πραγματοποιείτο στην Καστελλιώτισσα στην Λευκωσία, με χρονοδιάγραμμα υλοποίησης την 25.5.2017 – 15.12.2017.
Σύμφωνα με τα όσα ορίζονται στις πρόνοιες του Σχεδίου, η αξιολόγηση των αιτήσεων θα γίνεται από τριμελή ενδοϋπηρεσιακή επιτροπή των Πολιτιστικών Υπηρεσιών, η οποία έχει την ευθύνη να εξετάζει και να αξιολογεί τις υποβαλλόμενες αιτήσεις και να καθορίζει το ύψος της χρηματοδότησης, σε όσες αιτήσεις εγκριθούν. Με την ολοκλήρωση της διαδικασίας εξέτασης και αξιολόγησης, οι αιτητές θα ενημερώνονται γραπτώς για το αποτέλεσμα, καθώς και για την βαθμολογία που έλαβε η αίτησή τους. Όπως επίσης αναφέρεται, οι αιτήσεις θα εξετάζονται σε δύο περιόδους ετησίως, τον Ιανουάριο και τον Ιούνιο. Κατά τον Ιανουάριο θα εξετάζονται οι αιτήσεις που υποβλήθηκαν τον Ιούνιο μέχρι και Δεκέμβριο του προηγούμενου έτους και κατά τον Ιούνιο, οι αιτήσεις που υποβλήθηκαν τον Ιανουάριο μέχρι και Μάιο του ίδιου έτους.
Παρότι η αίτηση των αιτητών υπεβλήθη στις 21.12.2016, αυτή αξιολογήθηκε από τριμελή υπηρεσιακή επιτροπή στις 7.6.2017 και έτυχε έγκρισης από τον Διευθυντή Πολιτιστικών Υπηρεσιών, στις 9.6.2017, για το ποσό των €3.000. Με επιστολή ημερομηνίας 16.6.2017, η αιτήτρια αρ. 1 ενημερώθηκε για την εξασφαλισθείσα βαθμολογία, καθώς και για το εγκριθέν ποσό χρηματοδότησης.
Όπως αναφέρθηκε στην εν λόγω επιστολή, η εγκριθείσα χρηματοδότηση θα παραχωρείτο σε δύο δόσεις, ως εξής:-
«α. Το 60% του εγκεκριμένου ποσού θα εκταμιεύεται ευθύς μετά την κοινοποίηση σε σας της απόφασης για χρηματοδότηση (α’ δόση) και «αφού προηγουμένως γνωστοποιήσετε εγγράφως, εντός προθεσμίας ενός μηνός, ότι την αποδέχεστε και παράλληλα αποστείλετε (εφόσον απαιτείται) συμπληρωμένο και υπογεγραμμένο το έντυπο της Γραπτής Δήλωσης που αφορά τις Ενισχύσεις Ήσσονος Σημασίας.
β. Το υπόλοιπο 40% (β’ δόση) θα εκταμιεύεται μετά την ολοκλήρωση του συνόλου των δαπανών που μπορούν να χρηματοδοτηθούν από το Σχέδιο και την προσκόμιση του πλήρως συμπληρωμένου και υπογεγραμμένου Πίνακα Υποβολής Αναλυτικού Οικονομικού Απολογισμού Δαπανών και Εσόδων (βλ. Επισυναπτόμενο Ι) και των νόμιμων παραστατικών (αποδείξεις πληρωμής εκδοθείσες στο όνομα του αιτητή, συνοδευόμενες από τα σχετικά τιμολόγια) για τις δαπάνες (μόνο τις επιλέξιμες) που έχουν διενεργηθεί καθώς και το συμπληρωμένο και υπογεγραμμένο Έντυπο Αξιολόγησης Δραστηριότητας (βλ. Επισυναπτόμενο ΙΙ)».
Στην παράγραφο 5 των γεγονότων της αίτησης ακυρώσεως, οι αιτητές αναφέρουν πως η πιο πάνω αναφερόμενη διαδικασία ακολουθήθηκε κι η εκδήλωση για την οποία εγκρίθηκε η επιχορήγηση, πραγματοποιήθηκε στις 6.10.2017, παρά το γεγονός ότι δεν είχαν λάβει το 60% του εγκεκριμένου ποσού από την ημέρα της έγκρισης της αίτησής τους.
Περαιτέρω, στην παράγραφο 6 των γεγονότων της αίτησης ακυρώσεως, οι αιτητές αναφέρονται στο στάδιο μετά την πραγματοποίηση της εκδήλωσης, ήτοι στο στάδιο υποβολής των δικαιολογητικών και αποδείξεων, υποβάλλοντας πως ζήτησαν από τους καθ’ ων η αίτηση διευκρινίσεις επί των στοιχείων που είχαν υποχρέωση να υποβάλουν, προκειμένου να τους καταβληθεί, έστω εκ των υστέρων, όπως αναφέρουν, τόσο το 60%, όσο και το 40% της χρηματοδότησης, χωρίς ανταπόκριση από τους καθ’ ων η αίτηση και χωρίς να τους παρασχεθεί επαρκής πληροφόρηση.
Στην Ένσταση, η Δημοκρατία απαντά επί των πιο πάνω, πως με ηλεκτρονικό μήνυμα ημερομηνίας 4.12.2017, προς απάντηση σε ηλεκτρονικό μήνυμα ίδιας ημερομηνίας, που εστάλη από την αιτήτρια αρ. 1, Λειτουργός των καθ’ ων η αίτηση έδωσε τις κατάλληλες επεξηγήσεις και μετά από παράταση χρόνου που ζητήθηκε από την πλευρά της αιτήτριας αρ. 1, δόθηκε παράταση υποβολής των αναγκαίων αποδεικτικών στοιχείων, μέχρι τις 13.12.2017, χωρίς να αναφερθεί οτιδήποτε άλλο, ως προς την α΄ δόση. Κατά την εν λόγω ημερομηνία, όπως αναφέρει η Δημοκρατία, στις παραγράφους 10 και 11 της Ένστασης, η αιτήτρια αρ. 1 απέστειλε ηλεκτρονικό μήνυμα με συνημμένη απόδειξη ταχυδρομικής αποστολής των αποδεικτικών στοιχείων, ενώ τα στοιχεία αυτά, μαζί με την γραπτή δήλωση που αφορά στις Ενισχύσεις Ήσσονος Σημασίας, παραλήφθηκαν από τις Πολιτιστικές Υπηρεσίας στις 20.12.2017.
Τα αποδεικτικά στοιχεία που απέστειλε η αιτήτρια αρ. 1, εξετάστηκαν από τις Πολιτιστικές Υπηρεσίες στις 15.1.2018 και λόγω του ότι δεν ήταν στην προβλεπόμενη μορφή, αποφασίστηκε η ακύρωση της επιχορήγησης.
Κρίνεται σημαντική η παράθεση αυτούσιου του περιεχομένου του ηλεκτρονικού μηνύματος ημερομηνίας 18.1.2018, με την οποία γνωστοποιήθηκε στους αιτητές, η προσβαλλόμενη, με την προσφυγή, διοικητική απόφαση:-
«Αγαπητή κα Μ[…],
Σε συνέχεια των ηλεκτρονικών μου μηνυμάτων πιο κάτω και των αποδεικτικών στοιχείων που προσκομίσατε για την εκδήλωσή σας με τίτλο «Έργα για Βιολί και κιθάρα – Μέρος Α΄», έχω οδηγίες από τον Διευθυντή των Πολιτιστικών Υπηρεσιών να σας ενημερώσω ότι η επιχορήγηση ακυρώνεται για το λόγο ότι τα αποδεικτικά στοιχεία δεν είναι στην προβλεπόμενη μορφή.
Συγκεκριμένα, δεν έχουν προσκομιστεί τα πιστοποιητικά από το Τμήμα Φορολογίας για την καταβολή του 10% φόρου καλλιτεχνών, δεν υπάρχουν πρωτότυπα τιμολόγια και αποδείξεις για τις αμοιβές των καλλιτεχνών (οι βεβαιώσεις δεν γίνονται αποδεκτές), οι πληρωμές διενεργήθηκαν μέσω εταιρείας, κ.α
Αποκλειστικός διοργανωτής της εκδήλωσης είναι ο αιτητής, δηλαδή η ομάδα φυσικών προσώπων και όλα τα τιμολόγια και οι αποδείξεις έπρεπε να είναι πρωτότυπες και να είναι στο όνομα του επικεφαλής της ομάδας όπως ορίζει ο κανονισμός στο σημείο ΙΕ.Ι.2 του Υποπρογραμμάτος «Μουσική» 2017.
Δεδομένων τον [sic] πιο πάνω, η επιχορήγηση δεν μπορεί να δοθεί».
Οι αιτητές, δια της ευπαιδεύτου συνηγόρου τους, προώθησαν τις θέσεις τους, προς ακύρωση της προσβαλλόμενης απόφασης, μέσα στη γραπτή τους αγόρευση, επικεντρωμένοι κυρίως σε ισχυρισμούς πλάνης, ελλιπούς έρευνας κι αιτιολογίας, παράβασης των αρχών της χρηστής διοίκησης, της φυσικής δικαιοσύνης και της αμεροληψίας, ως προς τους λόγους ακύρωσης της επιχορήγησης, σε σχέση με την υποβολή των αποδεικτικών στοιχείων, που απέστειλαν προς τις Πολιτιστικές Υπηρεσίες, μέσω του ηλεκτρονικού μηνύματος ημερομηνίας 13.12.2017, τα οποία, όπως αναφέρεται στην προσβαλλόμενη απόφαση, δεν έγιναν αποδεκτά.
Αφορμή για την καταχώρηση της υπό εκδίκαση ενδιάμεσης αίτησης εκ μέρους των αιτητών, αποτέλεσε, όπως διαπιστώνεται, αναφορά εκ μέρους των καθ’ ων η αίτηση, στη γραπτή τους αγόρευση, πως οι αιτητές, ενώ όφειλαν εντός ενός μηνός από την ημερομηνία της επιστολής έγκρισης, ημερομηνίας 16.6.2017, να αποστείλουν προς τους καθ’ ων η αίτηση επιστολή αποδοχής της επιχορήγησης, καθώς και συμπληρωμένη κι υπογεγραμμένη την γραπτή δήλωση για τις Ενισχύσεις Ήσσονος Σημασίας, εντούτοις δεν το έπραξαν, με αποτέλεσμα την μη καταβολή της πρώτης δόσης. Οι αιτητές, στην απαντητική τους γραπτή αγόρευση, διατείνονται πως υπέβαλαν εμπρόθεσμα την επιστολή αποδοχής της επιχορήγησης, ήτοι στην ίδια μέρα, στις 16.6.2017 και πως ενημέρωσαν τους καθ’ ων η αίτηση για την ακριβή ημερομηνία της εκδήλωσης, επισυνάπτοντας τα σχετικά έγγραφα, ως Παραρτήματα Α και Β.
Το προαναφερόμενο ζήτημα αποτέλεσε συζήτηση και κατά το στάδιο των προφορικών διευκρινίσεων, με την Δημοκρατία να αρνείται πως τα έγγραφα υποβλήθηκαν, λόγω του ότι αυτά δεν περιέχονται στους διοικητικούς φακέλους, υποβάλλοντας πως η παρουσίαση τους στην απαντητική αγόρευση, συνιστά προσαγωγή μαρτυρίας, χωρίς να ζητηθεί προς τούτο άδεια από το Δικαστήριο.
Αποτέλεσμα, ήταν η καταχώρηση της υπό εκδίκαση ενδιάμεσης αιτήσεως, με την οποία οι αιτητές ζητούν από το Δικαστήριο:-
«Α. Άδεια και/ή διαταγή του Δικαστηρίου που να επιτρέπει την προσαγωγή μαρτυρίας με ένορκη δήλωση (μετά τεκμηρίων) των Αιτητών και ένορκη δήλωση της κας Ν[…] Γ[…] η ως άλλως το Δικαστήριο ήθελε ορίσει, σε σχέση με το ζήτημα της αποστολής από τους Αιτητές των ζητούμενων εγγράφων και λήψης από τους Καθ’ ων η Αίτηση, ώστε να καταδείξουν οι Αιτητές ότι όλα τα απαραίτητα έγγραφα είχαν αποσταλεί και ότι οι Καθ’ ων η Αίτηση όφειλαν να καταβάλουν την πρώτη δόση του εγκεκριμένου ποσού αφού γνώριζαν ότι θα διεξαχθεί η εκδήλωση στις 6.10.2017 πολύ νωρίτερα απ’ όσο ισχυρίζονται».
Στη νομική βάση της αίτησης, γίνεται αναφορά στους δικονομικούς Κανονισμούς επί των οποίων η υπό εκδίκαση αίτηση ερείδεται, με αναφορά, μεταξύ άλλων, στους Κανονισμούς 10, 11, 12, 17, 18, 19 και 20 του Διαδικαστικού Κανονισμού του Ανωτάτου Συνταγματικού Δικαστηρίου του 1962, στους περί της Λειτουργίας του Διοικητικού Δικαστηρίου Διαδικαστικούς Κανονισμούς του 2015, στους Θεσμούς Πολιτικής Δικονομίας.
Η αίτηση υποστηρίζεται από την ένορκη δήλωση της κας Ά[…] Χ[…] Γ[…], η οποία υποβάλλει την ένορκη δήλωση, λόγω του ότι οι αιτητές διαμένουν μόνιμα στο εξωτερικό. Όπως αναφέρει στην παράγραφο 4 της ενόρκου δηλώσεως της, η επιχορήγηση ακυρώθηκε επειδή οι καθ’ ων η αίτηση ισχυρίζονται πως οι αιτητές δεν απέστειλαν την επιστολή αποδοχής της επιχορήγησης, αλλά ούτε και τη συμπληρωμένη και υπογεγραμμένη γραπτή δήλωση αναφορικά με τις Ενισχύσεις Ήσσονος Σημασίας, εντός της ταχθείσας προθεσμίας και πως οι ίδιοι οι καθ’ ων η αίτηση ενημερώθηκαν για πρώτη φορά για την πραγματοποίηση της εκδήλωσης, στις 14.9.2017.
Υποστηρίζει η ομνύουσα, στην παράγραφο 8 της ένορκης της δήλωσης, πως το θέμα του κατά πόσον απεστάλη η γραπτή δήλωση για τις Ενισχύσεις Ήσσονος Σημασίας εντός της ταχθείσας προθεσμίας και το κατά πόσον οι καθ’ ων η αίτηση είχαν πλήρη γνώση της προγραμματισμένης εκδήλωσης πολύ πριν τις 14.9.2017, γεγονότα για οποία ζητείται η άδεια προς προσαγωγή μαρτυρίας, είναι ουσιώδους σημασίας, αφού εάν οι ισχυρισμοί των αιτητών επαληθευτούν, τότε η απόφαση ακύρωσης της επιχορήγησης που θα διδόταν στους αιτητές, πάσχει, αφού λήφθηκε παράνομα και χωρίς δέουσα έρευνα και αιτιολογία.
Όπως, δε, αναφέρεται στην παράγραφο 9 της ενόρκου δηλώσεως της κας Α[…] Χ[...] Γ[…], ζητείται άδεια προσκόμισης μαρτυρίας με ένορκη δήλωση της Λειτουργού των Πολιτιστικών Υπηρεσιών του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού, κας Ν[…] Γ[…], ώστε να τεθεί ενώπιον του Δικαστηρίου, η αλληλογραφία της αιτήτριας αρ. 1 με την ίδια, η οποία επιβεβαιώνει πως δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα, τα όσα ισχυρίζονται οι καθ’ ων η αίτηση, περί μη υποβολής της γραπτής δήλωσης αποδοχής της επιχορήγησης αφενός και της γραπτής δήλωσης αναφορικά με τις Ενισχύσεις Ήσσονος Σημασίας εντός της ταχθείσας προθεσμίας και πως οι καθ’ ων η αίτηση είχαν γνώση της ημερομηνίας πραγματοποίησης της εκδήλωσης από προηγουμένως.
Κατά τις εισηγήσεις, η προτεινόμενη να προσαχθεί μαρτυρία, είναι σχετική με τα επίδικα θέματα, είναι ουσιώδους σημασίας για το αποτέλεσμα της προσφυγής, ενώ στοχεύει στην τεκμηρίωση των νομικών ισχυρισμών.
Επισυνάπτεται επ’ αυτής, ως Τεκμήριο 1, η προτεινόμενη να προσαχθεί μαρτυρία από την κα Ν[…] Γ[…], Λειτουργό των Πολιτιστικών Υπηρεσιών του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού, από την οποία υπηρεσία αποχώρησε την 1.6.2021, στην οποία αναφέρονται τα ακόλουθα:-
«3. […] Όπως προκύπτει από τα στοιχεία του φακέλου και από τις Γραπτές Αγορεύσεις των μερών η επιχορήγηση ακυρώθηκε επειδή οι Καθ’ ων η Αίτηση ισχυρίζονται ότι οι Αιτητές δεν απέστειλαν την επιστολή αποδοχής της επιχορήγησης καθώς και τη συμπληρωμένη και υπογεγραμμένη Γραπτή Δήλωση αναφορικά με τις Ενισχύσεις Ήσσονος Σημασίας εντός της ταχθείσας προθεσμίας καθώς και ότι ενημερώθηκαν για πρώτη φορά για την πραγματοποίηση της εκδήλωσης την οποία είχαν εγκρίνει στις 14.9.2017. Αυτά προκύπτουν από την γραπτή αγόρευση των Καθ’ ων η Αίτηση και ειδικότερα αλλά όχι αποκλειστικά στις σελίδες 4 και 5.
[…]
7. Η Αιτήτρια υπ’ αρ. 1 στις 16.6.2017 απέστειλε στην ηλεκτρονική διεύθυνση εργασίας μου, dgeorgiadou@culture.moec.gov.cy, τόσο την αποδοχή της επιχορήγησης για την εκδήλωση με τίτλο «Έργο για Βιολί και Κιθάρα – Μέρος Α΄» στα πλαίσια του Προγράμματος «Πολιτισμός» (2015-2016), Υποπρόγραμμα «Μουσική», όσο και τη γραπτή δήλωση δεόντως συμπληρωμένη και υπογραμμένη. Την εν λόγω ηλεκτρονική αλληλογραφία επισυνάπτω ως Τεκμήριο 1.
8. Επίσης, η Αιτήτρια υπ’ αριθμό 1 στις 30.8.2017 με ηλεκτρονικό της μήνυμα στην ηλεκτρονική διεύθυνση εργασίας, dgeorgiadou@culture.moec.gov.cy, ενημέρωνε τις Πολιτιστικές Υπηρεσίας για την πραγματοποίηση της εκδήλωσης στις 6.10.2017 και ζητούσε για σκοπούς προβολής του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού να της αποσταλεί το καινούργιο λογότυπο ώστε να συμπεριληφθεί στο υλικό. Σε απάντηση του ηλεκτρονικού μηνύματος της, στις 5.9.2017 της απέστειλα το λογότυπο με την δήλωση ότι θα χρησιμοποιηθεί για την μουσική παράσταση με τίτλο «Έργα για Βιολί και Κιθάρα – Μέρος Α-, για την οποία είχε εγκριθεί το ποσό των €3.000. Την εν λόγω ηλεκτρονική αλληλογραφία επισυνάπτω ως Τεκμήριο 2».
Η πλευρά των καθ’ ων η αίτηση καταχώρησε ένσταση στην υπό εκδίκαση αίτηση. Υποστηριζόμενη από την ένορκη δήλωση του κου Π[…] Β[…], υπέβαλε πως η προτεινόμενη να προσαχθεί μαρτυρία δεν είναι σχετική με τα επίδικα θέματα, ούτε και αναγκαία, αφού δεν είναι δυνατόν να τεκμηριώσει οποιοδήποτε λόγο ακύρωσης της προσβαλλόμενης διοικητικής απόφασης.
Υποβάλλει ο ομνύων, πως σε περίπτωση που γίνει δεκτή η προσκόμιση της μαρτυρίας, θα επέλθει διαφοροποίηση, αλλοίωση και μεταβολή του περιεχομένου των διοικητικών φακέλων των καθ’ ων η αίτηση. Κατά τις εισηγήσεις, τα έγγραφα των οποίων ζητείται άδεια για προσκόμιση, δεν είναι σχετικά, καθότι δεν επηρέασαν την απόφαση των καθ’ ων η αίτηση για ακύρωση της επιχορήγησης και πρόσθετα, αυτά δεν εντοπίστηκαν στον διοικητικό φάκελο, παρά μόνον η γραπτή δήλωση για Ενισχύσεις Ήσσονος Σημασίας, η οποία όμως υπεβλήθη στις 13.12.2017 και παραλήφθηκε από τους καθ’ ων η αίτηση στις 20.12.2017 και όχι ενωρίτερα.
Όπως, πρόσθετα αναφέρεται από τον ενόρκως δηλούντα στην παράγραφο 13.2 της δηλώσεώς του, τα Τεκμήρια 1 και 2 δεν περιλαμβάνουν την γραπτή δήλωση που αφορά στις Ενισχύσεις Ήσσονος Σημασίας, δεν είναι στην ίδια μορφή άλλων μηνυμάτων που εκτύπωσε η κα Γ[…] από το ηλεκτρονικό της ταχυδρομείο και αρχειοθετήθηκαν στον διοικητικό φάκελο και πως αυτά δεν εντοπίζονται στον διοικητικό φάκελο.
Στην παράγραφο 13.3 της ενόρκου δηλώσεως του κου Π. Β[...], αναφέρεται πως η Λειτουργός κα Ν[…] Γ[…], από τα μέσα Σεπτεμβρίου του 2017 και για περίοδο 4,5 μηνών απουσίαζε από την εργασία της με άδεια μητρότητας και πως κατά την περίοδο της απουσίας της, όλα τα θέματα ετύγχαναν χειρισμού από τρεις άλλες Λειτουργούς. Με γραπτές οδηγίες των ανωτέρων της, η Λειτουργός κα Ν[…] Γ[…], όφειλε να ενημερώσει και να ολοκληρώσει όλες τις εκκρεμότητες των θεμάτων που η ίδια χειριζόταν προτού απουσιάσει με άδεια μητρότητας και πως ουδέποτε ενημέρωσε πως υπήρχε εκκρεμότητα σε σχέση με την αίτηση επιχορήγησης των αιτητών.
Κατά την ακρόαση της αίτησης, οι ευπαίδευτοι συνήγοροι αγόρευσαν προφορικά, αναπτύσσοντας τις εκατέρωθεν θέσεις τους, η δε ευπαίδευτη συνήγορος των αιτητών, εφοδίασε το Δικαστήριο και με γραπτή αγόρευση.
Οι βασικές αρχές που διέπουν το ζήτημα της προσαγωγής μαρτυρίας στην αναθεωρητική δικαιοδοσία, καθώς κι η διαδικασία που ακολουθείται από το Διοικητικό Δικαστήριο κατά την εξέταση τέτοιας αίτησης, συνοψίστηκαν στην Θαλασσινός ν. Κυπριακής Δημοκρατίας (2003) 3 Α.Α.Δ. 507, από την οποία μεταφέρω το ακόλουθο, εκτενές, απόσπασμα:-
«Ο Κανονισμός 12 των Διαδικαστικών Κανονισμών του Ανωτάτου Συνταγματικού Δικαστηρίου του 1962 προνοεί ότι,
"(1) Το Δικαστήριον ή Δικαστής δύναται να διατάξη οιονδήποτε αιτητήν να παρουσιασθή αυτοπροσώπως είτε διά να δώση ενόρκως ή άλλως πως πληροφορίας προς το Δικαστήριον, είτε διά να παρουσιάση έγγραφα ή άλλα αποδεικτικά μέσα. Εάν αιτητής τις διαταχθείς να εμφανισθή αυτοπροσώπως αρνηθή να πράξη ούτω, η ακολουθητέα διαδικασία εξαναγκασμού προς συμμόρφωσιν του τοιούτου αιτητού, η οποία δυνατόν να εφαρμοσθή, θα είναι ως η ισχύουσα δια τον εξαναγκασμόν εμφανίσεως μάρτυρος, όστις αρνήται να συμμορφωθή προς μαρτυρικήν κλήσην …..
(2) Το Δικαστήριον δύναται να διατάξη τον καθ'ου η αίτησις να δώση ενόρκως ή άλλως πως πληροφορίας ή να παρουσιάση έγγραφα ή άλλα αποδεικτικά μέσα διά δεόντως εξουσιοδοτημένου υπαλλήλου."
Ο Κανονισμός 19 προνοεί ότι,
"Καθ' οιονδήποτε στάδιον της διαδικασίας το Δικαστήριον ή Δικαστής δύναται να εκδώσει τοιαύτας οδηγίας, αι οποίαι απαιτούνται προς το συμφέρον της δικαιοσύνης."
Στην αναθεωρητική του δικαιοδοσία το Ανώτατο Δικαστήριο έχει τη διακριτική ευχέρεια να ελέγχει το δικαίωμα των διαδίκων να προσαγάγουν μαρτυρία σχετική με τα γεγονότα που θέλουν να αποδείξουν, με γνώμονα πάντοτε τη σχετικότητα της μαρτυρίας με τα επίδικα θέματα. (Βλ. Phedias Kyriakides v. The Republic (1961) 1 R.S.C.C. 66, Skourides v. Attorney General (1967) 3 C.L.R. 518, Lambrakis v. Republic (1970) 3 C.L.R. 72 και Αntoniou ν. Republic (1971) 3 C.L.R. 417). Το θέμα εξετάστηκε λίγο αργότερα στην υπόθεση Ζαβρός ν. Δημοκρατίας (1989) 3 Α.Α.Δ. 106, όπου το Δικαστήριο υιοθετώντας την απόφαση Phedias Kyriakides παρατήρησε ότι,
"... ένας από τους καθοδηγητικούς παράγοντες που θα ακολουθούνται στην εξέταση της αποδοχής οποιασδήποτε μαρτυρίας είναι κατά πόσο τέτοια μαρτυρία είναι εύλογα σχετική προς οιονδήποτε επίδικο θέμα και αποδειχτική οιουδήποτε επίδικου θέματος ενώπιον του Δικαστηρίου και μπορεί ή όχι να βοηθήσει το Δικαστήριο στην απονομή δικαιοσύνης στη συγκεκριμένη περίπτωση σύμφωνα με τη δικαιοδοσία του."
(Βλ. επίσης Constantinides v. The Electricity Authority of Cyprus (1982) 3 C.L.R. 387, Λέλλα Χριστοδούλου ν. Δημοκρατίας, 668/90 της 30/9/93, Πανεπιστήμιο Κύπρου ν. Κωνσταντίνου κ.ά. (1994) 3 Α.Α.Δ. 145, 162 και Μάρω Ράφτη και Άλλη ν. Κυπριακής Δημοκρατίας (2003) 3 Α.Α.Δ. 335).
Επιπρόσθετα πρέπει να σημειωθεί ότι "δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή μαρτυρία η οποία να διαφοροποιεί, να αλλοιώνει ή να μεταβάλλει το περιεχόμενο των στοιχείων που λήφθηκαν υπόψη προς ενίσχυση του κύρους της απόφασης", αφού "το κύρος της απόφασης συναρτάται με το καθεστώς των πραγμάτων που λήφθηκε υπόψη". (Βλ. Ρούσος ν. Ιωαννίδης και Άλλων (1999) 3 Α.Α.Δ. 549).
Πρέπει να τονιστεί ότι οι διάδικοι δεν μπορούν να προσαγάγουν μαρτυρία χωρίς την άδεια του Δικαστηρίου. Η παροχή της άδειας του Δικαστηρίου αποτελεί βασική προϋπόθεση για την παρουσίαση μαρτυρίας. Η σχετική άδεια μπορεί να δοθεί σύμφωνα με τις πρόνοιες του άρθρου 19 των Κανονισμών του 1962 κατόπιν αίτησης που υποβάλλεται, είτε προφορικά είτε εγγράφως. (Βλ. Σταύρου κ.α. ν. Δημοκρατίας (1989) 3 Α.Α.Δ. 1023 και Ευθυμίου ν. Δημοκρατίας (1997) 3 Α.Α.Δ. 281).
Οι πιο πάνω καθοδηγητικές αρχές, επαναλαμβάνονται και στις Δημοκρατία ν. D. J. Karapatakis & Sons Ltd Consortium, Α.Ε. 125/2014, ημερομηνίας 13.7.2015, Α.Ε. 49/2012, Σάββα ν. Δημοκρατίας, ημερομηνίας 7.2.2018.
Η μαρτυρία θα πρέπει να σχετίζεται με την εγκυρότητα της προσβαλλόμενης πράξης, με τέτοιο τρόπο που το ίδιο το δικαστήριο να θέλει να την αναζητήσει (Lambrakis (ανωτέρω)).
Προσαγωγή μαρτυρίας επιτρέπεται μόνο όταν η απόδειξη των συγκεκριμένων γεγονότων, δυνατόν να τεκμηριώσει οποιονδήποτε εκ των λόγων ακύρωσης που προβάλλονται (Κωνσταντίνου (ανωτέρω). Είναι δε επιτρεπτή και όπου η απόδειξη των συγκεκριμένων γεγονότων, δυνατόν να απορρίψει εγερθέντα λόγο ακύρωσης.
Υπό το φως των πιο πάνω αρχών, το Δικαστήριο διαθέτει διακριτική ευχέρεια στην αποδοχή προσαγωγής μαρτυρίας, μόνον εφόσον αυτή είναι εύλογα σχετική με τα επίδικα θέματα και είναι αποδεικτική οποιουδήποτε επίδικου θέματος σχετίζεται με τη νομιμότητα της προσβαλλόμενης διοικητικής απόφασης. Αυτή, όμως, η ευρεία εξουσία του Δικαστηρίου, δεν μπορεί να οδηγήσει στο σημείο να επιτραπεί η παρουσίαση στοιχείων και γεγονότων, τα οποία δεν ήταν ενώπιον του διοικητικού οργάνου, κατά τον ουσιώδη χρόνο και που δεν εντοπίζονται στο διοικητικό φάκελο.
Έχω μελετήσει με ιδιαίτερη προσοχή τα όσα έχουν τεθεί ενώπιον μου από τους ευπαίδευτους συνηγόρους των διαδίκων. Για τους λόγους που θα εξηγήσω πιο κάτω, δεν κρίνω πως θα πρέπει να ασκήσω τη διακριτική μου ευχέρεια υπέρ της έγκρισης της αίτησης.
Όπως προαναφέρθηκε, οι Πολιτιστικές Υπηρεσίες ενέκριναν ποσό χρηματοδότησης για την συγκεκριμένη δραστηριότητα, ύψους €3.000, όπως αυτό γνωστοποιήθηκε στους αιτητές με την επιστολή ημερομηνίας 16.6.2017.
Βάσει της παραγράφου ΙΕ.Ι του Σχεδίου, για τις περιπτώσεις δραστηριοτήτων που χρηματοδοτούνται με ποσό άνω των €2.000, όπως η περίπτωση των αιτητών, τα στάδια της χρηματοδότησης, ήταν δύο. Το πρώτο στάδιο, αφορούσε την εκταμίευση του 60% του εγκεκριμένου ποσού της επιχορήγησης (α’ δόση), ποσό το οποίο θα εκταμιευόταν, εφόσον ο εκάστοτε αιτητής, εντός ενός μηνός από την κοινοποίηση της απόφασης έγκρισης της επιχορήγησης, γνωστοποιήσει εγγράφως την αποδοχή της και παράλληλα συμπληρώσει και αποστείλει (εφόσον αυτό απαιτείτο) το έντυπο της γραπτής δήλωσης που αφορά τις Ενισχύσεις Ήσσονος Σημασίας. Το δεύτερο στάδιο, αφορούσε την εκταμίευση του 40% του εγκεκριμένου ποσού (β’ δόση), με την προσκόμιση του πιστοποιημένου αναλυτικού οικονομικού απολογισμού των επιλέξιμων δαπανών και εσόδων και των νόμιμων παραστατικών (αποδείξεις πληρωμής εκδοθείσες στο όνομά του, συνοδευόμενες από τα σχετικά τιμολόγια) για τις δαπάνες (μόνο τις επιλέξιμες) που έχουν διενεργηθεί, καθώς και τα έσοδα που έχουν προκύψει.
Η διαδικασία εκταμίευσης του ποσού που εγκρίθηκε, ήταν διαφορετική, εάν η χρηματοδότηση αφορούσε σε ποσό κάτω των €2.000, όπως αυτή περιγράφεται στην παράγραφο ΙΕ.ΙΙ του Σχεδίου, που δεν ήταν η εδώ περίπτωση.
Αυτό που πρέπει να απασχολήσει, για τους σκοπούς εκδίκασης της υπό κρίση αίτησης, είναι το κατά πόσον η μαρτυρία που αναφέρεται πιο πάνω, την οποία επιθυμούν οι αιτητές να προσκομίσουν, είναι σχετική με τα επίδικα θέματα και αποδεικτική οποιουδήποτε επίδικου θέματος, που σχετίζεται με την νομιμότητα της προσβαλλόμενης διοικητικής απόφασης.
Από το σύνολο των ενώπιον μου στοιχείων, διαπιστώνω πως το ζήτημα του κατά πόσον υπεβλήθη από τους αιτητές, μέχρι τις 16.7.2017, η έγγραφη αποδοχή της απόφασης χρηματοδότησης, καθώς και η συμπλήρωση και αποστολή της γραπτής δήλωσης που αφορά στις Ενισχύσεις Ήσσονος Σημασίας, δεν αποτέλεσε τον λόγο ακύρωσης της απόφασης επιχορήγησης.
Τίποτε δεν αναφέρθηκε στους αιτητές, προς αυτή την κατεύθυνση, ούτε εξ αρχής, ούτε και κατά την μεταξύ τους ανταλλαγή ηλεκτρονικών μηνυμάτων και την, εν τέλει, πίστωση παράτασης για την υποβολή αποδεικτικών στοιχείων, μετά την υλοποίηση της δραστηριότητας, μέχρι και την 13.12.2017. Καμία αναφορά έγινε, εκ μέρους των Πολιτιστικών Υπηρεσιών, στη μη υποβολή αυτών των εγγράφων, εκ μέρους των αιτητών, εντός του χρόνου που όριζε το Σχέδιο, το οποίο να αποστερεί από τους αιτητές την χρηματοδότηση, είτε ως μέρος, είτε ως σύνολο.
Αντιθέτως, όπως προκύπτει από την προσβαλλόμενη διοικητική απόφαση, η οποία τους γνωστοποιήθηκε στις 18.1.2018, ο λόγος ακύρωσης της απόφασης επιχορήγησης του συγκεκριμένου προγράμματος, ήταν η μη υποβολή των αποδεικτικών στοιχείων, στην προβλεπόμενη μορφή, μετά την υλοποίηση της δραστηριότητας, σε σχέση με τα πιστοποιητικά του Τμήματος Φορολογίας για την καταβολή του 10% του φόρου καλλιτεχνών, μη ύπαρξης πρωτότυπων τιμολογίων και αποδείξεων για τις αμοιβές των καλλιτεχνών, πληρωμές από άλλο πρόσωπο εκτός του επικεφαλής της ομάδας φυσικών προσώπων.
Συνεπώς, τα ζητούμενα να προσκομιστούν έγγραφα, δεν έχουν οποιαδήποτε αποδεικτική αξία, αφού, όπως εξελίχθηκε εν τέλει η υπόθεση, δεν είναι σχετικά με τα επίδικα θέματα. Η απόφαση επιχορήγησης, ως σύνολο - αφού ουδέν αναφέρθηκε, είτε ως προς το 60%, είτε ως προς το 40% - δεν ακυρώθηκε λόγω μη υποβολής της γραπτής δήλωσης αποδοχής, ή μη γνώσης της ακριβούς ημερομηνίας που αυτή θα πραγματοποιείτο, αφού ουδέποτε έγινε οποιαδήποτε αναφορά προς τούτο, αλλά για τον λόγο που αναφέρθηκε πιο πάνω.
Τα όσα περιέχονται στην προτεινόμενη να προσαχθεί μαρτυρία, δεν προσθέτουν οτιδήποτε, το οποίο το Δικαστήριο θα επιθυμούσε να αναζητήσει, αφού αναφορά στην μη υποβολή της δήλωσης και μη γνώση της ακριβούς ημερομηνίας της δραστηριότητας, έγινε για πρώτη φορά, μόνον στην γραπτή αγόρευση των καθ’ ων η αίτηση, η οποία, ως γνωστόν, δεν αποτελεί μέσο προσκόμισης μαρτυρίας, ενώ καμία αναφορά εντοπίζεται στην προσβαλλόμενη απόφαση.
Για τους πιο πάνω λόγους, κι αφ’ ης στιγμής οι εν λόγω παραλείψεις δεν απασχόλησαν τους καθ’ ων η αίτηση στη λήψη της προσβαλλόμενης απόφασης ακύρωσης της συνολικής επιχορήγησης, αφού κάτι τέτοιο, ουδέποτε επισημάνθηκε στους αιτητές, κρίνεται πως δεν θα πρέπει να ασκήσω τη διακριτική μου ευχέρεια υπέρ της έγκρισης της αίτησης.
Η αίτηση απορρίπτεται. Υπό τις περιστάσεις που αναφέρθηκαν πιο πάνω, κρίνω ορθότερο να μην εκδώσω διαταγή ως προς τα έξοδα.
Η υπόθεση ορίζεται στις 28.3.2025 και ώρα 8:30 π.μ. προκειμένου να δοθεί σύντομη ημερομηνία για διευκρινίσεις.
Γαβριήλ, Δ.Δ.Δ.
cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο