ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ

Υπόθ. Αρ.: 3149/22

6 Φεβρουαρίου, 2025

[Μ. ΠΑΠΑΝΤΩΝΙΟΥ, ΔΔΔΔΠ.]

Αναφορικά με το άρθρο 146 του Συντάγματος

Μεταξύ:

I.A.

Αιτητής

-και-

Κυπριακή Δημοκρατία μέσω Υπηρεσίας Ασύλου

Καθ' ων η Αίτηση

 

Ουστάς Γ. (κος), Δικηγόρος για τον Αιτητή.

 Α. Αριστείδου (κα), Δικηγόρος για τους Καθ' ων η Αίτηση.

 

ΑΠΟΦΑΣΗ

 

Μ. ΠΑΠΑΝΤΩΝΙΟΥ, Δ.Δ.Δ.Δ.Π:  Με την παρούσα προσφυγή ο Αιτητής προσβάλλει την απόφαση των Καθ' ων η Αίτηση, ημερομηνίας 20/4/2022, ως άκυρη, παράνομη και στερημένη οποιουδήποτε νόμιμου αποτελέσματος και αιτείται όπως αναγνωριστεί ως πρόσφυγας ή εναλλακτικά όπως του παραχωρηθεί καθεστώς συμπληρωματικής προστασίας.

 

Γεγονότα

Τα ουσιώδη γεγονότα της παρούσας υπόθεσης έχουν ως ακολούθως:

 

Ο Αιτητής, πλέον ενήλικος, είναι υπήκοος Σομαλίας και εισήλθε παρατύπως στα ελεγχόμενα από την Κυπριακή Δημοκρατία εδάφη στις 27/10/2021.

 

O Αιτητής, όντας ανήλικος, υπέβαλε αίτηση για παραχώρηση διεθνούς προστασίας και στις 5/01/2022 πραγματοποιήθηκε συνέντευξή του από λειτουργό της Υπηρεσίας Ασύλου προς εξακρίβωση της ηλικίας του, κατά τη διάρκεια της οποίας έδωσε τη συγκατάθεσή του να εξεταστεί ιατρικά.  Στις 7/04/22 πραγματοποιήθηκε συνέντευξή του από αρμόδιο λειτουργό της Υπηρεσίας Ασύλου προς εξέταση του αιτήματός του. Στις 20/04/2022 ο λειτουργός ετοίμασε έκθεση-εισήγηση προς τον Προϊστάμενο της Υπηρεσίας Ασύλου, εισηγούμενος την απόρριψη της αίτησης ασύλου του Αιτητή.  Ο τελευταίος, στις 20/4/2022, ενέκρινε την εισήγηση για απόρριψη της αίτησης ασύλου.  Η απόφαση επιστροφής ανακλήθηκε στις 23/06/22.

 

Ο Αιτητής καταχώρησε την υπό κρίση προσφυγή στις 19/05/2022.

 

Κατά την προσφυγή, η τότε συνήγορος του Αιτητή, κα Αυξεντίου, ήγηρε τους ακόλουθους νομικούς ισχυρισμούς:

Ως πρώτο νομικό ισχυρισμό, ότι υπήρξαν παραβιάσεις σε σχέση με τον Κανονισμό του Δουβλίνου και την μη μεταφορά του Αιτητή για επανένωση με τη θεία του, καθώς και  παραβιάσεις στον χειρισμό της αίτησης του. Επίσης, διατείνεται ότι η εφόσον η ανηλικότητα του Αιτητή δεν αμφισβητήθηκε κατά τον ουσιώδη χρόνο, ο Αιτητής ήτο  ασυνόδευτος ανήλικος, ο οποίος εξέφρασε την επιθυμία να συνενωθεί με τη θεία του η οποία κατοικεί στο Βέλγιο. Σχετικά με το αίτημα της Υπηρεσίας Ασύλου προς τον Αιτητή να προσκομίσει τα απαραίτητα έγραφα για να προχωρήσει η διαδικασία επανένωσης, ο Αιτητής επιχειρηματολογεί ότι ο Κανονισμός του Δουβλίνου σε καμία περίπτωση δεν θέτει το βάρος απόδειξης στους ώμους του ασυνόδευτου ανηλίκου.

 

Στη συνέχεια, ο Αιτητής δια μέσω της συνηγόρου του υποστηρίζει ότι οι ενέργειες της Υπηρεσίας Ασύλου ήταν κακή τη πίστη και κατά της αρχής του βέλτιστου συμφέροντος του παιδιού. Δεν έγινε δέουσα έρευνα σε σχέση με το πιστοποιητικό γέννησης του Αιτητή ούτε η οποιαδήποτε προσπάθεια ή στήριξη προς αυτόν να αποδείξει ή να βοηθηθεί σχετικά με τον εντοπισμό και την επανένωση με τη θεία του, ενώ δεν υπάρχει ουδεμία αιτιολογία για την μη αξιολόγηση, στοιχεία που αποδεικνύουν παραβίαση ουσιώδους τύπου και ελλιπή έρευνα επί του θέματος.

 

Ακολούθως, σε σχέση με την ουσία του αιτήματος διεθνούς προστασίας, η συνήγορος του Αιτητή υποστηρίζει ότι δεν υπήρξε εξατομικευμένη αξιολόγηση σύμφωνα με τη σχετική νομολογία και τις κατευθυντήριες γραμμές για τους δείκτες αξιοπιστίας και την εξέταση αιτημάτων ασυνόδευτων ανηλίκων. Παράλληλα, δεν τηρήθηκαν οι διαδικαστικές εγγυήσεις κατά την διεξαγωγή της συνέντευξης. Ειδικότερη αναφορά έγινε στο Άρθρο 13Α(9), καθότι, επικαλούμενη συγκεκριμένα σημεία στην συνέντευξη του Αιτητή (σελ. 28 - 29 της ΓΑΑ) θεωρεί ότι η συνέντευξη δεν έγινε με τρόπο κατάλληλο για έναν ανήλικο. Παρατηρεί δε η συνήγορος ότι οι Καθ’ων η Αίτηση παρέβλεψαν να συνυπολογίσουν σημαντικούς ισχυρισμούς του Αιτητή, ότι δηλαδή στοχοποιήθηκε από την Al Shabaab, ενώ, κατά παράβαση της αρχής του καταμερισμού του βάρους απόδειξης των ισχυρισμών ενός αιτούντος άσυλο, δεν προβαίνουν σε έρευνα αναφορικά με την στρατολόγηση ανηλίκων και άλλων προσώπων από την Al Shabaab.

 

Στην συνέχεια, με αναφορά και σε πληροφορίες από την χώρα καταγωγής ο Αιτητής διατείνει ότι κινδυνεύει από αναγκαστική στρατολόγηση από την Al Shabaab και ως εκ τούτου θα πρέπει να αναγνωριστεί ως πρόσφυγας. Σε διαφορετική περίπτωση, ακόμη και η άρνηση του να ενταχθεί με την Al Shabaab συνιστά αποδιδόμενη πολιτική πεποίθηση για την οποία θεωρεί θα τύχει δίωξης από την προ αναφερόμενη ομάδα. Σε σχέση δε με το καθεστώς επικουρικής προστασίας δυνάμει του Άρθρου 15(γ) της Οδηγίας 2011/95/ΕΕ, θέση του Αιτητή είναι ότι αφενός, η κατάσταση ασφαλείας που επικρατεί στην Afgooye και τη Mogadishu είναι επικίνδυνη, και συνεπώς απαιτείται χαμηλός πήχης απόδειξης της σχετικότητας των προσωπικών του περιστάσεων και αφετέρου, διατρέχει κάποιο αυξημένο κίνδυνο λόγω του ότι είναι πρόσωπο το οποίο ήδη έχει προσπαθήσει να στρατολογήσει η Al Shabab, κι αυτός αρνήθηκε κι έπειτα διέφυγε.

 

Οι δε Καθ’ων η Αίτηση υποστηρίζουν ότι οι ΥΚΕ είχαν αναλάβει την κηδεμονία του Αιτητή ως το παράρτημα 1 της καταχωρηθείσας Ένστασης, ήτοι στις 26/10/2021. Ακολούθως, σε σχέση με τους ισχυρισμούς του Αιτητή περί παράβασης των διαδικασιών του Κανονισμού του Δουβλίνου, οι Καθ’ων η Αίτηση αναφέρουν ότι δεν φέρουν ουδεμία ευθύνη περί της μη προώθησης του αιτήματος του Αιτητή καθότι λόγω δικής του υπαιτιότητας και/ή παράλειψης από μέρους του δεν προσκομίστηκαν τα απαραίτητα έγγραφα και οι Καθ’ων η Αίτηση προέβησαν σε όλες τις απαιτούμενες ενέργειες ώστε να εξετάσουν το αίτημα του Αιτητή. Με παραπομπή στα ερυθρά 24 – 27 του διοικητικού φακέλου, υποστηρίζουν ότι στάλθηκαν υπενθυμίσεις προς τον κηδεμόνα του ανηλίκου από το Γραφείο του Δουβλίνου της Υπηρεσίας Ασύλου για προσκόμιση των σχετικών εγγράφων χωρίς κανένα αποτέλεσμα. Εξαιτίας της παράλειψης του Αιτητή και της κηδεμόνος του να συμμορφωθεί με τις τεθείσες προθεσμίες, η διαδικασία αναφορικά με την αίτηση Δουβλίνου του Αιτητή τερματίστηκε και ακολούθως συνεχίστηκε η διαδικασία για εξέταση του αιτήματος ασύλου του.

 

Υποστηρίζουν επίσης ότι η Υπηρεσία Ασύλου ενήργησε καλόπιστα και με γνώμονα το βέλτιστο συμφέρον του ανηλίκου και κανένα δικαίωμα του δεν παραβιάστηκε, ενώ όσον αφορά την ουσία της αίτησης του Αιτητή οι Καθ’ων η Αίτηση εμμένουν στην θέση τους ότι οι ισχυρισμοί του δεν ήταν ευλογοφανείς, ενώ παρά το γεγονός ότι η κατάσταση ασφαλείας στη Σομαλία είναι έκρυθμη ο Αιτητής δεν διατρέχει κανένα κίνδυνο λόγω του προσωπικού του προφίλ και του γεγονότος ότι μέλη της οικογένειας του διαμένουν στην Mogadishu, στην οποία, σε κάθε περίπτωση δεν επικρατούν περιστάσεις αδιάκριτης βίας. Παράλληλα, δεν συντρέχει λόγος υπαγωγής του Αιτητή στο καθεστώς του πρόσφυγα ή της επικουρικής προστασίας και οι Καθ’ων η Αίτηση προέβησαν στην δέουσα υπό τις περιστάσεις έρευνα.

 

Κατά το στάδιο των Διευκρινίσεων, και μετά από ερώτηση του Δικαστηρίου σχετικά με επιπρόσθετα στοιχεία του Αιτητή ώστε το Δικαστήριο να έχει πλήρη εικόνα του προφίλ του, ενόψει και της κατάστασης που επικρατούσε κατά τον ουσιώδη χρόνο στη χώρα του Αιτητή, ο συνήγορος του Αιτητή ανέφερε στο Δικαστήριο στοιχεία που αφορούν τον Αιτητή και δήλωσε ότι  σε περίπτωση επιστροφής του στο Mogadishu αναφέρει ότι θα υπάρξει ξανά προσπάθεια στρατολόγησης του από την Al Shabaab, όντας νεαρός άνδρας.

 

Ο συνήγορος του Αιτητή υποστήριξε ότι με βάση πρόσφατες πηγές πληροφόρησης υφίσταται η πιθανότητα να υποχρεωθεί σε στρατολόγηση ενώ, σε περίπτωση που δεν του δοθεί προσφυγικό καθεστώς, πρέπει  να υπαχθεί στο καθεστώς συμπληρωματικής προστασίας ενόψει της σημερινής κατάστασης  στο Mogadishu.  Προς τούτο, ο συνήγορος του Αιτητή παρέπεμψε σε εξωτερικές πηγές πληροφόρησης αναφορικά με την κατάσταση ασφαλείας στη χώρα του Αιτητή, αλλά και τον κίνδυνο που ο ίδιος διατρέχει λόγω της υποχρεωτικής στρατολόγησης από την ομάδα Al Shabaab και ακόμα και σε περίπτωση άρνησης του να ενταχθεί στην ανωτέρω αναφερόμενη ομάδα, μπορεί να του αποδοθούν συγκεκριμένες πολιτικές πεποιθήσεις.

 

Από την πλευρά τους οι Καθ’ων η Αίτηση, απάντησαν στους ισχυρισμούς του Αιτητή, υποστηρίζοντας ότι o βαθμός αδιάκριτης βίας στην περιοχή που αναμένεται να επιστρέψει ο Αιτητής, ήτοι στη Mogadishu, δεν είναι σε τέτοιο βαθμό υψηλός, ώστε οι προσωπικές περιστάσεις του Αιτητή να τον καθιστούν ευάλωτο σε δίωξη ή σοβαρή βλάβη. Ειδικότερα, ο Αιτητής δεν έχει στοιχεία ευαλωτότητας, σήμερα είναι ενήλικας, έχει οικογενειακούς δεσμούς στο Mogadishu, είναι υγιές άτομο και για επτά συναπτά έτη έτυχε εκπαίδευσης. Η ευπαίδευτη συνήγορος των Καθ’ων η Αίτηση παρέπεμψε επίσης σε αποφάσεις του Διοικητικού Δικαστηρίου Διεθνούς Προστασίας,  στις υποθέσεις με αρ. 2760/23, 3945/21 και 7911/21, στις οποίες η κατάληξη ήταν ότι δεν πληρούνται οι πρόνοιες του άρθρου 19(2)(γ) αναφορικά με τις συνθήκες που επικρατούν στο Mogadishu.

 

Αναφορικά με τον ισχυρισμό του Αιτητή ότι υπήρξαν παραβιάσεις σε σχέση με τον Κανονισμό του Δουβλίνου και την μη μεταφορά του Αιτητή για επανένωση με τη θεία του, μετά από έρευνα των στοιχείων του διοικητικού φακέλου, θα συμφωνήσω με τη θέση των Καθ’ων η Αίτηση, ήτοι ότι παρόλο που ο Αιτητής είχε θεωρηθεί ανήλικος και οι ΥΚΕ είχαν αναλάβει την κηδεμονία του, λόγω δικής του υπαιτιότητας και/ή παράλειψης δεν προσκομίστηκαν τα απαραίτητα έγγραφα.  Παραπέμπω  στα ερυθρά 24 – 27 του διοικητικού φακέλου, από τα οποία διαφαίνεται ότι στάλθηκαν υπενθυμίσεις προς τον κηδεμόνα του ανηλίκου από το Γραφείο του Δουβλίνου της Υπηρεσίας Ασύλου για προσκόμιση των σχετικών εγγράφων χωρίς κανένα αποτέλεσμα. Εξαιτίας της παράλειψης του Αιτητή και/ή του κηδεμόνα του να συμμορφωθεί με τις τεθείσες προθεσμίες, η διαδικασία αναφορικά με την αίτηση Δουβλίνου του Αιτητή τερματίστηκε και ακολούθως συνεχίστηκε η διαδικασία για εξέταση του αιτήματος ασύλου του.

 

Θα πρέπει να σημειώσω στο σημείο αυτό ότι ενδέχεται να παραβιάστηκε το δικαίωμα του Αιτητή για συνένωση με μέλος της οικογένειας του που βρίσκεται νόμιμα σε άλλο κράτος μέλος, αν πράγματι ο κηδεμόνας του παρέλειψε να λάβει τα δέοντα μέτρα για αποστολή των σχετικών εγγράφων για να σταλεί αίτημα.  Δεν υπάρχουν πρόσθετα στοιχεία στο διοικητικό φάκελο περί του στοιχείου αυτού, αλλά εν πάση περιπτώσει, με βάση τα δικόγραφα, εκπίπτει του ελέγχου του Δικαστηρίου ο ισχυρισμός αυτός, εφόσον με το αιτητικό του Αιτητή προσβάλλεται η απόφαση των Καθ’ων η Αίτηση με την οποία απορρίφθηκε η αίτηση του Αιτητή για διεθνή προστασία και ζητείται η αναγνώριση του είτε ως πρόσφυγα είτε ως δικαιούχου συμπληρωματικής προστασίας.

 

Σε σχέση με τον ισχυρισμό του συνηγόρου του Αιτητή περί μη διεξαγωγής δέουσας έρευνας, θα προχωρήσω στην εξέταση του, ενόψει και της υποχρέωσης που έχει το παρόν Δικαστήριο να προβαίνει σε έλεγχο, εκτός της νομιμότητας, και της ορθότητας κάθε προσβαλλόμενης απόφασης, εξετάζοντας πλήρως και από τούδε και στο εξής τα γεγονότα και τα νομικά ζητήματα που τη διέπουν, και την ανάγκη χορήγησης διεθνούς προστασίας σύμφωνα με τις διατάξεις του περί Προσφύγων Νόμου (βλ. άρθρο 11(3) του περί της Ίδρυσης και Λειτουργίας Διοικητικού Δικαστηρίου Διεθνούς Προστασίας Νόμου του 2018 (73(I)/2018). Περί τούτου, κρίνω σκόπιμη την παράθεση των ισχυρισμών του Αιτητή, ως αυτοί προβλήθηκαν καθ' όλη τη διαδικασία εξέτασης του αιτήματός του και οι οποίοι συμπεριλαμβάνονται στο περιεχόμενο του διοικητικού φακέλου.

 

Κατά την καταγραφή και υποβολή της αίτησης του, ο Αιτητής δήλωσε υπήκοος Σομαλίας με ημερομηνία γέννησης 10/06/2004. Οι υπόλοιπες πληροφορίες που καταγράφονται στην αίτηση διεθνούς προστασίας είναι στα Σομαλικά.  Παρείχε επίσης αντίγραφο πιστοποιητικού γεννήσεως του καθώς και αντίγραφο της ταυτότητας του.

 

Κατά την κοινωνική έρευνα (ερυθρά 29 – 28 δ.φ.), καταγράφηκε ότι πρόκειται για άτομο ηλικίας 17,5+ ετών, ο οποίος κατάγεται από τη Σομαλία και γεννήθηκε και μεγάλωσε στο Afgooye. Κατά την συνέντευξη ευαλωτότητας του δήλωσε ότι ο πατέρας του και η μητέρα του διαμένουν στο Elashabyaha κοντά στο Afgooye και πως έχει ακόμη τρεις αδελφούς 14, 13, και 10 ετών, καθώς και ακόμη έναν αδελφό από άλλη σύζυγο του πατέρα του, ο οποίος διαμένει με την μητέρα του στο Mogadishu. Ως προς το εκπαιδευτικό του υπόβαθρο δήλωσε, κατά την ανακριτική του  συνέντευξη με την YAM, ότι φοίτησε μέχρι την τετάρτη τάξη. Δήλωσε δε ότι σταμάτησε την φοίτηση του σε διάφορα σχολεία όταν ήταν 14 ετών.

 

Στην Φόρμα Ελέγχου και Αξιολόγησης Ευαλωτότητας (‘Screening and Assessment Vulnerability Form’) (ερυθρό 54) ισχυρίστηκε ότι εγκατέλειψε την χώρα καταγωγής του εξαιτίας της έλλειψης ασφάλειας, καθώς και ότι η Al Shabaab ήθελε να τον στρατολογήσει και όταν ο πατέρας του έλαβε τα νέα, τον έστειλε στο Mogadishu για να μείνει εκεί. Η Al Shabaab συνέλαβε (‘caught’) τον πατέρα του και του είπαν να παραδώσει τον γιο του αλλιώς θα σκοτώσουν τον Αιτητή. Εξ ου και ο πατέρας του αποφάσισε να τον στείλει εκτός της χώρας.

 

Κατά την συνέντευξη ημερομηνίας 07/04/2022, ο Αιτητής δήλωσε τα ακόλουθα σε σχέση με τους λόγους που εγκατέλειψε την χώρα καταγωγής του: Όταν διέμενε στο Afgooye και σταμάτησε το σχολείο βοηθούσε τον πατέρα του στην δουλειά του.  Όμως, συνέβη περιστατικό όπου ομάδα ατόμων από την Al Shabaab προέβη σε στρατολόγηση νεαρών, και του ζήτησαν να τους ακολουθήσει, ωστόσο αυτός αρνήθηκε.  Όσα παιδιά αρνήθηκαν τη στρατολόγηση, έγιναν στόχοι απειλών, δολοφονιών, ενώ κάποια κατάφεραν να διαφύγουν αποχωρώντας από τη χώρα .  Ο πατέρας του Αιτητή ένιωθε ότι ο Αιτητής δεν ήταν ασφαλής και ότι έπρεπε να φύγει από την χώρα.

 

Κληθείς να διευκρινίσει εάν συνέβη οτιδήποτε στον ίδιο προσωπικά, δήλωσε ότι κατάφερε να ξεφύγει προτού συμβεί οτιδήποτε. Ερωτηθείς να περιγράψει πως η Al Shabaab προσπάθησε να τον στρατολογήσει απάντησε ότι είχαν έρθει στο σπίτι του και ήταν μόνο εκείνος και η μητέρα του εκεί και ο πατέρας του έλειπε. Η ομάδα είχε πει στην μητέρα του ότι μαζεύουν τα παιδιά για να τους εκπαιδεύσουν και να τους κάνουν στρατιώτες. Η μητέρα του είχε αναφέρει στον πατέρα του τι συνέβη και ο πατέρας του διαφώνησε καθ’ ότι όποιος εντάσσεται με την Al Shabaab καταλήγει νεκρός. Ερωτηθείς πότε τον είχαν επισκεφθεί απάντησε ότι δεν θυμάται. Ο Αιτητής ισχυρίστηκε ότι μετά από αυτό το περιστατικό, η οικογένεια μετακόμισε στο Mogadishu και προσπάθησαν να εξεύρουν εργασία και τότε ήταν που κάλεσαν τον πατέρα του και του είπαν ότι γνωρίζουν που βρίσκεται και ότι πρέπει να παραδώσει τον Αιτητή. Τότε ο πατέρας του διευθέτησε τα έγγραφα για να φύγει ο Αιτητής από τη χώρα.

 

Κατά την αξιολόγηση της Υπηρεσίας Ασύλου, ο αρμόδιος λειτουργός σχημάτισε δυο ουσιώδεις ισχυρισμούς. Ο πρώτος αφορούσε στην ταυτότητα και χώρα καταγωγής του Αιτητή, ο οποίος έγινε αποδεκτός λόγω της διαπιστωθείσας εσωτερικής και εξωτερικής αξιοπιστίας του Αιτητή. Ο δεύτερος σχηματίστηκε ως ο ισχυριζόμενος φόβος δίωξης του Αιτητή από την Al Shabaab, ο οποίος έτυχε απόρριψης.

 

Ειδικότερα, κατά τον λειτουργό, ο Αιτητής δεν παρείχε ικανοποιητικές πληροφορίες σχετικά με τον ισχυριζόμενο φόβο δίωξης του και τα επιχειρήματα του δεν χαρακτηρίστηκαν από ευλογοφάνεια. Συγκεκριμένα, όπως καταγράφεται στην έκθεση-εισήγηση, ερωτηθείς ο Αιτητής τι θα συμβεί εάν επιστρέψει στη Σομαλία, ανέφερε πως δεν επιθυμεί να επιστρέψει στη χώρα ενόσω βρίσκεται εκεί η Al Shabaab. Ακολούθως, ερωτηθείς γιατί πιστεύει ότι θα συμβεί και σε αυτόν το ίδιο απάντησε ότι η Al Shabaab επικοινώνησε με τον πατέρα του τηλεφωνικώς και του ζήτησαν να τον παραδώσουν σε αυτούς. Τέλος, ερωτηθείς εάν του συνέβη οτιδήποτε στη Σομαλία απάντησε αρνητικά.

 

Κατά την αξιολόγηση της εξωτερικής αξιοπιστίας η αρμόδια λειτουργός έκρινε ότι οι ισχυρισμοί του Αιτητή αποτελούν το μοναδικό τεκμήριο προς υποστήριξη του αιτήματος του Αιτητή και δεν υπάρχουν εύλογοι λόγοι για περαιτέρω ανάλυση των ισχυρισμών μέσω εξωτερικών πηγών πληροφόρησης.

 

Υπό το φως των ανωτέρω, ο ισχυρισμός του έτυχε απόρριψης. 

 

Κατόπιν, οι Καθ’ων η Αίτηση αξιολόγησαν τον μελλοντικό κίνδυνο επιστροφής του Αιτητή στην βάση τoυ μοναδικού αποδεκτού ισχυρισμού του, ήτοι τα στοιχεία σε σχέση με το προφίλ του και την χώρα καταγωγής του (προηγούμενος τόπος διαμονής καθορίστηκε το Mogadishu στη Σομαλία), κρίθηκε ότι δεν υφίσταται εύλογη πιθανότητα να υποβληθεί σε μεταχείριση που να ισοδυναμεί με δίωξη ή σοβαρή βλάβη. Ωστόσο, ο αρμόδιος λειτουργός προχώρησε στην αξιολόγηση του προσωπικού προφίλ του Αιτητή σε περίπτωση επιστροφής του. Κατά το λειτουργό, ο Αιτητής είναι υγιές άτομο, το οποίο διατηρεί οικογενειακούς δεσμούς στη Σομαλία και η ανηλικότητα του δεν δημιουργεί τις προϋποθέσεις για παραχώρηση καθεστώτος διεθνούς προστασίας. Επίσης, σύμφωνα με το λειτουργό, δεν θα υποστεί οποιαδήποτε προσωπική δίωξη ή κίνδυνο σοβαρής βλάβης και πρόσθεσε ότι έχει συγγενικούς δεσμούς οι οποίοι θα μπορούσαν να τον στηρίξουν στην προσαρμογή και την ομαλή διαβίωση χωρίς να κινδυνεύει να αντιμετωπίσει απάνθρωπη και εξευτελιστική μεταχείριση.  Επιπρόσθετα, σύμφωνα με τον αρμόδιο λειτουργό, δεν παρατηρούνται καταστάσεις αδιάκριτης άσκησης βίας ούτως ώστε να εγείρεται ζήτημα υπαγωγής του Αιτητή στο Άρθρο 15(γ) της Οδηγίας 2011/95/ΕΕ.

 

Κατά τη νομική ανάλυση, κρίθηκε αρχικώς ότι ο Αιτητής δεν εμπίπτει στον ορισμό του πρόσφυγα. Ακολούθως, σε σχέση με το καθεστώς συμπληρωματικής προστασίας, κρίθηκε ότι ο Αιτητής δεν θα μπορούσε να υπαχθεί στο σχετικό καθεστώς δυνάμει του Άρθρου 15 (α), (β), (γ) της Οδηγίας 2011/95/ΕΕ (αντίστοιχο 19(2)(α) ή (β) του περί Προσφύγων Νόμου).

 

Με βάση τα πιο πάνω, διακρίνω ότι ο ισχυρισμός της συνηγόρου του Αιτητή περί έλλειψης δέουσας έρευνας όσον αφορά την εξωτερική αξιοπιστία των ισχυρισμών του Αιτητή και του βάρους απόδειξης που ο Αιτητής έχει ως ανήλικος, είναι βάσιμος.  Ο αρμόδιος λειτουργός σε κανένα σημείο της έκθεσης-εισήγησης δεν επαλήθευσε τα λεγόμενα του Αιτητή όσον αφορά την αναγκαστική στρατολόγηση του από την οργάνωση Al Shabaab σε εξωτερικές πηγές πληροφόρησης, παρά μόνο κατέγραψε ότι τα όσα ανέφερε ο Αιτητής στη συνέντευξή του αποτελούν το μοναδικό τεκμήριο προς υποστήριξη του αιτήματός του και δεν υπάρχουν εύλογοι λόγοι που να δικαιολογούν την οποιαδήποτε ανάλυσης των εν λόγω δεδομένων μέσω άλλων πηγών πληροφόρησης.  Όπως όμως καταγράφεται σε κατευθυντήριες οδηγίες και αρχές που δόθηκαν από διεθνή όργανα σε σχέση με την αξιολόγηση αιτημάτων από ανήλικους, το αρμόδιο όργανο οφείλει να αποφασίζει λαμβάνοντας υπόψη όλες τις γνωστές περιστάσεις, εφαρμόζοντας το ευεργέτημα της αμφιβολίας, ενόψει και του γεγονότος ότι τα παιδιά έχουν περιορισμένη γνώση των συνθηκών που επικρατούν στη χώρα καταγωγής τους ή μπορεί να αδυνατούν να εξηγήσουν με σαφήνεια τους λόγους δίωξης τους.  Παραπέμπω προς τούτο και σε απόφαση μου, στην υπόθεση Y.F. v. Κυπριακή Δημοκρατία, μέσω Υπηρεσίας Ασύλου, υπόθεση αρ. 1234/17, 31/03/21, όπου αναφέρθηκαν τα ακόλουθα:

«Οι Κατευθυντήριες Οδηγίες για την Εξέταση των Αιτημάτων Ασύλου των Παιδιών στο πλαίσιο των άρθρων 1(Α)(2) και 1(ΣΤ) της Σύμβασης της Γενεύης του 1951 και/ή του Πρωτοκόλλου του 1967 για το Καθεστώς των Προσφύγων παρέχουν καθοδήγηση σε σχέση με τη διεξαγωγή συνέντευξης ανηλίκων.  Παραπέμπω στις παραγράφους 73 και 74 των εν λόγω Κατευθυντήριων Οδηγιών (υπογράμμιση του παρόντος Δικαστηρίου):

«73. Παρότι στις περιπτώσεις των ενηλίκων το βάρος της απόδειξης μοιράζεται συνήθως ανάμεσα στον αιτούντα άσυλο και στον εξεταστή, ενδέχεται ο κριτής του αιτήματος ασύλου ενός παιδιού, ειδικά εάν είναι ασυνόδευτο, να υποχρεωθεί να τεκμηριώσει τους ισχυρισμούς που αυτό προβάλει. Αν δεν είναι εφικτή η επαλήθευση των πραγματικών περιστατικών της υπόθεσης και / ή το παιδί αδυνατεί να εκφράσει ολοκληρωμένα τον ισχυρισμό του για το φόβο δίωξης που διατρέχει, ο κριτής του αιτήματος ασύλου οφείλει να αποφασίσει λαμβάνοντας υπόψη όλες τις γνωστές περιστάσεις, εφαρμόζοντας ενδεχομένως με πνεύμα φιλελεύθερο το ευεργέτημα της αμφιβολίας. Ομοίως, αναγνωρίζεται στο παιδί το ευεργέτημα της αμφιβολίας στις περιπτώσεις όπου τίθεται ζήτημα αξιοπιστίας κάποιων εκ των ισχυρισμών του.

 

74. Οι πληροφορίες για τη χώρα καταγωγής μπορεί να αναφέρονται στις προκαταλήψεις που αφορούν στις διακρίσεις λόγω φύλου, αντανακλώντας πιθανότατα τις εμπειρίες των αντρών σε αντίθεση με αυτές των γυναικών. Όμως, είναι πιθανό να παραγνωρίζουν τις εμπειρίες των παιδιών. Επιπλέον, τα παιδιά μπορεί να έχουν περιορισμένη γνώση των συνθηκών που επικρατούν στη χώρα καταγωγής ή να αδυνατούν να εξηγήσουν τους λόγους της δίωξης τους. Έτσι, οι αρχές ασύλου οφείλουν να καταβάλουν ιδιαίτερες προσπάθειες για τη συλλογή πληροφοριών και άλλων αποδεικτικών στοιχείων για τη μεταχείριση που επιφυλάσσει στα παιδιά η χώρα καταγωγής τους.»

 

Ενόψει της δικαιοδοσίας του παρόντος Δικαστηρίου ως προς την ex nunc και πλήρη εξέταση όλων των νομικών σημείων και γεγονότων της υπόθεσης, κρίνω σκόπιμο όπως επανεξετάσω την αξιοπιστία του ισχυρισμού του Αιτητή περί αναγκαστικής στρατολόγησης του από την οργάνωση Al Shabaab, με παραπομπή σε εξωτερικές πηγές πληροφόρησης, ώστε να κριθεί και η εξωτερική αξιοπιστία του ισχυρισμού του Αιτητή. Στα πλαίσια του δικαιώματος πραγματικής προσφυγής ενώπιον δικαστηρίου, ως προβλέπεται και από το άρθρο 46(3) της Ευρωπαϊκής Οδηγίας 2013/32/ΕΕ, το Δικαστήριο ενώπιον του οποίου προσβάλλεται η απόφαση επί της αίτησης διεθνούς προστασίας, έχει υποχρέωση να πραγματοποιεί «πλήρη και ex nunc εξέταση τόσο των πραγματικών όσο και των νομικών ζητημάτων, ιδίως, κατά περίπτωση, εξέταση των αναγκών διεθνούς προστασίας σύμφωνα με την οδηγία 2011/95/ΕΕ». Στο πλαίσιο αυτό, η έκφραση "ex nunc" αναδεικνύει την υποχρέωση του δικαστή, κατά την εκτίμηση που πραγματοποιεί, να λαμβάνει υπόψη τυχόν νέα στοιχεία τα οποία έχουν προκύψει μετά την έκδοση της απόφασης που αποτελεί το αντικείμενο της προσφυγής. Περαιτέρω, η χρήση του επιθέτου «πλήρης» στο άρθρο 46, παράγραφος 3, της Ευρωπαϊκής Οδηγίας 2013/32/ΕΕ επιβεβαιώνει ότι ο δικαστής οφείλει να εξετάζει τόσο τα στοιχεία που έλαβε ή θα μπορούσε να λάβει υπόψη η αποφαινόμενη αρχή όσο και τα στοιχεία που αφορούν το διάστημα μετά την έκδοση της απόφασης της αρχής αυτής (βλ. σχετικά και την απόφαση του ΔΕΕ C-585/16, Serin Alheto, ημερ. 25/07/18).

 

Προς τούτο, το Δικαστήριο εξέτασε ex proprio motu ανεξάρτητες πηγές πληροφόρησης σε σχέση με τη χώρα καταγωγής του Αιτητή και σε συνάρτηση με τους ισχυρισμούς του.

 

Όσον αφορά την στρατολόγηση ανηλίκων στη Σομαλία, σε έκθεση που παρουσιάστηκε στο Συμβούλιο Ασφαλείας σχετικά με τις παραβιάσεις των δικαιωμάτων των παιδιών στη Σομαλία, καταγράφηκε ότι τον Ιούλιο του 2023 η Al Shabaab ήταν ο μεγαλύτερος φορέας παραβίασης των δικαιωμάτων των παιδιών και μια εκ των μεγαλύτερων μορφών βίας ήταν η στρατολόγηση τους (902 από 1,094 παιδιά) και η απαγωγή τους (663 από 696 παιδιά). Σύμφωνα με την ίδια πηγή, η οποία δημοσιεύτηκε τον Οκτώβριο του 2024, δεν υπάρχουν ενδείξεις για μείωση των αριθμών και αναφέρεται ότι τα παιδιά συνιστούν ένα μεγάλο ποσοστό νέων στρατολογήσεων μέσω απαγωγών και εξαναγκαστικής στρατολόγησης, δογματισμού και φορολογίας των οικογενειών τους. Ο Γενικός Γραμματέας τόνισε ότι η απαγωγή παιδιών για τον σκοπό της στρατολόγησης παρατηρείται κυρίως στις περιοχές Bay, Bakool, Hiraan, Juba Dhexe και Lower Shabelle.^[1]

 

Σύμφωνα με σύνοψη της συλλογής πληροφοριών της EUAA για την κατάσταση ασφαλείας (Μάρτιος 2023) και επιπροσθέτως, σε έκθεση της EUAA αναφορικά με τα προφίλ που στοχοποιούνται  (2021)^[2], η Al-Shabaab αύξησε την ισχύ των ενεργών μαχητών της, από 2.000 – 3.000 εκτιμώμενες το 2017 σε 5.000 – 7.000 το 2020. Πιο πρόσφατες εκτιμήσεις για τον αριθμό των μαχητών της Al-Shabaab κυμαίνονται από 7.000 έως 20 000 άτομα.^[3]

 

Αν και η Al-Shabaab στρατολογεί κατά κύριο λόγο από εδάφη υπό τον έλεγχό της, υπήρξαν επίσης αναφορές για στρατολόγηση από περιοχές που ελέγχονται από την κυβέρνηση, ειδικά το Μογκαντίσου. Η στρατολόγηση εκτός της επικράτειας της Al-Shabaab συχνά περιλαμβάνει πτυχές εξαναγκασμού. Η Al-Shabaab τείνει, επίσης, να στρατολογεί σε τοποθεσίες που συνυπάρχουν πολλές φυλές, χτίζοντας τη στρατηγική στρατολόγησης τους στις συγκρούσεις μεταξύ των φυλών.^[4]

 

Το Συμβούλιο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου του ΟΗΕ δημοσίευσε στις 30 Ιανουαρίου 2024 πληροφορίες οργανώσεων στα πλαίσια της 139^ου συνόδου, σύμφωνα με τις οποίες η Σομαλία αποτελεί γόνιμο έδαφος για την ανάπτυξη του εξτρεμισμού. Η Al-Shabaab στοχεύει πρωτίστως τη νεολαία. Οι κοινωνικοοικονομικές συνθήκες έχουν συχνά ως αποτέλεσμα την ένταξη των νέων, ενώ παιδιά ηλικίας μεταξύ 12 και 16 ετών καθίστανται πιο ευάλωτα στην στρατολόγηση. Ερευνητική μελέτη από το Ινστιτούτο Μελέτης Ασφαλείας το 2014, εντόπισε τα κίνητρα των νέων στην Al-Shabaab: Το 70% των συμμετεχόντων ήταν κάτω των 24 ετών και οι μισοί είχαν χάσει τους γονείς τους. Τα περισσότερα από τα μέλη ισχυρίστηκαν ότι συμμετείχαν λόγω οικονομικού κινήτρου, και οι περισσότεροι είχαν λάβει ελάχιστη έως καθόλου εκπαίδευση.^[5]

 

Η ίδια έκθεση αναφέρει ότι η οι νέοι στοχοποιούνται από οργανώσεις λόγω της έλλειψης εκπαίδευσης, των ευκαιριών απασχόλησης, των κοινωνικών φραγμών και άλλων αδικιών. Οι απογοητεύσεις που αντιμετωπίζουν, σε συνδυασμό με το ότι δεν μπορούν να έχουν πρόσβαση στην κυβέρνησή, οδηγούν τους νέους να ενεργούν με παράλογους τρόπους. Οι νέοι που στοχοποιούνται από αυτές τις εξτρεμιστικές οργανώσεις εκφράζουν την απογοήτευσή τους μέσω βίας. Η Al-Shabaab συνεχίζει να ενισχύεται από νεαρά πρόσωπα: οι νεοσύλλεκτοι είναι συχνά 10-15 ετών και έχουν λάβει ως υπόσχεση απολαβές έως και 700 USD ως μισθό, μαζί με δωρεάν ισλαμική εκπαίδευση και τέλεση γάμου. Εκτεταμένα μηνύματα στέλνονται μέσω ραδιοφώνου, σε δημόσιες συναντήσεις και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να διαδώσουν τους στόχους της οργάνωσής.^[6]

 

Ωστόσο, σύμφωνα με παλαιότερη έρευνα των Financial Times (FT) του Απριλίου 2023, οι κοινότητες που κάποτε ήταν υπό τον έλεγχο της Al-Shabaab, ξεσηκώθηκαν εναντίον της Al Shabaab λόγω της αυξανόμενης δυσαρέσκειας για τη «χρήση εκβιασμού και αναγκαστικής στρατολόγησης» της οργάνωσης.^[7]

 

Η αναγκαστική στρατολόγηση χρησιμοποιείται κυρίως σε καταστάσεις όπου η οργάνωση έχει υποστεί γερό πλήγμα και χρειάζεται να επανδρώσει τις τάξεις της, για παράδειγμα μετά από μεγάλες απώλειες στη μάχη ή σε μέρη όπου χρειάζεται συνεχής παροχή νέων νεοσυλλέκτων.^[8]

 

Άτομα που αρνήθηκαν την στρατολόγηση, συμπεριλαμβανομένων μελών της τοπικής κοινότητας που αρνήθηκαν να παραδώσουν νεότερα μέλη των οικογενειών τους στην οργάνωση, έχουν απειληθεί και χαρακτηριστεί ως άπιστοι που απορρίπτουν το Ισλάμ και το νόμο της Σαρία και μερικοί έχουν δολοφονηθεί ως προειδοποίηση σε άλλα πρόσωπα της κοινότητας.^[9] Σε άλλες περιπτώσεις, η Al-Shabaab βασίζεται σε πρεσβύτερους φυλών, οι οποίοι δεν είναι σε θέση να αρνηθούν, και παραδίδουν δεκάδες ή και εκατοντάδες νέους από τη φυλή τους στην οργάνωση.^[10]

 

Σε έκθεση του Συμβουλίου της Δανίας για τους πρόσφυγες (Danish Refugee Council) η οποία δημοσιεύτηκε το 2017 γίνεται επίκληση σε επικοινωνία του οργανισμού με πηγή του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών στη χώρα. Η πηγή αυτή αναφέρει ότι εάν η Al Shabab δεχτεί την άρνηση στρατολόγησης, τότε ως αντάλλαγμα ζητά κάποιου είδους αποζημίωση. Εάν ένα άτομο αρνηθεί να αποζημιώσει την Al Shabab, θα πρέπει να τραπεί σε φυγή, διαφορετικά η Al Shabab θα λάβει μέτρα για να τον εντοπίσει και να τον εκτελέσει.^[11]

 

Ως εκ τούτου, διαφαίνεται από τις ανωτέρω αναφερθείσες πηγές ότι υφίσταται κίνδυνος στη σωματική ακεραιότητα ή ζωή προσώπων τα οποία έχουν αρνηθεί να ενταχθούν στους κόλπους της οργάνωσης Al Shabaab, ιδιαίτερα των προσώπων που τους ζητήθηκε να στρατολογηθούν και αρνήθηκαν, ως φαίνεται ιδιαίτερα από τις πηγές που αφορούν τον επίδικο χρόνο κατά τον οποίο ο Αιτητής βρισκόταν στη χώρα του.  Η κατηγορία δε των προσώπων από τα οποία ζητείται η στρατολόγηση τους, είναι κυρίως ανήλικα ή νεαρά πρόσωπα, ως ήταν ο Αιτητής πριν εγκαταλείψει τη χώρα του. 

 

Ενόψει των πιο πάνω και λαμβάνοντας υπόψιν την εξωτερική αξιοπιστία του ισχυρισμού του Αιτητή αλλά και το γεγονός ότι η εσωτερική του αξιοπιστία αξιολογήθηκε, κατά την κρίση μου, αυστηρά και χωρίς να ληφθεί υπόψιν το νεαρό της ηλικίας του και η ενδεχόμενη άγνοια περισσότερων στοιχείων/λεπτομερειών του πυρήνα του αιτήματός του, κρίνω αποδεκτό τον ισχυρισμό του Αιτητή περί προσπάθειας στρατολόγησής του από την Al Shabaab ενόσω βρισκόταν στο χωριό Afgooye και ήταν ανήλικος.

 

Προχωρώντας στην αξιολόγηση κινδύνου που ενδεχομένως αντιμετωπίσει ο Αιτητής σε περίπτωση επιστροφής του στη Σομαλία, έχω εξετάσει τόσο τις πηγές που αναφέρθηκαν ανωτέρω όσο και επιπρόσθετες, πιο πρόσφατες, οι οποίες επιβεβαιώνουν μεν τον κίνδυνο στρατολόγησης αλλά καταγράφουν και τις ενέργειες της κυβέρνησης για προστασία των υπηκόων της Σομαλίας:

 

Σύμφωνα με την έκθεση της EUAA του έτους 2021, αναφορικά με τα προφίλ των ατόμων που στοχοποιούνται, τα πρώτα χρόνια η Al-Shabaab, στρατολογούσε άτομα από την περιοχή της Mogadishu και άλλων αστικών κέντρων. Ωστόσο, από τότε που η οργάνωση έχασε εδάφη στα αστικά κέντρα μεταξύ 2012 και 2015, άρχισε να στρατολογεί τα περισσότερα μέλη της σε αγροτικές περιοχές υπό τον έλεγχό της, συμπεριλαμβανομένων των πυκνοκατοικημένων περιοχών Bay και Bakool, με τα παιδιά να αποτελούν την πλειονότητα.^[12] Επιπλέον, στην ίδια έκθεση καταγράφεται ότι ο Roland Marchal, κοινωνικός επιστήμονας στο Sciences Po (Γαλλία) με ερευνητική εστίαση στις οικονομίες και τις συγκρούσεις στο Κέρας της Αφρικής, δήλωσε ότι η Al-Shabaab έχει μόνιμη παρουσία στην Mogadishu και η στρατολόγηση συνεχίζεται εκεί.^[13] Αν και η παρουσία της ομάδας δεν είναι πολύ ορατή, γίνεται κρυφά, ενώ ο πληθυσμός είναι ενήμερος. Χάρη στο ισχυρό δίκτυο πληροφοριών της, η Al-Shabaab είναι σε θέση να διεξάγει προσεκτική στρατολογική δραστηριότητα στην πόλη, στοχεύοντας άτομα που εκφράζουν απογοήτευση ή οργή προς την AMISOM ή την κυβέρνηση της Σομαλίας. Η ομάδα εμπλέκει αυτά τα άτομα σε συζητήσεις και σταδιακά τα μεταστρέφει, μέχρι που η Al-Shabaab τους κάνει επίσημη πρόταση (π.χ. να ενταχθούν στην μυστική αστυνομία/Amniyat της Al-Shabaab στην πόλη). Αυτό έχει επίσης επιβεβαιωθεί από τον Abdurahman Abdullahi Baadiyow, ακτιβιστή της σομαλικής κοινότητας των πολιτών και μελετητή ισλαμικών σπουδών, ο οποίος δηλώνει ότι η Al-Shabaab μπορεί να βασίζεται σε ένα πολύ ισχυρό δίκτυο πληροφοριών στην Mogadishu (Amniyat), του οποίου οι πληροφοριοδότες μπορεί να είναι απλοί φοιτητές, άτομα σε γραφεία, στις δυνάμεις ασφαλείας κ.λπ.

 

Σε έκθεση της Υπηρεσίας Μετανάστευσης της Φινλανδίας, η οποία δημοσιεύτηκε το 2020,^[14] καταγράφεται ότι η Al-Shabaab προσπαθεί να στρατολογήσει νέους άνδρες μέσω πειθούς, ιδεολογικής και θρησκευτικής επιρροής, και οικονομικών υποσχέσεων. Η αναγκαστική στρατολόγηση που συμβαίνει σε άλλες επαρχίες είναι σχεδόν ανύπαρκτη στην πρωτεύουσα.^[15] Ένας σομαλός ερευνητής αναφέρει ότι η Al-Shabaab στρατολογεί νέους μαχητές κυρίως στις περιοχές που ελέγχει. Η οργάνωση έχει ιδρύσει σχολεία όπου κατηχεί τα παιδιά στη μάχη, παράλληλα με άλλες διδασκαλίες. Οι περιοχές που ελέγχει η οργάνωση δεν έχουν συνδέσεις στο διαδίκτυο: υπάρχει μόνο ραδιόφωνο που μεταδίδει την προπαγάνδα της Al-Shabaab. Ωστόσο, νέα μέλη στρατολογούνται και στη Mogadishu. Στην πράξη,  η οργάνωση δεν χρειάζεται να πείσει πολύ τους ανθρώπους για να ενεργήσουν όπως επιθυμεί, αφού οι αυστηρές τιμωρίες τους προκαλούν έντονο φόβο. Για παράδειγμα, η οργάνωση μπορεί να στρατολογήσει έναν υπάλληλο γραφείου στην Mogadishu,  ως πληροφοριοδότη τους, μέσω έμμεσων απειλών λέγοντας του ότι δεν επιθυμούν να τον βλάψουν αλλά να του προσφέρουν συνεργασία.^[16]

 

Σε έκθεση του Immigration and Refugee Board of Canada του 2023 αναφέρεται πως υπάρχει παρουσία της ομάδας στην Mogadishu και πως η Al-Shabaab «ολοένα και περισσότερο» εισέρχεται σε αστικές περιοχές που βρίσκονται υπό τον έλεγχο της κυβέρνησης και των δυνάμεων ασφαλείας χρησιμοποιώντας μια ομάδα πληροφοριοδοτών  που «σύμφωνα με πληροφορίες» έχει «διεισδύσει στην κυβέρνηση και τους θεσμούς ασφαλείας».^[17]

 

Η πιο πρόσφατη έκθεση της EUAA για την κατάσταση ασφαλείας στη Σομαλία, η οποία δημοσιεύτηκε τον Απρίλιο του 2023 αναφέρει ότι «σύμφωνα με το Rule of Law in Armed Conflicts project (RULAC), η κυβέρνηση της Σομαλίας είναι μέρος σε μια μη διεθνή ένοπλη σύγκρουση με την Al-Shabaab.^[18] Κατά την περίοδο αναφοράς (1 Δεκεμβρίου 2022 -  14 Απριλίου 2023) αυτή ήταν η κύρια κινητήρια δύναμη της σύγκρουσης στη Σομαλία, με τα περισσότερα επεισόδια ασφαλείας να διαπράττονται από την Al-Shabaab, με στόχο τις δυνάμεις ασφαλείας της Σομαλίας και την ATMIS/AMISOM, και συχνά περιλαμβάνουν αυτοσχέδιους εκρηκτικούς μηχανισμούς».^[19]

 

Σε έκθεση της ACLED, ημερομηνίας 29 Οκτωβρίου 2024, αναφέρθηκε ότι η κυβέρνηση επέβαλε στις επιχειρήσεις να εγκαθιστούν κλειστό κύκλωμα παρακολουθήσεων ούτως ώστε να αυξήσει την παρακολούθηση και τον εντοπισμό των μελών της οργάνωσης. Σύμφωνα με δημοσίευμα του BBC, οι καταστηματάρχες στην πρωτεύουσα της Σομαλίας, Mogadishu, βρίσκονται σε δεινή θέση λόγω κυβερνητικής εντολής να εγκαταστήσουν κάμερες ασφαλείας έξω από τις επιχειρήσεις τους, με στόχο την ενίσχυση της επιτήρησης των ισλαμιστών, οι οποίοι έχουν ισχυρή παρουσία στην πόλη.^[20] Οι επιχειρηματίες αναφέρουν ότι αν τοποθετήσουν τις κάμερες, διατρέχουν τον κίνδυνο να δολοφονηθούν από τους αντάρτες της Al Shabaab, ενώ αν δεν το κάνουν, μπορεί να συλληφθούν από την αστυνομία.

 

Σε αντίποινα, η οργάνωση είχε αυξήσει τις επιθέσεις της εναντίον των αμάχων στην Mogadishu, ιδιαίτερα σε αντίποινα για την επιβολή των εν λόγω κυβερνητικών μέτρων, καθ’ ότι οι περισσότερες από αυτές τις επιθέσεις στόχευαν επιχειρηματικά κέντρα όπου το σύστημα είχε εγκατασταθεί.^[21] Επιπρόσθετα, σύμφωνα με έκθεση που δημοσιεύτηκε τον Μάρτιο του 2023 από το Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ και αφορά στο έτος 2022, η Al-Shabaab διέπραξε δολοφονίες με θρησκευτικά και πολιτικά κίνητρα που στόχευαν αμάχους που συνδέονται με την κυβέρνηση και επιτέθηκε σε εργαζόμενους ΜΚΟ που έχουν ως σκοπό τη διανομή ανθρωπιστικής βοήθειας, στο προσωπικό του ΟΗΕ και σε διπλωματικές αποστολές. Η τρομοκρατική ομάδα επιτέθηκε σε μη στρατιωτικούς στόχους (σύμφωνα με το Διεθνές Ανθρωπιστικό Δίκαιο), όπως σε δημοφιλή ξενοδοχεία στην πρωτεύουσα Mogadishu και σε άλλες πόλεις, χρησιμοποιώντας συχνά βομβιστές αυτοκτονίας, όλμους και αυτοσχέδιους εκρηκτικούς μηχανισμούς (IED) για να σκοτώσει άμαχο πληθυσμό.^[22] Η ίδια κατάσταση αναφέρεται ότι ίσχυε και το έτος 2023 σύμφωνα με την ίδια έκθεση του USDOS που αφορούσε το 2023.^[23]

 

Έκθεση του Institute for the Study of War δημοσιευμένη στις 15 Φεβρουαρίου 2024 υποστηρίζει ότι η Al Shabaab έχει πραγματοποιήσει αρκετές επιθέσεις στο Μογκαντίσου από τον Δεκέμβριο του 2023, οι οποίες αποτελούν μέρος των προσπαθειών αντιμετώπισης των κυβερνητικών πρωτοβουλιών για την υποβάθμιση της επιρροής της ομάδας στην πρωτεύουσα. Ορισμένες από τις επιθέσεις σημειώθηκαν για την ενίσχυση των επιχειρήσεων συλλογής εσόδων (μέσω αναγκαστικής φορολογίας) της Al Shabaab, οι οποίες τη βοηθούν να χρηματοδοτεί στρατιωτικές αγορές και να υποστηρίζει τους παγκόσμιους στόχους της Αλ Κάιντα, συμπεριλαμβανομένης της επίθεσης στις Ηνωμένες Πολιτείες και τα συμφέροντά της.^[24]

 

H Διεθνής Αμνηστία για την Έκθεση της για το 2023 αναφέρει ότι η Al-Shabaab αύξησε τις στοχοθετημένες επιθέσεις κατά των κυβερνητικών και συμμάχων δυνάμεων και επίσης πραγματοποίησε αδιακρίτως επιθέσεις κατά των πολιτών. Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, υπήρξαν 945 θύματα μεταξύ των πολιτών (342 νεκροί και 603 τραυματίες) από τον Φεβρουάριο έως τον Οκτώβριο. Η Al-Shabaab ήταν υπεύθυνη για 312 θύματα πολιτών, ενώ τα υπόλοιπα αποδόθηκαν σε δυνάμεις ασφαλείας του κράτους, πολιτοφύλακες φυλών και διεθνείς και περιφερειακές δυνάμεις.^[25]

 

Έκθεση του ACLED που δημοσιεύτηκε τον Μάρτιο του 2024 και αφορά στις εξελίξεις του Φεβρουαρίου-Μαρτίου 2024 σημειώνει: «Η αυξανόμενη δυσπιστία στους πολιτικούς και στρατιωτικούς θεσμούς της Σομαλίας και η απογοήτευση μεταξύ των συμμαχικών φυλών, εγείρουν ανησυχίες για πιθανές καθυστερήσεις στη στρατιωτική εκστρατεία κατά της al-Shabaab στην κεντρική Σομαλία. Από την πλευρά της, η μαχητική ομάδα εκμεταλλεύεται τις διαφωνίες που σχετίζονται με τις εκλογές και εσωτερικές μάχες εντός του στρατού για να αντιστρέψουν τα προπύργια του στρατού της Σομαλίας τους τελευταίους μήνες. Οι μαχητές της Al Shabaab επικεντρώνονται ιδιαίτερα στις περιοχές Ceel Buur και Ceel Dheer, που βρίσκονται κατά μήκος των συνόρων μεταξύ Middle Shabelle και Galgaduud, και σχεδιάζουν να υπερασπιστούν τα οχυρά της οργάνωσης στο Galhareeri και στο Ceel Buur. Ο αγώνας της κυβέρνησης εναντίον της al-Shabaab ήταν πιο παρατεταμένος από ό,τι είχε προγραμματιστεί στην αρχή της επιχείρησης κατά της εξέγερσης […]».^[26]

 

Από τα παραπάνω, προκύπτει ότι η οργάνωση Al Shabaab δεν έχει έντονη παρουσία και επιρροή στην πόλη Mogadishu και οι προσπάθειες στρατολόγησης νέων εστιάζουν κυρίως στην επαρχία και όχι στην πόλη.  Η απαγωγή παιδιών για τον σκοπό της στρατολόγησης παρατηρείται κυρίως στις περιοχές Bay, Bakool, Hiraan, Juba Dhexe και Lower Shabelle^[27], ενώ η κοινωνικοοικονομική κατάσταση των προσώπων που στρατολογούνται επηρεάζει την επιλογή τους να ενταχθούν στην οργάνωση.  Στην παρούσα υπόθεση, λαμβάνω ιδιαίτερα υπόψιν ότι ο Αιτητής με τον πατέρα του μετοίκησαν στη πόλη Mogadishu μετά την προσπάθεια στρατολόγησης του στο χωριό, Afgooye και διέμεναν εκεί για πέραν των τεσσάρων χρόνων πριν εγκαταλείψει τη χώρα καταγωγής του ο Αιτητής. 

 

Ως εκ τούτου, με βάση την ανωτέρω ανάλυση και σε σχέση με τον αποδεκτό ισχυρισμό του Αιτητή για κίνδυνο υποχρεωτικής στρατολόγησης από την οργάνωση Al Shabaab σε περίπτωση που επιστρέψει στην πόλη Mogadishu, καταλήγω πως δεν υπάρχει εύλογος βαθμός πιθανότητας ο Αιτητής να υποστεί μεταχείριση η οποία να συνιστά δίωξη ή σοβαρή βλάβη σε περίπτωση επιστροφής του στη Σομαλία. Ενόψει της πιο πάνω κατάληξης μου, ο Αιτητής δεν δικαιούται προσφυγικό καθεστώς, εφόσον δεν διαπιστώθηκε φόβος δίωξης για λόγους φυλετικούς, θρησκευτικούς, ιθαγένειας ή ιδιότητας μέλους συγκεκριμένου κοινωνικού συνόλου ή πολιτικών αντιλήψεων, σύμφωνα με το άρθρο 3(1) του περί Προσφύγων Νόμου. Περαιτέρω, με βάση τον αποδεκτό του ισχυρισμό δεν δικαιολογείται αναγνώριση συμπληρωματικής προστασίας στο πρόσωπο του καθότι ο κίνδυνος που μπορεί να αντιμετωπίσει ο Αιτητής σε περίπτωση επιστροφής του στη χώρα καταγωγής, δεν συνιστά πραγματικό κίνδυνο θανατικής ποινής ή εκτέλεσης, ή βασανιστηρίων ή απάνθρωπης ή εξευτελιστικής μεταχείρισης ή τιμωρίας, δυνάμει του άρθρου 19, εδάφια (1) και (2) (α) και (β), του περί Προσφύγων Νόμου.

 

 Αναφορικά με το ενδεχόμενο υπαγωγής του Αιτητή σε καθεστώς συμπληρωματικής προστασίας δυνάμει του άρθρου 19(1) και 19(2)(γ) του περί Προσφύγων Νόμου, το οποίο προϋποθέτει ουσιώδεις λόγους να πιστεύεται ότι ο Αιτητής θα υποστεί σοβαρή και προσωπική απειλή κατά της ζωής ή της σωματικής του ακεραιότητας, λόγω αδιάκριτης άσκησης βίας σε καταστάσεις διεθνούς ή εσωτερικής ένοπλης σύρραξης, σε περίπτωση επιστροφής του στη χώρα καταγωγής του, υπάρχει ευρεία νομολογία τόσο του Ανωτάτου Δικαστηρίου Κύπρου (βλ. Galina Bindioul v. Αναθεωρητική Αρχή Προσφύγων, Υποθ. Αρ. 685/2012, ημερομηνίας 23/04/13 και Mushegh Grigoryan κ.α. v. Κυπριακή Δημοκρατία, Υποθ. Αρ. 851/2012, ημερομηνίας 22/9/2015) όσο και του ΔΕΕ (βλ. C-285/12, A. Diakité v. Commissaire général aux réfugiés et aux apatrides, 30/01/2014, C-465/07, Meki Elgafaji and Noor Elgafaji v. Staatssecretaris van Justitie, 17/02/2009), καθώς επίσης και του ΕΔΔΑ (βλ. K.A.B. v. Sweden, 886/11, 05/09/2013 (final 17/02/2014), Sufi and Elmi v. the United Kingdom, 8319/07 and 11449/07, 28/11/2011) στις οποίες ερμηνεύεται η έννοια της «αδιακρίτως ασκούμενης βίας» και της «ένοπλης σύρραξης» και τίθενται κριτήρια ως προς τη σοβαρότητα του κινδύνου που προϋποτίθεται για την αξιολόγηση των περιπτώσεων στις οποίες εξετάζεται η πιθανότητα παραχώρησης συμπληρωματικής προστασίας δυνάμει του Άρθρου 15(γ) της Ευρωπαϊκής Οδηγίας 2011/95/ΕΕ, το οποίο αντιστοιχεί στο άρθρο 19(2)(γ) του περί Προσφύγων Νόμου.

 

Σε σχέση με τόπο τελευταίας συνήθους διαμονής και κατ' επέκταση τον προορισμό του Αιτητή σε περίπτωση επιστροφής του στην χώρα καταγωγής του, ήτοι την πόλη Mogadishu, το Δικαστήριο προχώρησε σε επικαιροποιημένη έρευνα αναφορικά με τις επικρατούσες εκεί συνθήκες σχετικά με την κατάσταση ασφαλείας. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τα στοιχεία του Σύμφωνα με τα στοιχεία του Armed Conflict Location & Event Data Project (ACLED), για το διάστημα από 27/01/2024 - 24/01/2025, σημειώθηκαν στην περιφέρεια Banaadir, στην οποία υπάγεται η Mogadishu, 162 περιστατικά ασφαλείας, τα οποία είχαν ως αποτέλεσμα τον θάνατο 177 ανθρώπων. Μεταξύ αυτών, 56 περιστατικά συνίσταντο σε μάχες (85 θάνατοι), 52 ήταν περιστατικά βίας κατά αμάχων (36 θάνατοι), 3 ήταν περιστατικά διαμαρτυρίας (2 θάνατοι) και 51 περιστατικά εκρήξεων / απομακρυσμένης βίας (54 θάνατοι)^[28]. Σύμφωνα με επίσημες εκτιμήσεις που έλαβαν χώρα το έτος 2022, ο εκτιμώμενος πληθυσμός της εν λόγω διοικητικής περιφέρειας, ήταν 2.874.431 κάτοικοι.^[29]

 

Από τα πιο πάνω αριθμητικά δεδομένα, λαμβάνοντας μάλιστα υπόψιν τον εκτιμώμενο πληθυσμό της εν λόγω διοικητικής περιφέρειας για το 2022 (2.874.431 κάτοικοι)^[30] καθώς και τις λοιπές πληροφορίες από τις υπόλοιπες εξωτερικές πηγές πληροφόρησης που εκτέθηκαν πιο πάνω και αφορούν την πόλη Mogadishu, φαίνεται ότι στη διοικητική περιφέρεια Banaadir/Mogadishu λαμβάνει χώρα ένοπλη σύρραξη στα πλαίσια της οποίας επικρατούν συνθήκες αδιάκριτης βίας. Ωστόσο δεν διαφαίνεται ότι οι συνθήκες αδιάκριτης βίας βρίσκονται σε τόσο υψηλά επίπεδα, ώστε να κινδυνεύει κάποιος ως άμαχος πολίτης μόνο με την παρουσία του εκεί και πρέπει να συνεκτιμηθούν οι προσωπικές του περιστάσεις. Λαμβάνω σε αυτό το σημείο υπόψιν μου και πρόσφατη έκθεση της EUAA εκδοθείσα τον Αύγουστο 2023, η οποία μετά από αξιολόγηση του επιπέδου αδιάκριτης βίας ανά περιοχή την περίοδο 01/07/2021-14/04/2023, καταλήγει στο ίδιο συμπέρασμα.^[31]

 

Tο ΔΕΕ διατύπωσε την έννοια της αναπροσαρμοζόμενης κλίμακας, σύμφωνα με την οποία «όσο περισσότερο ο αιτών είναι σε θέση να αποδείξει ότι θίγεται ειδικώς λόγω των χαρακτηριστικών της καταστάσεώς του, τόσο μικρότερος θα είναι ο βαθμός της αδιακρίτως ασκούμενης βίας που απαιτείται προκειμένου ο αιτών να τύχει της επικουρικής προστασίας» (Elgafaji, σκέψη 39· Diakité, σκέψη 31). Το αντίστροφο ισχύει επίσης: κατ’ εξαίρεση, ο βαθμός βίας μπορεί να είναι τόσο υψηλός ώστε ένας άμαχος να διατρέχει πραγματικό κίνδυνο να εκτεθεί σε σοβαρή βλάβη απλώς και μόνο λόγω της παρουσίας του στο έδαφος της επηρεαζόμενης χώρας ή περιοχής. Μέσω της έννοιας της αναπροσαρμοζόμενης κλίμακας, το ΔΕΕ καταφέρνει να εξισορροπήσει την προσωπική απειλή και την αδιάκριτη άσκηση βίας και να αποσαφηνίσει τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να εφαρμόζεται η διάταξη σε συγκεκριμένες περιπτώσεις. Διαπιστώνεται ότι η αντίληψη της έννοιας του «γενικού κινδύνου» από το ΔΕΕ είναι παρόμοια με την αναγνώριση στη νομολογία του ΕΔΔΑ σχετικά με το άρθρο 3 της ΕΣΔΑ της δυνατότητας να θεωρηθεί ότι ένα πρόσωπο διατρέχει πραγματικό κίνδυνο σοβαρής βλάβης απλώς και μόνο λόγω της παρουσίας του σε κατάσταση η οποία χαρακτηρίζεται από υπερβολικά υψηλό βαθμό βίας (βλ. Δικαστική Ανάλυση EASO, European “Άρθρο 15 στοιχείο γ) της οδηγίας για τις ελάχιστες απαιτήσεις ασύλου (2011/95/ΕΕ)”, 2014).

 

Θα πρέπει λοιπόν να διερευνηθεί κατά πόσον ο Αιτητής θίγεται από παράγοντες που σχετίζονται με την προσωπική του κατάσταση και/ή την αδιάκριτη άσκηση βίας. Όσο περισσότερο ο Αιτητής είναι σε θέση να αποδείξει ότι θίγεται από ειδικούς παράγοντες που σχετίζονται με την προσωπική του κατάσταση, τόσο περιορίζεται ο βαθμός της αδιάκριτης άσκησης βίας που απαιτείται  να αποδειχθεί προκειμένου αυτός να θεωρηθεί ότι κινδυνεύει να υποστεί σοβαρή βλάβη σε περίπτωση επιστροφής του και επομένως να του χορηγηθεί συμπληρωματική προστασία δυνάμει του άρθρου 19 παρ. (2) στοιχείο (γ) του περί Προσφύγων Νόμου.

 

Στο πλαίσιο της «αναπροσαρμοζόμενης κλίμακας», κάθε περίπτωση θα πρέπει να αξιολογείται ξεχωριστά, λαμβάνοντας υπόψη τη φύση και την ένταση της βίας στην περιοχή, μαζί με τον συνδυασμό των προσωπικών συνθηκών που υπάρχουν στην περίπτωση του αιτούντος. Ως πιθανά παραδείγματα περιστάσεων που μπορεί να επηρεάσουν την ικανότητα ενός ατόμου να αξιολογήσει ή/και να αποφύγει τους κινδύνους που σχετίζονται με την αδιάκριτη βία σε μια κατάσταση ένοπλης σύγκρουσης θα μπορούσαν να είναι η ηλικία, η κατάσταση υγείας και/ή η αναπηρία  συμπεριλαμβανομένων των θεμάτων ψυχικής υγείας, η οικονομική κατάσταση, η γνώση της περιοχής, το επάγγελμα του αιτούντος, τα μέλη της οικογένειας ή της φυλής, το δίκτυο υποστήριξης κ.ο.κ.

 

Το Δικαστήριο είχε ζητήσει πληροφορίες από τον Αιτητή, οι οποίες δόθηκαν μέσω του συνηγόρου του στην ακρόαση ημερομηνίας 19 Ιουνίου 2024, προκειμένου να διερευνηθούν περαιτέρω οι προσωπικές περιστάσεις του Αιτητή για την αξιολόγηση του κινδύνου να υποστεί σοβαρή βλάβη λόγω αδιάκριτης βίας σε περίπτωση επιστροφής του στο Mogadishu.  Ο Αιτητής, είχε αναφέρει μέσω του συνηγόρου του, ότι είναι μέλος της φυλής Galijacel, η οποία είναι χαμηλής κοινωνικής τάξης και τα μέλη της οποίας υπόκεινται σε διακρίσεις συστηματικά, ιδιαίτερα στην πρόσβαση σε εργασία.  Αναφορικά με την οικογενειακή του κατάσταση, οι γονείς του είναι διαζευγμένοι ενώ ο πατέρας του παντρεύτηκε άλλη γυναίκα.  Η μητέρα του διαμένει στο χωριό Afgooye και ο πατέρας του μαζί με τον ετεροθαλή του αδερφό στη πόλη Mogadishu.  Όσον αφορά την απασχόληση του ιδίου πριν αποχωρήσει από τη χώρα καταγωγής του, βοηθούσε τον πατέρα του ο οποίος ήταν πωλητής φρούτων στη λαϊκή αγορά.  Αναφορικά με το εκπαιδευτικό του υπόβαθρο, ανέφερε ότι μέχρι τα 15 του φοίτησε σε σχολείο.   

 

Με βάση όλα τα στοιχεία ανωτέρω και τα στοιχεία που προκύπτουν από τον διοικητικό φάκελο, διαφαίνεται ότι ο Αιτητής είναι νέος, υγιής άνδρας, ο οποίος γνωρίζει καλά την περιοχή του Mogadishu, εφόσον κατά τις δηλώσεις του διέμενε εκεί για πέραν των 4 ετών μέχρι και την αναχώρησή του από τη  χώρα.  Στη πόλη Mogadishu διαμένει ο πατέρας του και άλλα μέλη της οικογένειας του.  Ο πατέρας του έχει εργασία εκεί και φαίνεται ότι πριν αποχωρήσει από τη χώρα του ο Αιτητής, η οικογένεια του τον βοηθούσε να καλύψει τις βασικές του ανάγκες.  Ο ίδιος ολοκλήρωσε βασικό κομμάτι της εκπαίδευσης (μέχρι 15 ετών), και σε σχέση με τη φυλή του, δεν φαίνεται να εμπλέκεται σε διαμάχες με άλλες φυλές αλλά ούτε και ο Αιτητής δήλωσε οποιοδήποτε στοιχείο που θα τον εξέθετε σε κίνδυνο, πέραν των διακρίσεων ειδικά στην αγορά εργασίας.

 

Βάσει των πιο πάνω ατομικών του χαρακτηριστικών, κρίνω ότι δεν συντρέχουν στο πρόσωπο του Αιτητή εκείνες οι προσωπικές περιστάσεις ώστε να θεωρηθεί ότι θα θιγεί προσωπικά από περιστατικά αδιακρίτως ασκούμενης βίας σε περίπτωση επιστροφής του στη Mogadishu, λαμβάνοντας υπόψιν και το βαθμό βίας ως έχει αναλυθεί ανωτέρω και επομένως, δεν δύναται να του παραχωρηθεί καθεστώς συμπληρωματικής προστασίας.

 

Στη βάση των όσων αναλύθηκαν ανωτέρω, θεωρώ πως ο Αιτητής δεν κατάφερε να αποδείξει ότι πάσχει η ορθότητα και νομιμότητα της επίδικης απόφασης και ότι στο πρόσωπό του πληρούνται οι προϋποθέσεις για την υπαγωγή του στο καθεστώς του πρόσφυγα ή της παραχώρησης συμπληρωματικής προστασίας, σύμφωνα με τις πρόνοιες του περί Προσφύγων Νόμου (Ν. 6(Ι)/2000) και της Σύμβασης της Γενεύης του 1951.

 

Ως εκ τούτου, η προσφυγή αποτυγχάνει και απορρίπτεται, χωρίς έξοδα ενόψει της πάσχουσας νομιμότητας της επίδικης απόφασης και των συνθηκών που υπήρχαν στη χώρα καταγωγής του και οδήγησαν σε εξέταση των προσωπικών περιστάσεων του Αιτητή από το Δικαστήριο αυτεπάγγελτα. Υπό το φως της ανάλυσης της ορθότητας της προσβαλλόμενης απόφασης, ως έχει παρατεθεί ανωτέρω, αυτή επικυρώνεται ως προς την κατάληξή της.

 

 

Μ. ΠΑΠΑΝΤΩΝΙΟΥ, Δ.Δ.Δ.Δ.Π.