ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΛΕΥΚΩΣΙΑΣ
ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ ΓΟΝΙΚΗΣ ΜΕΡΙΜΝΑΣ
Ενώπιον: Μ.Χ.Κάιζερ, Π. Οικ. Δικ.
Αρ. Αίτησης: 554/2022i
Μεταξύ:
Α.Γ.
Αιτήτριας
και
Χ.Κ.
Καθ’ου η Αίτηση
Ημερομηνία: 4 Απριλίου, 2025
ΕΜΦΑΝΙΣΕΙΣ:
Για Αιτήτρια/Καθ’ης η αίτηση στην ανταπαίτηση: κα Λ. Γιουσελή
Για Καθ’ου η αίτηση/ Αιτητή στην ανταπαίτηση: κος Μ. Κοκωνάς για Α. Χρίστου & Συνεργάτες Δ.Ε.Π.Ε.
Α Π Ο Φ Α Σ Η
Οι διάδικοι απέκτησαν δυο τέκνα, την Χ. γεννηθείσα την 01/01/2016, και την Α. γεννηθείσα στις 08/04/2020.
Η έγγαμη συμβίωση των διαδίκων δεν εξελίχθηκε ομαλά και με απόφαση του Οικογενειακού Δικαστηρίου Λευκωσίας, ο γάμος των διαδίκων λύθηκε. Στα πλαίσια της υπό τον ως άνω αριθμό και τίτλο αίτησης, εκδόθηκε στις 14/09/2023 εκ συμφώνου προσωρινό διάταγμα.
Με βάση το προσωρινό διάταγμα ανατέθηκε στην Αιτήτρια η φύλαξη και φροντίδα των ως άνω ανηλίκων, καθορίστηκε ως τόπος διαμονής τους ο εκάστοτε τόπος διαμονής της Αιτήτριας εντός της δικαιοδοσίας του παρόντος Δικαστηρίου, καθώς επίσης ανατέθηκαν στην Αιτήτρια βασικές πτυχές της επιμέλειας των ανηλίκων. Ειδικότερα, σε σχέση με την επιμέλεια εκδόθηκε προσωρινό διάταγμα βάσει του οποίου η Αιτήτρια μπορεί να αποφασίζει για θέματα υγείας, εκπαίδευσης, έκδοσης και ανανέωσης ταξιδιωτικών εγγράφων των ανηλίκων, καθώς επίσης και να ταξιδεύει με τα ανήλικα, χωρίς να απαιτείται η συγκατάθεση του Καθ’ου η αίτηση.
Ό,τι ζητείται με την παρούσα κυρίως αίτηση είναι το αίτημα της Αιτήτριας να της ανατεθεί η αποκλειστική Γονική Μέριμνα των πιο πάνω ανηλίκων ή διαζευκτικά να της ανατεθεί η φύλαξη, φροντίδα και επιμέλεια τους. Ζητά επίσης διάταγμα με το οποίο να καθορίζεται ως τόπος διαμονής των πιο πάνω ανηλίκων ο εκάστοτε τόπος διαμονής της Αιτήτριας.
Στον αντίποδα ο Καθ’ου η αίτηση αυτό που ζητά με την ανταπαίτηση του από το Δικαστήριο, όπως το περιόρισε πριν την ακροαματική διαδικασία, είναι να ρυθμιστεί το δικαίωμα επικοινωνίας του με τα ανήλικα και η επιμέλεια αυτών να ασκείται από κοινού με την Αιτήτρια.
Πρώτη έδωσε μαρτυρία η κοινωνική λειτουργός, η οποία ετοίμασε την προβλεπόμενη έκθεση. Ακολούθως έδωσε μαρτυρία η Αιτήτρια η οποία περιορίστηκε στην δική της μαρτυρία και δεν κλήτευσε άλλους μάρτυρες. Από πλευράς του Καθ’ου η αίτηση έδωσε μαρτυρία ο ίδιος και ο πατέρας του.
Μετά το πέρας της ακροαματικής διαδικασίας, το Δικαστήριο για να διαμορφώσει κρίση αναφορικά με τις επιθυμίες των παιδιών, είχε προσωπική συνέντευξη με την ανήλικη θυγατέρα των διαδίκων Χ. Σημειώνεται ότι δεν πραγματοποιήθηκε συνέντευξη με την ανήλικη Α., η οποία κατά τον χρόνο εκείνο ήταν μόλις 4 ½ ετών, καθότι έκρινα ότι λόγω της ηλικίας της δεν διαθέτει την πνευματική ωριμότητα κατά την έννοια του άρθρου 6(3) του περί Σχέσεων Γονέων και Τέκνων Νόμου του 1990 (Ν.216/90), πραγματικότητα την οποία αναγνώρισαν και οι συνήγοροι και των δυο πλευρών, οι οποίοι προέβησαν σε κοινή δήλωση προκειμένου η συνέντευξη του Δικαστηρίου να περιοριστεί στην ανήλικη Χ.
Ακολούθησαν οι αγορεύσεις των διαδίκων.
Έχω μελετήσει επισταμένως όλη την ενώπιον μου μαρτυρία, συμπεριλαμβανομένων των τεκμηρίων, καθώς και τις θέσεις της ανήλικης Χ. κατά την προσωπική συνέντευξη. Σχολιάζω, όμως, μόνο ό,τι είναι σχετικό και ουσιώδες με τα επίδικα θέματα και επισημαίνω μόνο ό,τι αφορά τόσο στη νομική όσο και στην πραγματική πτυχή της υπόθεσης. Προβαίνοντας, εκεί όπου απαιτείται σε σχετικά ευρήματα, τα οποία διαμόρφωσαν τη δικανική μου κρίση. Μαρτυρία, ως εκ τούτου, η οποία είναι άσχετη δεν τη λαμβάνω υπόψη.
Νοείται ότι θα εξετάσω τις θέσεις και τα επιχειρήματα της κάθε πλευράς στο βαθμό που απαιτείται για τις ανάγκες της υπόθεσης, έχοντας πάντα κατά νου ότι ‘‘Δεν αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της αιτιολόγησης δικαστικής απόφασης ειδική αναφορά ή διαπραγμάτευση κάθε επιχειρήματος που προβάλλεται’’ (Νίκος Οδυσσέα ν. Αστυνομίας (1999) 2 Α.Α.Δ 490).
Τα ακόλουθα είναι παραδεκτά γεγονότα με βάση τις έγγραφες προτάσεις ή κατέστησαν παραδεκτά μέσω της προφορικής μαρτυρίας ή των δηλώσεων των συνηγόρων των διαδίκων:
· Αμφότεροι οι διάδικοι είναι Κύπριοι πολίτες. Τέλεσαν πολιτικό γάμο στις 29/03/2017 και έπειτα θρησκευτικό γάμο στις 25/05/2019.
· Οι διάδικοι διέμεναν μαζί πριν το γάμο τους σε οικία στα Λατσιά της επαρχίας Λευκωσίας, η οποία αποτέλεσε και τη συζυγική οικία των διαδίκων μετά το γάμο τους.
· Απέκτησαν δυο τέκνα, την Χ., γεννηθείσα την 01/01/2016 και την Α. γεννηθείσα στις 08/04/20.
· Η Αιτήτρια από το έτος 2018 εργάζεται ως προγραμματιστής ηλεκτρονικών υπολογιστών.
· Η Αιτήτρια στις 02/07/2022 προέβη σε γραπτή καταγγελία στην Αστυνομία εναντίον του Καθ’ου η Αίτηση για διάπραξη αδικημάτων που αφορούν Βία στην Οικογένεια. Την ίδια ημέρα η Αιτήτρια μαζί με τα ανήλικα τέκνα των διαδίκων, εγκατέλειψαν την συζυγική οικία και μετέβησαν στην οικία των γονέων της Αιτήτριας όπου διαμένουν μέχρι και σήμερα. Η εν λόγω οικία, βρίσκεται σε αγροτική περιοχή στο χωριό Μιτσερό, της επαρχίας Λευκωσίας. Στο πλαίσιο των διαδικασιών που ακολούθησαν σε σχέση με την καταγγελία αυτή, καταχωρήθηκε σε αρχικό στάδιο αίτηση στο Επαρχιακό Δικαστήριο Λευκωσίας (που ασκεί ποινική δικαιοδοσία), βάσει της οποίας εκδόθηκε διάταγμα απομάκρυνσης του Καθ’ου η αίτηση.
· Στις 19/08/2022, ο Καθ’ου η αίτηση παραβίασε το εν λόγω απαγορευτικό διάταγμα.
· Ακολούθησε η καταχώριση ποινικής υπόθεσης από πλευράς του κράτους, η οποία παραπέμφθηκε από την Επαρχιακό Δικαστή του Επαρχιακού Δικαστηρίου Λευκωσίας, για εκδίκαση της ενώπιον του Μόνιμου Κακουργιοδικείου Λευκωσίας. Το Δικαστήριο διέταξε όπως ο Καθ’ ου η Αίτηση παραμείνει υπόδικος στις Κεντρικές Φυλακές για να διασφαλιστεί η παρουσία του στη δίκη
· Ο Καθ’ου η Αίτηση στην πιο πάνω αναφερόμενη Ποινική Υπόθεση κρίθηκε ένοχος, κατόπιν παραδοχής, σε 34 συνολικά κατηγορίες και καταδικάστηκε σε ποινή φυλάκισης 5 ετών (υπολογιζόμενη η ποινή από τις 30/08/2022). Ειδικότερα ο Καθ’ ου η Αίτηση κρίθηκε ένοχος για τα ακόλουθα αδικήματα (Τεκμήριο 4 απόφαση της ποινής ημερομηνίας 28/02/2023):
1. Σε δέκα κατηγορίες που αφορούν το αδίκημα της απειλής κατά παράβαση του άρθρου 91Α του Ποινικού Κώδικα Κεφ. 154.
2. Σε επτά κατηγορίες που αφορούν το αδίκημα της κοινής επίθεσης κατά παράβαση του Περί Βίας στην Οικογένεια (Πρόληψη και Προστασία Θυμάτων) Ν.119(Ι)/2000.
3. Σε τέσσερις κατηγορίες που αφορούν το αδίκημα της άσκησης βίας κατά παράβαση των άρθρων 3(1) και (4) του Ν.119(Ι)/2000.
4. Σε δύο κατηγορίες που αφορούν το αδίκημα της άσκησης βίας κατά ανηλίκου κατά παράβαση των άρθρων 3(3) και 3(4) του Ν. 119(Ι)/2000.
5. Σε τέσσερις κατηγορίες που αφορούν αδίκημα κατά παράβαση του άρθρου 228(β) του Κεφ. 154.
6. Σε μια κατηγορία άσκησης ψυχολογικής βίας κατά παράβαση του άρθρου 6 του Περί της Πρόληψης και της Καταπολέμησης της Βίας κατά των Γυναικών και της Ενδοοικογενειακής Βίας και περί Συναφών Θεμάτων Νόμου, Ν.115(Ι)/2021.
7. Σε μια κατηγορία που αφορά το αδίκημα της οπλοφορίας προς διέγερση τρόμου κατά παράβαση του άρθρου 80 του Κεφ. 154.
8. Σε μια κατηγορία που αφορά την ανυπακοή σε νόμιμες διαταγές κατά παράβαση του άρθρου 37 του Κεφ. 154.
9. Σε δύο κατηγορίες που αφορούν την παρενόχληση κατά παράβαση του άρθρου 32 του Ν. 119(Ι)/2000.
10. Σε μια κατηγορία που αφορά το αδίκημα της παρακολούθησης ιδιωτικής επικοινωνίας κατά παράβαση του άρθρου 3(Ι)(α) του Ν. 92(Ι)/96, καθώς και μια κατηγορία που αφορά απόπειρα διάπραξης του ιδίου αδικήματος κατά παράβαση του ιδίου άρθρου.
· Από τις 30/08/2022 που διατάχθηκε η κράτηση του Καθ’ου η αίτηση, μέχρι και σήμερα είναι έγκλειστος στις Κεντρικές Φυλακές. Από τον Ιούνιο του 2024 ωστόσο ο Καθ’ου η αίτηση είναι ενταγμένος στο Κέντρο Καθοδήγησης Εξωιδρυματικής Απασχόλησης και Αποκατάστασης Κρατουμένων (ΚΚΕΑΑΚ). Κατά τη διάρκεια της εβδομάδας εργάζεται με μερική απασχόληση σε αποθήκη Υπεραγοράς και μετά την ολοκλήρωση της εργασίας του επιστρέφει στις Κεντρικές Φυλακές, όπου διανυκτερεύει. Την Παρασκευή και το Σάββατο το βράδυ διαμένει στο σπίτι του.
· Ο γάμος τους λύθηκε με απόφαση του Οικογενειακού Δικαστηρίου Λευκωσίας στις 20/03/23. Σε οριστική διάσταση βρίσκονται από τις 2 Ιουλίου του 2022.
· Στις 14/09/2023 εκδόθηκε εκ συμφώνου προσωρινό διάταγμα στα πλαίσια της υπό τον άνω αριθμό και τίτλο αίτησης (βλέπε ανωτέρω).
Τα πιο πάνω αποτελούν και ευρήματα του Δικαστηρίου.
Θα παραθέσω στη συνέχεια, σύνοψη της δοθείσας μαρτυρίας, αφού σκοπός δεν είναι η αναπαραγωγή του συνόλου της μαρτυρίας που δόθηκε στο Δικαστήριο. Εκτενέστερη ανάλυση θα γίνει όπου είναι δυνατόν, στο στάδιο αξιολόγησης της μαρτυρίας.
Μαρτυρία λειτουργού
Πρώτη έδωσε μαρτυρία η αρμόδια κοινωνική λειτουργός, κα Κυριζή, η οποία στο πλαίσιο ετοιμασίας της έκθεσης της, είχε σειρά συναντήσεων με τους διάδικους. Αναφέρθηκε στην έκθεση την οποία ετοίμασε, το περιεχόμενο της οποίας υιοθέτησε. Η έκθεση της κατατέθηκε ως Τεκμήριο 1.
Αναφέρθηκε στο βίαιο ιστορικό του Καθ’ου η αίτηση, καθώς και στις κατηγορίες για τις οποίες καταδικάστηκε από το Κακουργοδικείο. Επιπρόσθετα, έγινε μνεία στην εξάρτησή του από ναρκωτικές ουσίες, η οποία ξεκίνησε με τη χρήση παράνομων εξαρτησιογόνων ουσιών, συγκεκριμένα κάνναβης, από την ηλικία των 17 ετών. Αργότερα, σε ηλικία 29 ετών, συνέχισε τη χρήση ναρκωτικών, συμπεριλαμβανομένων των LSD, MDMA και κοκαΐνης.
Όπως ο ίδιος της ανέφερε, το καλοκαίρι του 2022, αποφάσισε να ενταχθεί στο κλειστό πρόγραμμα της Θεραπευτικής Κοινότητας «Αγία Σκέπη», ωστόσο προηγήθηκε η φυλάκιση του και δεν κατέστη δυνατόν να το πράξει. Σύμφωνα πάλι με πληροφόρηση που έλαβε από τον Καθ’ου η αίτηση, ο τελευταίος διέκοψε τη χρήση ουσιών το Μάιο 2023 και κατά τη παραμονή του στις Κεντρικές Φυλακές συμμετείχε στο πρόγραμμα απεξάρτησης «ΔΑΝΑΗ», το οποίο ολοκλήρωσε.
Η ανήλικη Χ. ενημέρωσε τη λειτουργό ότι δεν επιθυμεί να έχει επαφή με τον πατέρα της. Ανέφερε ότι θυμάται κάποια περιστατικά, αν και προσπαθεί να τα απωθήσει. Κλείνει τα μάτια της, όμως τα αρνητικά βιώματα επανέρχονται στη μνήμη της. Σύμφωνα με τη λειτουργό, δεν κατέστη δυνατό να υπάρξει συνεργασία με την ανήλικη Ά., λόγω του πολύ νεαρού της ηλικίας της, καθώς και των δυσκολιών που αντιμετωπίζει με την ομιλία της.
Για τη σχέση της Αιτήτριας με τις ανήλικες, η λειτουργός ανέφερε ότι υπάρχει στενός συναισθηματικός δεσμός και μια τρυφερή σχέση μεταξύ τους. Η μητέρα επικοινωνούσε με αγάπη και τρυφερότητα τόσο με την ανήλικη Χ., όσο και με την ανήλικη Ά. Η τελευταία ήταν χαρούμενη και εκδηλωτική προς τη μητέρα της, έπαιζαν μαζί, ενώ η μητέρα ήταν σε θέση να κατανοήσει τις ανάγκες της Ά., ακόμη και όταν η ανήλικη δυσκολευόταν να μιλήσει καθαρά. Η ανήλικη Χ. φαίνεται να διατηρεί επίσης μια πολύ στενή σχέση με τη μητέρα της. Ωστόσο, η λειτουργός επισήμανε ότι η Αιτήτρια φαίνεται ιδιαίτερα υπερπροστατευτική, καθώς αρχικά δεν επέτρεπε στην ίδια να αλληλεπιδράσει μόνη της με την ανήλικη Χ. Παρόλο που αργότερα επέτρεψε τη συνάντηση, η Αιτήτρια προσπάθησε να ακούσει τη συνομιλία, παραμένοντας έξω από την πόρτα του υπνοδωματίου.
Όσον αφορά στο επίδικο ζήτημα, η λειτουργός στην έκθεσή της ανέφερε ότι συστήνεται η ανάθεση της φροντίδας και φύλαξης των ανηλίκων στην Αιτήτρια, ενώ οι λοιπές πτυχές της επιμέλειας και της γονικής μέριμνας να ασκούνται από κοινού και από τους δύο γονείς. Όσον αφορά στο δικαίωμα επικοινωνίας του Καθ’ου η αίτηση με τις ανήλικες, η λειτουργός επισήμανε ότι δεν συστήνεται σε αυτή τη φάση, κάτι το οποίο τόνισε και κατά την αντεξέτασή της, τόσο από την συνήγορο της Αιτήτριας όσο και από τον συνήγορο του Καθ’ου η αίτηση. Η θέση της λειτουργού είναι ότι η επικοινωνία μπορεί να επανεξεταστεί και να συστηθεί, αν και εφόσον ο Καθ’ου η αίτηση ενταχθεί και ολοκληρώσει ένα θεραπευτικό πρόγραμμα για την αντιμετώπιση της χρήσης ουσιών, συμμετάσχει σε εξειδικευμένο πρόγραμμα διαχείρισης θυμού, και λάβει συμβουλευτική γονέων για την καθοδήγησή του στο βέλτιστο τρόπο προσέγγισης των ανηλίκων, ανάλογα με τα βιώματα του κάθε παιδιού και γενικότερα στην άσκηση του γονικού του ρόλου.
Η θέση της είναι ότι μόνο υπό αυτές τις προϋποθέσεις και αφού γίνουν αυτά τα διαβήματα από πλευράς του, στα πλαίσια νέας αίτησης για ρύθμιση της επικοινωνίας θα εξεταστεί το δικαίωμα επικοινωνίας του με τις ανήλικες.
Αναφορικά με την επιμέλεια των ανηλίκων, όπως αναφέρθηκε ανωτέρω, η λειτουργός σημείωσε ότι η εισήγησή της είναι η επιμέλεια να ασκείται από κοινού από τους δύο γονείς.
Κατά τη διάρκεια της αντεξέτασης από τη συνήγορο της Αιτήτριας, η λειτουργός κλήθηκε να εξηγήσει πώς κατέληξε στην εισήγηση να ασκείται η επιμέλεια από κοινού, λαμβάνοντας υπόψη το ιστορικό του Καθ’ου η αίτηση. Η λειτουργός απάντησε ότι, βάσει της συνεργασίας που είχε με τον Καθ’ου η αίτηση, διαπιστώθηκε ότι εκείνος έδειξε ενδιαφέρον και ήταν πρόθυμος να συνεργαστεί με την υπηρεσία για την προετοιμασία της έκθεσης. Επομένως, η εισήγησή της ήταν η επιμέλεια να ασκείται από κοινού από τους δύο γονείς.
Στα πλαίσια της ετοιμασίας της έκθεσης Γονικής Μέριμνας, λήφθηκαν οι αξιολογήσεις της ανήλικης Χ. και της Αιτήτριας, οι οποίες ετοιμάστηκαν από Κλινικούς Ψυχολόγους των ΥΨΥ, κατόπιν αιτήματος του Τμήματος Ανιχνεύσεως Εγκλημάτων Λευκωσίας, μετά τις καταγγελίες της Αιτήτριας για σωματική και ψυχολογική βία από τον Καθ’ου η αίτηση.
Η αξιολόγηση της Αιτήτριας από την Κλινική Ψυχολόγο των Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας, ημερ. 28/11/2022, επισυνάφθηκε στην έκθεση της λειτουργού Κοινωνικών Υπηρεσιών, το ίδιο ισχύει και για την αξιολόγηση της ανήλικης Χ. ημερ. 16/01/2023.
Εκτενέστερη αναφορά για την μαρτυρία της λειτουργού θα γίνει στο στάδιο αξιολόγησης της μαρτυρίας της.
Αιτήτρια (Μ. Αιτ.1)
Μαρτυρία Αιτήτριας
Η Αιτήτρια ως μέρος της κυρίως εξέτασης της, υιοθέτησε την γραπτή της δήλωση η οποία καταχωρήθηκε ως έγγραφο A. Στην εν λόγω δήλωση, καθώς και στην περαιτέρω προφορική της μαρτυρία, περιέγραψε την κοινή της ζωή με τον Καθ’ου η αίτηση, τον βίαιο χαρακτήρα του, ο οποίος εκδηλωνόταν συχνά στην παρουσία των ανηλίκων, τις εξαρτήσεις του και γενικότερα τα γεγονότα που οδήγησαν στην καταδίκη του από το Μόνιμο Κακουργιοδικείο Λευκωσίας. Επιπλέον, αναφέρθηκε σε περιστατικά βίας που υπήρξαν από τον Καθ’ ου η αίτηση εναντίον των ανηλίκων.
Επεξήγησε πως αισθάνεται για τον Καθ’ου η αίτηση, τους φόβους που έχει και τις συνεχείς προσπάθειες που καταβάλλει για να ξεπεράσει τα τραύματα που της προκάλεσε η συμπεριφορά του. Αναφέρθηκε επίσης στις αντιδράσεις των ανηλίκων και στις σοβαρές επιπτώσεις που είχε η συμπεριφορά του Καθ’ου η αίτηση στα παιδιά.
Επισήμανε τις συνέπειες που θα αντιμετωπίσει τόσο η ίδια όσο και τα ανήλικα σε περίπτωση που παραστεί η ανάγκη επικοινωνίας ή επαφής με τον Καθ’ου η αίτηση, προκειμένου να εξασφαλιστεί η συγκατάθεση του για ζητήματα που αφορούν στα παιδιά.
Η Αιτήτρια ανέφερε ότι από την ημέρα που αποχώρησε από τη συζυγική οικία, δηλαδή από τις 02/07/2022, δεν χρειάστηκε τη συγκατάθεση του Καθ’ου η αίτηση, καθώς υπέβαλε γραπτό αίτημα στον Διευθυντή Δημοτικής Εκπαίδευσης, προκειμένου να εξασφαλίσει άδεια για τη μεταγραφή της Χ. από το Β΄Δημοτικό Σχολείο Λατσιών στο Δημοτικό Σχολείο Μιτσερού. Στην αίτηση της, εξήγησε ότι ο Καθ’ου η αίτηση βρίσκεται στη φυλακή εκτίοντας ποινή φυλάκισης, καθώς και τους λόγους που τον οδήγησαν εκεί. Η αίτηση της εγκρίθηκε, χωρίς να απαιτηθεί οποιαδήποτε παρέμβαση από τον Καθ’ου η αίτηση.
Κατά την αντεξέταση της από τον συνήγορο του Καθ’ου η αίτηση, τόνισε τον υψηλό βαθμό βιαιότητας που βίωσε από τον Καθ’ου η αίτηση, καθώς και το γεγονός ότι υφίστατο επανειλημμένες πράξεις σωματικής βίας παρουσία των ανήλικων τέκνων τους. Επιπρόσθετα, έγινε μνεία και σε περιστατικά που αφορούσαν τα ίδια τα ανήλικα τέκνα.
Η Αιτήτρια υποστήριξε ότι ο Καθ’ου η αίτηση είναι απολύτως ανίκανος τόσο για επικοινωνία με τα παιδιά του, όσο και για να αποφασίζει για αυτά. Χαρακτηριστικά ανέφερε: «Δεν είναι μόνο το να έχεις το γονίδιο και να είσαι πατέρας. Ο άνθρωπος είναι ένα τέρας και απέδειξε το».
Κατά την επανεξέταση της ανέφερε ότι δεν είναι σε θέση να γνωρίζει πότε ξεκίνησε ο Καθ’ου η αίτηση τα σκληρά ναρκωτικά, αφού δεν της έλεγε ποτέ την αλήθεια.
Επιπλέον, περιέγραψε δύο διαφορετικά περιστατικά κατά τα οποία ο Καθ’ου η αίτηση την απείλησε με ψαροτούφεκο και σιδερογροθιά.
Μαρτυρία Καθ’ου η αίτηση (ΜΥ-1)
Ο Καθ’ου η αίτηση ως μέρος της κυρίως εξέτασης του, υιοθέτησε την γραπτή του δήλωση η οποία καταχωρήθηκε ως έγγραφο Β, αλλά έδωσε και προφορική μαρτυρία.
Ανέφερε ότι πριν από τη διάσταση των διαδίκων, ασχολείτο ενεργά με τη διαπαιδαγώγηση και φροντίδα της ανήλικης Χ., αναφερόμενος στις δραστηριότητες και τα πράγματα που έκαναν μαζί.
Υποστήριξε ότι σε πολλές περιπτώσεις η Αιτήτρια προέβαινε σε χρήση κάνναβης μαζί του, αλλά και σε χρήση σκληρών ναρκωτικών ουσιών. Ειδικότερα, ανέφερε ότι οι φορές που έκανε μαζί του χρήση κάνναβης ήταν πάμπολλες, ωστόσο, όταν συνέβαινε αυτό, τα ανήλικα είτε κοιμόντουσαν είτε δεν ήταν στο σπίτι, καθώς βρίσκονταν στους γονείς του.
Κατά την αντεξέτασή του, υποστήριξε ότι έχει αλλάξει και ότι όσα έκανε στο παρελθόν οφείλονταν στη χρήση ναρκωτικών ουσιών. Ανέφερε πως εκμεταλλεύτηκε τον χρόνο του στη φυλακή εποικοδομητικά, σταματώντας κάθε χρήση ουσιών, αφιερώνοντας χρόνο στον εαυτό του και τη μόρφωση του, κάνοντας ενδοσκόπηση, προκειμένου να αλλάξει τα στοιχεία του χαρακτήρα του που δεν του αρμόζουν πια.
Υποστήριξε ότι ενώ ήταν συστηματικός χρήστης ναρκωτικών ουσιών από τα 18 του, ο πατέρας του το έμαθε στα 30 του, ήτοι 12 χρόνια μετά και συγκεκριμένα τον Ιούλιο του 2022. Ανέφερε ότι πριν την σύλληψη του έκανε πολλές προσπάθειες για να απεξαρτηθεί.
Κατά την αντεξέταση του ρωτήθηκε εκτενώς για τα περιστατικά βίας εναντίον της Αιτήτριας, καθώς και για την απόφαση του Κακουργιοδικείου.
Παντελής Κωνσταντίνου (ΜΥ-2)
Τελευταίος έδωσε μαρτυρία ο πατέρας του Καθ’ου η αίτηση. Καταχώρισε γραπτή δήλωση η οποία σημειώθηκε και κατατέθηκε ως έγγραφο Γ. Ο εν λόγω μάρτυρας κατέθεσε τα τεκμήρια 18 και 19.
Κατά την αντεξέταση του, ο μάρτυρας αναφέρθηκε στη σχέση που είχε ο ίδιος και η σύζυγός του με την ανήλικη Χ., υποστηρίζοντας ότι από το τέλος Νοεμβρίου 2016 μέχρι τον Ιούνιο του 2018, τις καθημερινές η Αιτήτρια τους έπαιρνε την ανήλικη για να τη φροντίζουν, κατά τη διάρκεια των σπουδών της. Υποστήριξε ότι η ανήλικη Χ. λάτρευε τον Καθ’ου η αίτηση και ποτέ δεν έδειξε ότι δεν τον ήθελε.
Ερωτηθείς αν υπήρξε βίαιος απέναντι στον Καθ’ου η αίτηση, ανέφερε ότι ίσως να έχει χειροδικήσει μία ή δύο φορές, αλλά τόνισε ότι αυτό δεν σημαίνει ότι δεν τον αγαπούσε, καθώς πάντα τον στήριζε και τον αγαπά.
Ανέφερε επίσης, ότι ο Καθ’ου η αίτηση πριν την φυλάκιση του ήταν διαφορετικός άνθρωπος, ενώ μετά τη φυλάκιση του έχει αλλάξει, και το απέδειξε πολλές φορές. Υποστήριξε ότι πλέον δεν είναι χρήστης ναρκωτικών, είναι συνεργάσιμος και συγκροτημένος, φροντίζει το σπίτι του, αγαπά τα παιδιά του και επιθυμεί να ζήσει μαζί τους.
Ισχυρίστηκε ότι δεν γνώριζε ότι ο Καθ’ου η αίτηση ήταν χρήστης ναρκωτικών ουσιών. Πρώτη φορά το πληροφορήθηκε τον Ιούλιο του 2022. Υποστήριξε περαιτέρω ότι δεν γνώριζε για τα περιστατικά βίας εναντίον της Αιτήτριας από τον Καθ’ου η αίτηση. Έλαβε γνώση μετά την διάσταση των διαδίκων, όταν η Αιτήτρια προέβη σε καταγγελία.
Όπως ανέφερα ανωτέρω, είχα την ευκαιρία να πραγματοποιήσω μια φιλική συνομιλία με την ανήλικη θυγατέρα των διαδίκων στο γραφείο μου, παρουσία στενογράφου, η οποία κατέγραψε τη συνομιλία. Το αποτέλεσμα αυτής και οι εντυπώσεις που αποκόμισα θα αναλυθούν παρακάτω.
Νομική Πτυχή
Η γονική μέριμνα διέπεται από τον περί Σχέσεων Γονέων και Τέκνων Νόμο του 1990 (216/90). Η διαδικασία εξέτασης της δεν λαμβάνει τη μορφή αντιπαράθεσης μεταξύ των γονέων όπως αναφέρθηκε στην υπόθεση Ευγένιου Στυλιανού ν. Βασιλικής Στυλιανού (1993) 1 ΑΑΔ 130:
«Παρόλο που η διαδικασία μπορεί να εγερθεί από τον ένα σύζυγο και να στρέφεται εναντίον του άλλου, η δικαιοδοσία για τη γονική μέριμνα δεν έχει το στοιχείο της αντιπαράθεσης μεταξύ των γονέων. Αντίθετα, έχει ως άξονα το κοινό καθήκον των γονέων για την φροντίδα των παιδιών τους και συνισταμένη την ευημερία των τέκνων. Ο εξεταστικός χαρακτήρας της δικαιοδοσίας που σχετίζεται με την κηδεμονία και μέριμνα των ανηλίκων αναγνωρίστηκε στην απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου Δαμιανού ν. Δαμιανού (1989) 1 Α.Α.Δ. (Ε) 29. Και στην Αγγλία όπως συνάγεται από την απόφαση στην Re Ε (SA) (A minor) [1984] 1 All E.R. 289 (H.L.) αναγνωρίζεται ότι η διαδικασία που έχει ως αντικείμενο την κηδεμονία και μέριμνα ανηλίκου δεν ενέχει χαρακτήρα αντιπαράθεσης αλλά ερευνητικό προς διαπίστωση των συμφερόντων του ανηλίκου.»
Επίσης στην ίδια απόφαση αναφέρθηκε:
«Υπό μορφή καθοδήγησης θεωρούμε σωστό να υποδείξουμε ότι αιτήματα που σχετίζονται με τη γονική μέριμνα πρέπει να τίθενται με τρόπο γενικό, π.χ. ρύθμιση της άσκησης της γονικής μέριμνας ενόψει του χωρισμού των γονέων ώστε να καθίσταται δυνατή η διερεύνηση από το Δικαστήριο κάθε θέματος που άπτεται της επιμέλειας και μέριμνας για τα παιδιά.»
Στην υπόθεση Φανή Δαμιανού ν. Ευάγγελου Δαμιανού 1989 (1) Α.Α.Δ. αναφέρθηκε:
«Η θέσπιση του Κ.5 δικαιολογείται από τη φύση του επιδίκου θέματος που είναι ο καθορισμός των συμφερόντων του ανηλίκου, και όχι το βάσιμο των διεκδικήσεων των αντιδικούντων γονέων.»
Το συμφέρον του τέκνου ορίζεται ως πρωταρχικός οδηγός της δικαστικής κρίσης. Σύμφωνα με το άρθρο 6 του Περί Σχέσεων των Γονέων και Τέκνων Νόμου του 1990 (216/1990), στο εξής ο Νόμος, κάθε απόφαση του Δικαστηρίου σχετικά με την άσκηση της γονικής μέριμνας θα πρέπει να αποβλέπει στο συμφέρον του τέκνου.
Ως συμφέρον δε του τέκνου νοείται το σωματικό, το υλικό, το πνευματικό, το ψυχικό, το ηθικό και γενικά κάθε είδους συμφέρον με προέχουσα βαρύτητα εκείνο που συνιστά βασικό παράγοντα της ορθής ψυχοσωματικής και ψυχοδιανοητικής ανάπτυξης και διαμόρφωσης του παιδιού.
Επιπρόσθετα, ως προς το συμφέρον του τέκνου, το Δικαστήριο αξιολογεί αυτό λαμβάνοντας υπόψη και συνεκτιμώντας αριθμό κριτηρίων. Σχετικά παραπέμπω στο σύγγραμμα του Β. Βαθρακοκοίλη "Το Νέο Οικογενειακό Δίκαιο", σελ. 584, 585, όπου αναφέρονται τα πιο κάτω:
«Κριτήρια για το δικαστήριο: Το δικαστήριο για να αξιολογήσει το συμφέρον του τέκνου δεν πρέπει ν’ αποδίδει μεγαλύτερη σημασία στις υλικές συνθήκες διαβίωσης του ανηλίκου και να παραγνωρίζει τον βασικό παράγοντα της ορθής ψυχοσωματικής ανάπτυξης του παιδιού.
Η βαρύτητα πρέπει να είναι στα στοιχεία που διαμορφώνουν το απαραίτητο, το πρόσφορο περιβάλλον για μία σωστή ψυχοσωματική και ψυχοδιανοητική ανάπτυξη του τέκνου, γιατί, σύμφωνα με τις νεότερες κοινωνικές αντιλήψεις, οι άνετες και υλικές παροχές δεν διαπλάθουν ψυχή, σώμα και νόηση, αλλά κυρίως καταστροφικές επιδράσεις ασκούν στον ανήλικο, ο οποίος έχει ανάγκη, για την ανάπτυξή του γενικά, μιας σωστής διαπαιδαγώγησης και φροντίδας λογικής και όχι της φθοροποιού χλιδής.
Ο νόμος παραθέτει αορίστως την προϋπόθεση του συμφέροντος, χωρίς να προσδιορίζει το περιεχόμενό του, αλλ’ ούτε και να ορίζει κριτήρια προσδιορισμού αυτού. Την αόριστη αυτή νομική έννοια, που σε κάθε συγκεκριμένη περίπτωση έχει το δικό της περιεχόμενο, πρέπει να συγκεκριμενοποιήσει το δικαστήριο. Πρέπει για τον σκοπό αυτό να λάβει υπόψη του τις ψυχολογικές, προεχόντως, οικονομικές και ιατρικές πτυχές της υπόθεσης, με γνώμονα τα δεδομένα της σύγχρονης παιδαγωγικής, ψυχολογίας και κοινωνιολογίας. Ακόμη πρέπει, για τον σχηματισμό ασφαλούς κρίσης, να ερευνήσει τις ικανότητες των γονέων, το περιβάλλον, το ιστορικό και την επαγγελματική απασχόλησή τους, τη δράση τους στο κοινωνικό σύνολο, την τυχόν εκτροπή από την ορθή κοινωνική συμπεριφορά και γενικά την ικανότητα προσαρμογής τους στις απαιτήσεις της σύγχρονης εποχής μέσα στα πλαίσια της λογικής και ορθολογικής αντιμετώπισης των θεμάτων των νέων.
Άλλα κριτήρια: Για τη ρύθμιση της άσκησης της γονικής μέριμνας πρέπει να λαμβάνονται υπόψη ορισμένα κριτήρια, καθοριστικά γι’ αυτήν, όπως η ηλικία, το φύλο, οι ειδικές ανάγκες του τέκνου, οι προσωπικές ιδιότητες των γονέων, η επαγγελματική απασχόλησή τους, οι χρονικές δυνατότητες του κάθε γονέα για την αυτοπρόσωπη άσκηση της γονικής μέριμνας και η αδυναμία άσκησης της γονικής μέριμνας.»
Η γονική μέριμνα δεν έχει στατικό, αλλά εξελικτικό χαρακτήρα. Το χαρακτήρα αυτό της προσδίδει το συμφέρον του τέκνου, το οποίο υφίσταται συνεχείς μεταλλαγές, με την εξέλιξη της ηλικίας και της ωριμότητας του τέκνου και συνακόλουθα της ανάγκης προστασίας του.
Μέσα από τη ζωντανή ατμόσφαιρα της δίκης, το Δικαστήριο είχε την ευκαιρία να παρακολουθήσει με ιδιαίτερη προσοχή τους διαδίκους, και την κοινωνική λειτουργό και είναι σε θέση να αξιολογήσει τη μαρτυρία τους με δείκτη, μεταξύ άλλων, τη λογικότητα της εκδοχής τους, την αμεσότητα και ευθύτητα των απαντήσεων τους, αλλά και γενικότερα την όλη παρουσία τους στο ειδώλιο του μάρτυρα. Αντιφάσεις σε μικρολεπτομέρειες δεν αποδυναμώνουν μια κατά τα άλλα αξιόπιστη μαρτυρία, αλλά αντίθετα την ενδυναμώνουν με την έννοια ότι δεν υπήρξε προσχεδιασμός ως προς το τι θα κατέθεταν (βλ. Τυμπιώτης ν. Δημοκρατίας (2004) 2Α Α.Α.Δ. 612 και στις εκεί αναφερόμενες αυθεντίες). Η μαρτυρία όμως, όπως έχει νομολογηθεί, θα πρέπει να αντικριστεί με ευρύτητα και όχι μικροσκοπικά. Τονίζεται ότι το Δικαστήριο έχει διέλθει το σύνολο της μαρτυρίας με ιδιαίτερη ενδελέχεια και προσοχή.
Σύμφωνα με τους περί Κηδεμονίας Ανηλίκων και Ασώτων Διαδικαστικούς Κανονισμούς, ως τροποποιήθηκαν (ΔΚ1/72) το Δικαστήριο ζητά έκθεση από το γραφείο ευημερίας στις υποθέσεις γονικής μέριμνας.
Στην υπόθεση Δαμιανού ν. Δαμιανού και άλλης βλέπε ανωτέρω, αναφέρθηκε ότι:
«Η εξασφάλιση ανεξάρτητης πηγής για τη διαφώτιση του Δικαστηρίου στον ευαίσθητο τομέα των συμφερόντων του ανηλίκου αποτελεί ουσιαστική νομοθετική πρόνοια. Και δεν παρέχεται διακριτική ευχέρεια στο Δικαστήριο να την παρακάμψει. Ο Κ5 δε ρυθμίζει μόνο διαδικαστικά θέματα αλλά και θέματα ουσίας που αφορούν τη μαρτυρία που είναι αναγκαία για τον καθορισμό των συμφερόντων του ανηλίκου. Στα πλαίσια της κατεξοχήν εξεταστικής διαδικασίας για τη διαπίστωση των συμφερόντων του ανηλίκου, αποτελεί καθήκον του Δικαστηρίου να εξασφαλίζει την έκθεση που προβλέπουν οι θεσμοί, βασική προϋπόθεση για την άσκηση της διακριτικής του ευχέρειας. Χωρίς τη μαρτυρία αυτή δε μπορεί, σύμφωνα με τις ρητές διατάξεις του Κ5(1), να κριθεί αίτηση για την κηδεμονία φύλαξη και φροντίδα του ανηλίκου».
Σημειώνω εξαρχής ότι το ζήτημα του τόπου διαμονής των ανηλίκων και η φύλαξη και φροντίδα δεν αμφισβητήθηκε από τον Καθ’ου η αίτηση. Αυτό που αξιώνει ο Καθ’ου η αίτηση όπως ανέφερα και ανωτέρω είναι να καθοριστεί το δικαίωμα επικοινωνίας του με τα ανήλικα, και όπως εντέλει το περιόρισε, να ασκούν μαζί με την Αιτήτρια την επιμέλεια των ανηλίκων.
Για τους λόγους που θα εξηγήσω κατωτέρω στο βαθμό που αφορά το κατά πόσο θα πρέπει να δοθεί κοινή επιμέλεια στους διαδίκους, η μαρτυρία της λειτουργού ήταν απλοϊκή, πρόχειρη, γενική, αόριστη και ατεκμηρίωτη, χωρίς να παρέχει στο Δικαστήριο τα εχέγγυα εκείνα που θα επέτρεπαν την αξιολόγηση της ορθότητας της άποψης της. Η μαρτυρία της η οποία σχετίζεται με το κατά πόσον δικαιολογείται να εκδοθεί διάταγμα επικοινωνίας του πατέρα με τα ανήλικα τέκνα του, εμπεριέχει στοιχεία τα οποία κρίνονται βοηθητικά, τα οποία σε συνάρτηση με την λοιπή ενώπιον μου αποδεκτή μαρτυρία, αναφορά στην οποία θα γίνει κατωτέρω, μου επιτρέπουν, με ασφάλεια, να αποφασίσω επί του ζητουμένου.
Ειδικότερα, η λειτουργός, αναφορικά με τον καθορισμό του δικαιώματος επικοινωνίας του Καθ’ου η αίτηση με τα παιδιά του, ήταν κατηγορηματική ότι, δεδομένων των γεγονότων που έχουν μεσολαβήσει, δεν θα ήταν προς το συμφέρον των παιδιών να έχουν οποιαδήποτε επικοινωνία μαζί του σε αυτό το στάδιο.
Τόνισε ότι ο Καθ’ου η αίτηση πρέπει να ενταχθεί σε επιπλέον θεραπευτικές διαδικασίες και να τις ολοκληρώσει, προκειμένου, μετά την ολοκλήρωσή τους, να διαφανεί αν είναι δυνατόν να ρυθμιστεί το δικαίωμα επικοινωνίας του. Συμπλήρωσε ότι ο Καθ’ου η αίτηση χρειάζεται περαιτέρω θεραπεία για τη χρήση ουσιών, καθώς και θεραπεία για τη διαχείριση του θυμού του, καθώς και συμβουλευτική γονέων. Υπογράμμισε ότι ο Καθ’ου η αίτηση έχει ολοκληρώσει μόνο το πρόγραμμα ΔΑΝΑΗ, το οποίο αφορά στη χρήση ουσιών το οποίο δεν είναι επαρκές.
Στο ζήτημα της συνεπιμέλειας, η μαρτυρία της, όπως ανέφερα και ανωτέρω δεν ήταν καθόλου βοηθητική.
Ερωτηθείσα από τη συνήγορο της Αιτήτριας για το πώς κατέληξε σε αυτό το συμπέρασμα, λαμβάνοντας υπόψη το ιστορικό του Καθ’ου η αίτηση, απάντησε τα εξής (παραθέτω αυτούσιο απόσπασμα από την αντεξέταση της λειτουργού, δίνοντας έμφαση στις επίμαχες απαντήσεις):
Ε. ‘‘Για ποιο πράγμα αυτός ο άνθρωπος χρήζει θεραπείας;
Α. Για τη χρήση ουσιών του, για τη διαχείριση του θυμού του και για συμβουλευτική γονέων.
Ε. Αλλά όμως μετά που τούτα ούλλα, εσείς θεωρείτε ότι τούτος ο άνθρωπος είναι ικανός να συναποφασίζει για το σωστό των παιδιών του;
Α. Εξ όσων έχουμε πληροφορηθεί ενόσω ήταν στις φυλακές, είχε πάρει τηλέφωνο και στο σχολείο για να μιλήσει με τη διεύθυνση του σχολείου, θεωρώντας ότι ενδιαφέρεται για τις ανήλικες κόρες του, οπόταν θεωρούμε ότι ναι μπορεί να συναποφασίζει.
Ε. Δηλαδή εσείς ολόκληρο Γραφείο Ευημερίας επειδή εσήκωσε το τηλέφωνο και έπιασε στο σχολείο, ενώ λέτε ότι χρήζει αποτοξίνωσης και χρήζει διαχείριση θυμού, επειδή εσήκωσε το τηλέφωνο πρέπει να συναποφασίζει για τούτα τα μωρά, μπορεί και είναι σε θέση;
Α. Χρήζει απεξάρτησης είπα.
Ε. Εντάξει χρήζει απεξάρτησης.
Α. Επειδή είπατε αποτοξίνωσης.
Ε. Εντάξει.
Α. Ναι και μέσα από τη συνεργασία μας, έδειξε ενδιαφέρον, ήταν πρόθυμος να συνεργαστεί με τις υπηρεσίες μας για την ετοιμασία αυτής της έκθεσης, γι΄ αυτό η εισήγηση μας είναι η επιμέλεια να ασκείται από κοινού’’.
………………….
Ε. ‘‘Κατά την άποψη σας ποιος είναι εκείνος που δεν μπορεί; Τι έπρεπε να έχει άλλο τούτος ο άνθρωπος για να μην είναι ικανός να συναποφασίζει;
Α. Όταν λειτουργεί εις βάρος των παιδιών στις αποφασίσεις που καλείται ο γονέας να πάρει για τα παιδιά, όταν δεν είναι παρών στη ζωή των παιδιών και απουσιάζει, είτε για πρακτικούς λόγους ή οτιδήποτε’’.
Από την αντεξέταση της λειτουργού από τη συνήγορο της Αιτήτριας, διαφάνηκε ότι η λειτουργός ουδέποτε διάβασε το κατηγορητήριο της ποινικής υπόθεσης βάσει της οποίας ο Καθ’ου η αίτηση καταδικάστηκε για αδικήματα κατά της Αιτήτριας, ούτε διάβασε την απόφαση της ποινής, όπως η ίδια παραδέχθηκε. Ενημερώθηκε μόνο για τις κατηγορίες στις οποίες καταδικάστηκε ο Καθ’ ου η αίτηση. Επιπλέον, αγνοούσε την ύπαρξη του προσωρινού διατάγματος που εκδόθηκε στο πλαίσιο της υπό τον ως άνω αριθμό και τίτλο αίτησης, βάσει του οποίου η Αιτήτρια έχει την φύλαξη φροντίδα και επιμέλεια των ανηλίκων. Μάλιστα όπως διαφάνηκε, είχε λανθασμένη αντίληψη σχετικά με τη διαδικασία που ακολουθείται όταν οι γονείς με κοινή επιμέλεια διαφωνούν για τον τρόπο άσκησής της, θεωρώντας ότι μεσάζοντες, όπως το σχολείο ή το Γραφείο Ευημερίας, αναλαμβάνουν τη διαμεσολάβηση.
Παραθέτω αυτούσιο το σχετικό απόσπασμα από την αντεξέταση της:
Ε. ‘‘Αλλά η Νάσια όμως να πηγαίνει να τον βρίσκει κάθε φόρα που τον θέλει μέσα στις φυλακές ή ύστερα στην ΑΓΙΑ ΣΚΕΠΗ ή τζιαμέ που μεινίσκει για να πιάσει την συνυπογραφή και να συναποφασίσουν για τα μωρά δεν είναι επικίνδυνο για τούτη τη κοπέλα και κατ΄ επέκταση για τα μωρά της;
Α. Ότι χρειάζεται να δώσει συγκατάθεση ο πατέρας, δεν χρειάζεται να το κάμει η μητέρα. Για ότι χρειάζεται να κάμει ο πατέρας σε σχέση με τα παιδιά για να δώσει τη συγκατάθεση του δεν χρειάζεται η μητέρα να αποτείνεται κοντά του. Μπορεί να αποταθεί και το σχολείο και οποιοσδήποτε άλλος οργανισμός χρειάζεται τη συγκατάθεση του πατέρα’’.
Η λειτουργός δεν διερεύνησε επίσης γιατί απορρίφθηκε το αίτημα του Καθ’ου η αίτηση προς τον Γενικό Εισαγγελέα για ένταξή του σε κλειστό πρόγραμμα στην Αγιά Σκέπη, καθώς και γιατί απορρίφθηκε το αίτημά του για ένταξη στο πρόγραμμα ηλεκτρονικής παρακολούθησης με βραχιόλι. Όπως εξήγησε, δεν θεώρησε τα εν λόγω ζητήματα σημαντικά.
Κατά την αντεξέταση της από τη συνήγορο της Αιτήτριας, η οποία της τόνισε με τον πιο εμφαντικό τρόπο μέχρι που μπορεί να φτάσει η βιαιότητα του Καθ’ου η αίτηση, όπου μεταξύ άλλων της τόνισε ότι ο Καθ’ου η αίτηση ενώ υπήρχε σε ισχύ απαγορευτικό διάταγμα το παραβίασε, η λειτουργός απάντησε χωρίς περαιτέρω εμβάθυνση ‘‘Ξέρω ότι πήγε στο σπίτι ο πατέρας και απειλούσε ότι θα κάψει το σπίτι και το αυτοκίνητο της μητέρας και χρειάστηκε η μητέρα μαζί με τις ανήλικες να φυγαδευτούν, ενώ υπήρχε σε ισχύ διάταγμα του Δικαστηρίου να μην πλησιάζει κανένα’’.
Από την μαρτυρία της λειτουργού ήταν καταφανές, ότι σε ότι έχει να κάνει με το ζήτημα της επιμελείας των ανηλίκων δεν εμβάθυνε, δεν επέδειξε την απαιτούμενη σπουδή και σε καμία περίπτωση δεν διερεύνησε στον απαιτούμενο βαθμό το ενώπιον της μαρτυρικό υλικό, καταλήγοντας με ευκολία στο συμπέρασμα της κοινής επιμέλειας, χωρίς να τεκμηριώνει τη θέση της.
Συνεπώς η μαρτυρία της στο ζήτημα της επιμέλειας δεν μπορεί να τύχει ουσιαστικής αξιοποίησης από το Δικαστήριο.
Όπως έχει νομολογηθεί (Παπαϊωάννου v. Παλαιολόγου (2002) 1 ΑΑΔ 16), το αποτέλεσμα της κοινωνικής έρευνας που διεξάγει Λειτουργός Ευημερίας δεν δεσμεύει με το πόρισμά της το Δικαστήριο, αλλά αποτελεί ένα χρήσιμο στοιχείο που έχει σαν απώτερο σκοπό την προστασία του συμφέροντος του ανηλίκου.
Σημειώνω ότι η εν λόγω νομολογία αφορούσε υπόθεση υιοθεσίας, αλλά αναλογικά ισχύει το ίδιο και για την Γονική Μέριμνα.
Σε ότι έχει να κάνει με την τοποθέτηση της να μην εκδοθεί διάταγμα επικοινωνίας του Καθ’ου η αίτηση με τα ανήλικα, η μαρτυρία της κρίνεται ως ανέφερα, βοηθητική. Τόνισε ότι στο παρόν στάδιο ο Καθ’ου η αίτηση δεν μπορεί να έχει επαφή με τα παιδιά του, γιατί έχει ακόμη να ολοκληρώσει σειρά από θεραπευτικά προγράμματα τόσο, σε σχέση με την εξάρτηση του από ναρκωτικές ουσίες, αλλά και για την διαχείριση του θυμού του αλλά και συμβουλευτική γονέων.
Υπογράμμισε ότι ο Καθ’ου η αίτηση, δεν έλαβε θεραπεία για διαχείριση του θυμού του και της βίαιης συμπεριφοράς του, ούτε εντάχθηκε σε περαιτέρω Θεραπευτικό Πρόγραμμα για Απεξάρτηση και πρόληψη υποτροπής, ως οι εισηγήσεις των θεραπευτών στο πρόγραμμα απεξάρτησης από τη χρήση ουσιών «ΔΑΝΑΗ». Τόνισε ότι είναι το μόνο πρόγραμμα που ολοκλήρωσε, το οποίο και δεν είναι επαρκές, μετά την ολοκλήρωση του προγράμματος ΔΑΝΑΗ δόθηκε καθοδήγηση όπως μετά την αποφυλάκιση του ενταχθεί σε κλειστό πρόγραμμα απεξάρτησης.
Διευκρίνισε ότι συστήνεται σε όλα τα άτομα που ολοκληρώνουν το πρόγραμμα ΔΑΝΑΗ να ενταχθούν σε περαιτέρω θεραπευτικό πρόγραμμα, προκειμένου να συνεχίσουν την υποστήριξη. Συνήθως, προτείνεται το πρόγραμμα ΑΓΙΑ ΣΚΕΠΗ, καθώς αυτό καλύπτει ένα ευρύτερο φάσμα θεμάτων πέρα από τη χρήση ουσιών. Συγκεκριμένα, στο πλαίσιο του προγράμματος αυτού, οι συμμετέχοντες έχουν τη δυνατότητα να εργαστούν σε τομείς όπως η διαχείριση του θυμού, η επεξεργασία βιωμάτων που ενδεχομένως συνέβαλαν στην έναρξη της χρήσης, η πρόληψη της υποτροπής, η βελτίωση των οικογενειακών σχέσεων, καθώς και η συμβουλευτική υποστήριξη γονέων.
Η λειτουργός υπογράμμισε ότι ο Καθ’ου η αίτηση ολοκλήρωσε το πρόγραμμα ΔΑΝΑΗ πριν το καλοκαίρι του 2024. Παρόλο που του είχε γίνει εισήγηση να συνεχίσει τη θεραπευτική του πορεία συμμετέχοντας σε περαιτέρω θεραπευτικό πρόγραμμα, δεν προχώρησε σε αυτή την κατεύθυνση, κάτι που θα μπορούσε κάλλιστα να πράξει από τον καιρό που εντάχθηκε στο Κέντρο Καθοδήγησης και Εξω-ιδρυματικής Απασχόλησης. Ωστόσο, μέχρι σήμερα, ο Καθ’ου η αίτηση δεν έχει προβεί στις απαραίτητες ενέργειες για να συμμετάσχει σε περαιτέρω θεραπευτικό πρόγραμμα.
Επισήμανε ότι, ενώ ενδεχομένως να έχει παρατηρηθεί κάποια βελτίωση στη συμπεριφορά του Καθ’ ου η αίτηση, αυτή η πρόοδος έχει επιτευχθεί εντός του ελεγχόμενου και κλειστού περιβάλλοντος της φυλακής. Ανέφερε ότι οι συνθήκες εκτός φυλακής, διαφέρουν σημαντικά, καθώς το εξωτερικό περιβάλλον παρουσιάζει διαφορετικές προκλήσεις και πιέσεις. Για τον λόγο αυτό, η εισήγηση που του είχε δοθεί αποσκοπούσε στη διασφάλιση και τη διατήρηση αυτής της θετικής αλλαγής μέσω της συμμετοχής του σε θεραπευτικό πρόγραμμα. Η θεραπεία από ειδικό κρίνεται απαραίτητη, προκειμένου να υποστηριχθεί ο ίδιος και να προληφθεί ο κίνδυνος υποτροπής, εξασφαλίζοντας έτσι τη μακροπρόθεσμη σταθερότητα της προόδου του.
Όσον αφορά στη μαρτυρία της Αιτήτριας μου έκανε πολύ καλή εντύπωση. Απαντούσε στις ερωτήσεις που της υποβάλλονταν κατά την ακροαματική διαδικασία με ευθύτητα, σαφήνεια, ειλικρίνεια και σταθερότητα. Παρά τα όσα τραυματικά έχει βιώσει από τον Καθ’ου η αίτηση φαίνεται να είναι ένα άτομο σοβαρό, συγκροτημένο και ισορροπημένο, το οποίο δίνει ιδιαίτερη βαρύτητα στην ανατροφή και σωστή διαπαιδαγώγηση των παιδιών του.
Περιέγραψε με τον πιο παραστατικό τρόπο τα όσα βίωσε από τον Καθ’ου η αίτηση, τη συστηματική κακοποίηση που υπέστη από αυτόν πολλές φορές στην παρουσία των ανηλίκων, αναφέρθηκε στον χαρακτήρα του, την εξάρτησή του στις ουσίες, τη λήψη ψυχωτικών φαρμάκων. Αναφέρθηκε επίσης και σε περιστατικά βίας από τον Καθ’ου η αίτηση εναντίον των ανηλίκων.
Έχω εξετάσει με ιδιαίτερη προσοχή κάθε ζήτημα το οποίο έθεσε ο συνήγορος του Καθ' ου η αίτηση και το οποίο χαρακτήρισε ως αντίφαση, με σκοπό να αμφισβητήσει την αξιοπιστία της Αιτήτριας. Με κάθε σεβασμό, η θέση αυτή δεν με βρίσκει σύμφωνη. Πρόκειται για αποσπασματική προσέγγιση από πλευράς του. Δεν μπορώ να πω ότι παρατηρούνται ουσιαστικές αντιφάσεις, ή αντιφάσεις τέτοιας εμβέλειας που να μπορούν να κλονίσουν την αξιοπιστία της Αιτήτριας.
Αξιολογώ την μαρτυρία της ως αξιόπιστη και αυθεντική. Η Αιτήτρια με ειλικρίνεια και συγκινησιακή ένταση, ανέφερε με σαφήνεια τις περιστάσεις που υπήρξαν στην καθημερινότητά της και τη συνεχόμενη απειλή για τη ζωή και την ευημερία της, την οποία βίωνε μέσω των συστηματικών επιθέσεων και των ψυχολογικών πιέσεων από τον Καθ’ου η αίτηση.
Η μαρτυρία της αποκαλύπτει την απόλυτη αίσθηση του τρόμου που διακατείχε την Αιτήτρια κατά τη διάρκεια της συνύπαρξης με τον Καθ’ου η αίτηση, γεγονός το οποίο αποτυπώνεται στην περιγραφή των περιστατικών βίας, των σωματικών κακώσεων και της διαρκούς συναισθηματικής αποδόμησης που υπήρξε θύμα. Ήταν αισθητός ο φόβος για την ίδια της τη ζωή και η αίσθηση του εγκλωβισμού που βίωνε καθημερινά τόσο η ίδια όσο και τα ανήλικα.
Η προσπάθεια του συνηγόρου του Καθ’ου η αίτηση να αποδομήσει τα περιστατικά βίας εναντίον της, ή να τους προσδώσει μειωμένη αξία έπεσε στο κενό. Η Αιτήτρια με πειστικότητα, λεπτομέρεια, περιγραφικότητα και επαρκή παραστατικότητα κατάφερε να πείσει το Δικαστήριο ότι υπέστη την κακοποίηση που ισχυρίζεται, αλλά και να καταδείξει την επιρροή που τούτη είχε στην ψυχική και σωματική της υγεία.
Θεωρώ επίσης ότι τα όσα έχει βιώσει η ίδια και τα ανήλικα, δεν αποτυπώνονται και δεν περιορίζονται μόνο στην απόφαση του Μόνιμου Κακουργιοδικείου. Πιστεύω την Αιτήτρια, και τα όσα υποστήριξε, ό,τι δηλαδή κατήγγειλε στην Αστυνομία τον Καθ’ου η αίτηση για τα πιο ειδεχθή αδικήματα εναντίον της (τα οποία και ήταν αρκετά για να καταδικασθεί) και ότι θα ήταν αδύνατον να τον καταγγείλει για το καθετί συνέβαινε καθημερινά. Σε καμία δε περίπτωση δεν μπορώ να δεχθώ ότι τα όσα ανέφερε στην μαρτυρία της και δεν περιλαμβάνονται στο κατηγορητήριο είναι προϊόν κατασκευάσματος ή φαντασίας όπως προσπάθησε να παρουσιάσει ο συνήγορος του Καθ’ου η αίτηση. Πιστεύω στην αλήθεια της μαρτυρίας της, διότι, πέραν από τις λεπτομέρειες της αφήγησης που περιγράφουν την ωμή βία, εισέπραξα έναν αυθεντικό φόβο που δεν μπορεί να κατασκευαστεί.
Ήταν αισθητή η συνεχής αγωνία που βίωνε για το τι θα συμβεί στην επόμενη ‘‘αναμέτρηση’’, η δε καθημερινότητα της ήταν μια συνεχής μάχη για επιβίωση. Για τους πιο πάνω λόγους, αποδέχομαι τη μαρτυρία της πάνω σε όλα τα γεγονότα που αφορούν στα επίδικα θέματα.
Δεν μου διαφεύγει και δεν παραγνωρίζω ότι η Αιτήτρια είναι υπερπροστατευτική προς τα ανήλικα, και ότι η ανήλικη Χ. ταυτίζεται με την μητέρα της, την οποία θεωρεί ευάλωτη και αισθάνεται την ανάγκη να την προστατεύσει (όπως ανέφερε στην αξιολόγηση που ετοίμασε η Κλινική Ψυχολόγος που αξιολόγησε την ανήλικη Χ). Σημειώνω ωστόσο, ότι είναι αναμενόμενο να εκδηλώνονται αυτές οι αντιδράσεις, οι οποίες είναι απότοκο των όσων τραυματικών έχουν βιώσει από τον Καθ’ου η αίτηση.
Όσον αφορά στη μαρτυρία του Καθ'ου η αίτηση, δεν μου έκανε καθόλου καλή εντύπωση. Η μαρτυρία του χαρακτηρίζεται από αντιφατικότητα, ασυνέπεια, έλλειψη λογικότητας και δεικνύει άτομο που έχει παντελή έλλειψη ενσυναίσθησης των συνεπειών των πράξεων του.
Στην Υπεράσπιση του (παράγραφος 5) αρνείται πλήρως τους ισχυρισμούς της Αιτήτριας ότι είναι χρήστης ουσιών από την εφηβεία και ότι σταδιακά έφτασε να κάνει χρήση σκληρών ναρκωτικών, ήτοι κοκαΐνης. Όχι μόνο το αρνείται, κατηγορεί την Αιτήτρια ότι εκείνη από νεαρή ηλικία ήταν χρήστης ναρκωτικών ουσιών, ήτοι κάνναβης, ενώ με την πάροδο του χρόνου ξεκίνησε την παράλληλη χρήση MDMA και LSD.
Σε πλήρη αντιδιαστολή με την δικογραφημένη του θέση, στην έγγραφη του μαρτυρία, όχι μόνο το παραδέχεται, αλλά στηρίζει και όλη του την συμπεριφορά στη λήψη ναρκωτικών ουσιών. Ειδικότερα παραδέχθηκε ότι άρχισε την χρήση ναρκωτικών ουσιών από τα 18 του (στην λειτουργό του γραφείου Ευημερίας ανέφερε ότι ξεκίνησε στα 17 του), και συγκεκριμένα ξεκίνησε από το 2009, σταμάτησε να είναι χρήστης από το 2016-2018, ενώ το 2021 ξεκίνησε την χρήση σκληρών ναρκωτικών ουσιών, (LSD, MDMA και κοκαΐνης), χρήση η οποία σταδιακά έγινε συστηματική μέχρι και τον εθισμό του όπως ο ίδιος ανέφερε. Μάλιστα συνέχισε να κάνει χρήση μέχρι και τον Μάιο του 2023, ενόσω ήταν έγκλειστος στις κεντρικές φυλακές.
Ακόμη και εντός του δικογράφου του, παρατηρούνται αντιφάσεις οι οποίες στερούνται της κοινής λογικής. Ενώ από την μια πλευρά αρνείται κατηγορηματικά ότι υπήρξε βίαιος απέναντι στην Αιτήτρια, τουναντίον μάλιστα κατηγορεί την Αιτήτρια (βλέπε μεταξύ άλλων παράγραφο 7 της υπεράσπισης του), εντέλει στην παράγραφο 11 παραδέχεται ότι εκτίει ήδη ποινή φυλακίσεως κατόπιν δικής του παραδοχής στην υπ’ αριθμόν 16835/2022 Ποινική Υπόθεση, για 34 ποινικά αδικήματα εναντίον της Αιτήτριας εκ των οποίων τα 2 εναντίον των ανηλίκων τέκνων του, ταυτόχρονα ισχυρίζεται ότι ο ίδιος δεν συνιστά κίνδυνο για τα ανήλικα τέκνα του, τα οποία ουδέποτε έθεσε ως στόχο των έκνομων ενεργειών του.
Παραθέτω αυτούσιο απόσπασμα από την παράγραφο 7 της Τροποποιημένης του Υπεράσπισης:
‘‘Περαιτέρω, ο Καθ’ ου η Αίτηση αντιτείνει, πως η εριστική ή/και προσβλητική ή/και βίαιη συμπεριφορά στη μεταξύ των διαδίκων σχέση, υπήρχε, αποκλειστικά, εκ μέρους της Αιτήτριας προς το πρόσωπο του Καθ’ ου η Αίτηση και, επουδενί εκ μέρους του τελευταίου, ένεκα των υπερβολικών εξάρσεων θυμού της Αιτήτριας, στο πλαίσιο των οποίων, μάλιστα, η τελευταία ξεκινούσε τις μεταξύ τους λεκτικές αντιπαραθέσεις και εξαπολύσεις ύβρεων εναντίον του, ενώ στις πλείστες εξ αυτών περιπτώσεις, αυτό συνέβαινε στην παρουσία των ανήλικων τέκνων των διαδίκων, αίτινες αντιπαραθέσεις, εντείνονταν, όταν ο Καθ’ ου η Αίτηση την παρότρυνε να μην συμπεριφέρεται τοιουτοτρόπως ενώπιον των ανήλικών τους τέκνων’’.
Ενώ παραδέχεται ότι έκλεισε την μύτη και το στόμα της Αιτήτριας ισχυρίζεται ότι δεν επιθυμούσε να την σκοτώσει. Όταν ρωτήθηκε για αυτό κατά την αντεξέταση του, ήταν ειρωνικός χωρίς να φαίνεται ότι αντιλαμβάνεται την σοβαρότητα της κατάστασης.
Ε. ‘‘Εγώ σας υποβάλλω ότι προσπαθήσετε δύο φορές, αποπειραθήκατε ναι και ο λόγος, όπως πολύ σωστά λέτε και στην παράγραφο 46 της γραπτής σας δήλωσης ότι στις κατηγορίες τις οποίες αντιμετωπίσατε στο κατηγορητήριο της ποινικής υπόθεσης με αριθμό τάδε κατηγορηθήκατε για δύο απόπειρες ανθρωποκτονίας εναντίον της Αιτήτριας, οι οποίες ανασταλήκαν έπειτα από την παραδοχή σας στις κατηγορίες στις οποίες εντέλει καταδικαστήκατε. Άρα όπως πολύ σωστά είπε και στη δήλωση της η Αιτήτρια, αυτές ανασταλήκαν, όχι γιατί δεν τα πράξατε, ανασταλήκαν απλά γιατί είθισται στα ποινικά μετά από παραδοχή κάποιων κατηγοριών προκειμένου να μην δικάζουμε, αποσύρουμε κάποιες άλλες.
Α. κα Γιουσελή αποπειράθηκα να μαγειρέψω σολομό με μία συνταγή που είδα στο διαδίκτυο.
Δικαστήριο προς μάρτυρα:
κ. Κωνσταντίνου είναι άστοχο το επιχείρημα σας’’.
Κατά την αντεξέταση του από τη συνήγορο της Αιτήτριας, ενώ υποστήριζε ότι η Αιτήτρια έκανε χρήση σκληρών ναρκωτικών μαζί του (μάλιστα ισχυρίστηκε ότι η ίδια του ζητούσε την δόση της), ταυτόχρονα ανέφερε ότι υποσχόταν στην Αιτήτρια πως θα έκοβε τα ναρκωτικά.
Παραθέτω τι απάντησε κατά την αντεξέταση του, σε υποβολή που του τέθηκε από την συνήγορο της Αιτήτριας, ότι δεν κατάφερε να απεξαρτηθεί πλήρως όταν έκανε χρήση κάνναβης μόνο, και άρχισε ξανά, πόσο μάλλον όταν έγινε χρήστης των σκληρών ναρκωτικών, μόνο με θεραπεία μπορεί να γίνει και πάλι δεν είναι σίγουρο.
Α. ‘‘Από εν πόξω του χορού πολλά τραούδκια ξέρει. Λοιπόν, έκαμα πολλές φορές προσπάθεια να κόψω τα σκληρά ναρκωτικά έξω, υποσχόμουν στην Αιτήτρια και ήθελα πραγματικά να κόψω τα σκληρά ναρκωτικά’’.
Κατά την μαρτυρία του διαφάνηκε ότι διακατέχεται από έλλειψη συναισθηματικής σταθερότητας, από εμμονές, απωθημένα ή τραύματα που δεν έχει επεξεργαστεί. Το 2022 δημιούργησε σκηνή ζηλοτυπίας και ήταν βίαιος προς την Αιτήτρια για κατ’ισχυρισμόν ενέργειες της Αιτήτριας με άλλον άντρα, 8 χρόνια πριν, την περίοδο που βρίσκονταν σε διάσταση.
Την ίδια πεποίθηση ότι τον απατά είχε και για την κοπέλα που διατηρούσε δεσμό το διάστημα που χώρισε με την Αιτήτρια. Παραθέτω σχετικό απόσπασμα από την αντεξέταση του:
Α. ‘‘Χώρισα με αυτή την κοπέλα.
Ε. Γιατί χώρισες με αυτή την κοπέλα;
Α. Γιατί δεν ήταν μόνο μαζί μου αυτή η κοπέλα.
Ε. Α είχε και τούτη δεσμό.
Α. Ε ναι.
Ε. Είναι αλήθεια ότι την αποκαλούσατε και αυτή την κοπέλα «πουτάνα», συγγνώμη εντιμοτάτη για την έκφραση, αλλά κάνω αντεξέταση, και ότι είχε δεσμούς πολλούς και αυτή;
Α. Ε ναι, αποκαλούσα την έτσι, αλλά και η Αιτήτρια αποκαλούσε την «μαλακισμένη», διότι ενόμιζε ότι με έκλεψε από την Αιτήτρια και έλεγε την «μαλακισμένη» μέχρι και το 2022.
Ε. Άρα εχωρίσετε αυτή την κοπέλα γιατί έκανε και αυτή άλλους δεσμούς.
Α. Ε ναι.
Ε. Είναι αλήθεια ότι αυτή την κοπέλα εκτύπας την, έκαμνες την άχρηστη αλλά σε σημεία να μην μπορεί να τα δει ο παπάς της;
Α. Φυσικά και όχι. Έδωσα της ένα πάτσο και έφυγα από το σπίτι.
Ε. Εγώ σου υποβάλλω ότι έκαμνες άχρηστη και τη συγκεκριμένη, σε σημεία όμως που να μην φαίνονται, να μην τα δει ο παπάς της.
Α. Με τη συγκεκριμένη κοπέλα εβρεθήκαμε μετά από χρόνια τυχαία και είπαμε τα και δεν είχε κανένα πρόβλημα με εμένα η συγκεκριμένη κοπέλα’’.
Ήταν καταφανής δε η έλλειψη ενσυναίσθησης και αντίληψης της σοβαρότητας των πράξεων του. Παραθέτω ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα (η έμφαση είναι του Δικαστηρίου):
Ε. Δηλαδή η Χ. έβλεπε που συμπεριφερόσασταν με αυτό τον τρόπο, γιατί καταδικαστήκατε γι΄ αυτά και κάποια που ακόμα δεν αναφερθήκαν τέλος πάντων στο Κακουργιοδικείο, ήταν μάρτυρας που κτυπούσατε βάναυσα τη μάμα της, τραβούσατε την από τα μαλλιά από τις σκάλες, εφώναζε το μωρό να σταματήσετε τζαι να πάτε εκκλησία, άκουε τη μάμα της, έλεγε της η μάμα της «πήγαινε Χ. στο δωμάτιο, τρέξε στο δωμάτιο και να προσεύχεσαι μόνο», άκουγε τη μάμα της που έκλαιγε, άκουε τα κτυπήματα σας και θεωρείτε ότι τούτο το μωρό μετά που σας έβλεπε, δεν σας φοβόταν;
Α. Πρέπει να υπολογίσετε ότι δεν ευσταθούν ούλλα.
Ε. Αφού καταδικαστήκατε. Πώς;
Α. Εντάξει και ας εκαταδικάστηκα. Ελάχιστα ευσταθούν, όμως εκαταδικάστηκα εν πειράζει, τζαι σας λέω ότι η Χ. δεν με φοβάτουν. Τζαι ότι με φοβάται τζαι δεν θέλει να με δει, ξέρω ότι λέτε ψέματα όλοι σας. Η Χ. αγαπά με ακόμα και θέλει να με δει.
Ε. Άρα εσείς νιώθετε μέσα σας ότι εκαταδικαστήκετε αδίκως;
Α. Όχι.
Ε. Αφού είπετε ότι «κάποια δεν έγιναν αλλά τέλος πάντων εκαταδικάστηκα». Άρα έχετε το μέσα σας.
Α. Εγίναν αρκετά.
Σε άλλο σημείο της αντεξέτασης του ισχυρίζεται ότι δεν έκανε ποτέ κακό σε κανένα εσκεμμένα. Παραθέτω επίσης ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα:
Α. ‘‘κα Γιουσελή δεν ήθελα να σκοτώσω κανέναν. Ποτέ δεν έκαμα κακό σε κανέναν. Σκουλήκι βρίσκω το στο πεζοδρόμιο τζαι βάζω το στο χώμα.
Ε. Όταν λέτε «κακό» τι εννοείτε;
Α. Εσκεμμένα.
Ε. Μα 12 φορές ήταν που καταδικαστήκατε από το Κακουργιοδικείο. Τούτες δεν ήταν εσκεμμένες; Δηλαδή τι έπρεπε άλλο να κάμετε;
Α. κα Γιουσελή παραδέχτηκα τα λάθη μου, αναγνώρισα ότι ήταν λάθος και άλλαξα’’.
Ένα άλλο σημείο στο όποιο θέλω να σταθώ, για το οποίο δεν θα προέβαινα σε κάποια αναφορά, ωστόσο δεν μπορώ να το αφήσω ασχολίαστο εφόσον γίνεται σχετική αναφορά από τον Καθ’ου η αίτηση στην αγόρευση του. Η θέση του Καθ’ου η αίτηση στην αγόρευση του, είναι ότι η στάση της Αιτήτριας κατά την ακροαματική διαδικασία δεικνύει άτομο που ουδόλως φοβάται τον Καθ’ου η αίτηση, συνεπώς η άρνηση της για συνεργασία με τον Καθ’ου η αίτηση με βάση αυτό το επιχείρημα είναι επίπλαστη. Η προσέγγιση αυτή είναι άκρως παραπλανητική, αντιθέτως η στάση του Καθ’ου η αίτηση, καθ’ον χρόνο η Αιτήτρια έδινε μαρτυρία ήταν ανεπίτρεπτη με τον Καθ’ου η αίτηση να προβαίνει σε μορφασμούς προς την Αιτήτρια, μεταξύ άλλων. Μάλιστα το Δικαστήριο έκανε παρατήρηση στον Καθ’ου η αίτηση να σταματήσει, στη δε Αιτήτρια έδωσε συμβουλή προκειμένου να μην βλέπει προς την πλευρά του.
Παραθέτω σχετικά αποσπάσματα:
Δικαστήριο προς Καθ΄ ου η αίτηση:
‘‘Σας παρακαλώ μην το επαναλάβετε.
Καθ΄ ου η αίτηση:
Συγγνώμη κυρία Πρόεδρε.
Δικαστήριο προς μάρτυρα:
Αποφεύγετε να βλέπετε από την πλευρά του Καθ΄ου η αίτηση. Και κύριε Κωνσταντίνου μην επαναλάβετε οποιαδήποτε κίνηση.
Καθ΄ ου η αίτηση:
Συγγνώμη κυρία Πρόεδρε.
……..
Δικαστήριο:
κ. Κωνσταντίνου την επόμενη φορά αν συνεχίσετε δεν θα είσαστε στην αίθουσα. Επειδή βλέπω και εγώ πολλά πράγματα, αποφεύγετε ούτε να κάνετε εκφράσεις ούτε να βλέπετε ειρωνικά. Και αν κάποιος έχει πλήρη εικόνα της αίθουσας είμαι εγώ. Οπότε θα παρακαλέσω αποφεύγετε το οτιδήποτε. Συνεχίστε παρακαλώ’’.
|
Η συμπεριφορά των μαρτύρων στο εδώλιο του μάρτυρα αποτελεί ουσιαστικό παράγοντα, δυνάμενο να βοηθήσει στη διαμόρφωση της κρίσης του Δικαστηρίου επί της αξιοπιστίας των διαδίκων και όλων των άλλων μαρτύρων, αν βεβαίως υπάρχουν. Στην Ιωάννη Σάββα v. Yπουργού Δικαιοσύνης και Δημόσιας Τάξεως (ως Κεντρική Αρχή με βάση το Νόμο 11(ΙΙΙ)/91, ύστερα από εξουσιοδότηση της Χριστίνας Σάββα), (Αρ. 2) (2002) 1 ΑΑΔ 1228, το Δευτεροβάθμιο Οικογενειακό Δικαστήριο παρέθεσε με επιδοκιμασία το ακόλουθο απόσπασμα από την πρωτόδικη απόφαση, το οποίο θεωρώ ότι ισχύει για κάθε υπόθεση, όπως και η παρούσα:
|
«Όπως είναι γνωστό, η συμπεριφορά του μάρτυρα όταν δίνει μαρτυρία κατά την κυρίως εξέτασή του και την αντεξέτασή του, είναι συχνά όχι λιγότερο ουσιαστική από την ίδια τη μαρτυρία (βλ. W. M. Best, The Principles of Evidence, 12 edn., London, 1922, p. 13).»
Εξίσου σημαντική είναι και η συμπεριφορά του καθόλη την διάρκεια της ακροαματικής διαδικασίας, πόσο μάλλον όταν επιχειρεί να δείξει στο Δικαστήριο ότι έχει μετανοήσει για τις πράξεις του και ότι πλέον έχει αλλάξει σελίδα στη ζωή του.
Όσον αφορά στην μαρτυρία του κύριου Παντελή Κωνσταντίνου (Μ.Υ.2), επισημαίνω ότι δεν πρόσφερε κάτι για την επίλυση των επίδικων ζητημάτων, συνεπώς δεν μπορώ να της προσδώσω κάποια αξία.
Επισημαίνω δε ότι η συγγενική, επαγγελματική ή φιλική σχέση ενός μάρτυρα με ένα διάδικο, από μόνη της - στη συνήθη ροή των πραγμάτων - δεν μπορεί να αποτελέσει εύλογη βάση αμφισβήτησης της αξιοπιστίας του, ωστόσο, ανάλογα πάντα με τις συνθήκες που περιβάλλουν κάθε περίπτωση, μπορεί να αποβεί κρίσιμη και καθοριστική επί του θέματος. (βλ. Γεώργιος Μιχαηλίδης κ.α. ν. Δημοκρατίας, Ποινικές Εφέσεις αρ. 125/2017, 127/17, 129/17, 130/17, 131/17, 26/4/2018.
Στην προκειμένη περίπτωση ήταν καταφανής η προσπάθεια του να ευνοήσει τον Καθ'ου η αίτηση. Ναι μεν η μαρτυρία του δεν πρόσφερε κάτι για την επίλυση των επίδικων ζητημάτων, δεν μπορώ ωστόσο να αφήσω ασχολίαστο το γεγονός ότι ενώ ισχυριζόταν ότι βρισκόταν σε πλήρη άγνοια περί του ότι ο γιος του ήταν χρήστης ναρκωτικών για παρά πολλά χρόνια και ότι ενημερώθηκε για αυτό τον Ιούλιο του 2022, αφήνοντας να νοηθεί ότι τίποτα δεν είχε αντιληφθεί για την συμπεριφορά του γιου του πριν το 2022 που να του επέτρεπε να αντιληφθεί ότι ήταν χρήστης ναρκωτικών και βίαιος, στην αντεξέταση του ανέφερε το εξής στην εξής ερώτηση:
Ε. ‘‘Θεωρείτε ότι είναι σε θέση να έχει επικοινωνία όμορφη και ακίνδυνη, χωρίς να τίθενται σε κίνδυνο τα παιδιά ένεκα και της συμπεριφοράς του που έχουμε δει, όπως και απέναντι στην Αιτήτρια που είναι και η μάνα τον παιδιών, μέχρι τότε ούτε επικοινωνία μπορεί να έχει, ούτε συνεπιμέλεια. Το μυαλό του δεν είναι σε θέση να συναποφασίζει για το καλώς νοουμένο συμφέρον των μωρών του, ούτε μπορεί να συνυπάρχει με την Αιτήτρια.
Α. Ο Χρίστος επέρασε μία πολλά δύσκολη περίοδο. Όπως σε πολλές περιπτώσεις υπάρχει το πριν και το μετά, και αν θέλετε να σας πω πολλά παραδείγματα. Πριν το 1974 η Κύπρος ήταν πολλά διαφορετική.
Δικαστήριο:
Να χαρείτε κ. Κωνσταντίνου, σας παρακαλώ, δεν θα πάμε πριν την εισβολή.
Α. Εντάξει. Πριν την φυλάκιση του ο Χρίστος ήταν άλλος. Μετά τη φυλάκιση του ο Χρίστος είναι διαφορετικός. Τώρα ούτε χρήστης ναρκωτικών είναι, απόδειξε το πολλές φορές. Εντάχθηκε στο ΚΚΕΑΑΚ, εργάζεται. Ο εργοδότης του είναι πολύ ευχαριστημένος από τη δουλειά του. Δεν είναι πλέον χρήστης ναρκωτικών, είναι συνεργάσιμος, είναι συγκροτημένος άνθρωπος, φροντίζει το σπίτι του, αγαπά τα μωρά του, θέλει να ζήσει και με τα μωρά του’’.
Όσον αφορά στην συνέντευξη που είχα με την ανήλικη Χ., παρατήρησα ότι πρόκειται για ένα παιδί έξυπνο, ομιλητικό, κοινωνικό, αρκετά ώριμο παρά το νεαρό της ηλικίας του, διατηρώντας ταυτόχρονα την παιδικότητα και την ανεμελιά που χαρακτηρίζει την ηλικία της.
Διαπίστωσα ότι είναι ένα παιδί βαθύτατα πληγωμένο. Έχει βιώσει τις συνέπειες του χωρισμού των γονιών της με το χειρότερο τρόπο, λόγω της έντονα συγκρουσιακής σχέσης των γονιών της, εξαιτίας του βίαιου χαρακτήρα του Καθ’ου η αίτηση.
Διακατέχεται από αίσθημα φόβου απέναντι στον πατέρα της. Κυρίως φοβάται το γεγονός ότι αν ο Καθ’ου η αίτηση αποτελεί ξανά μέρος της ζωής της, θα επαναληφθούν οι ίδιες σκηνές που προσπαθεί να ξεχάσει. Κατά την διάρκεια της συνέντευξης, ενώ ήταν πρόσχαρη όταν αναφερόταν στον πατέρα της άλλαζε διάθεση και σοβάρευε.
Ήταν απόλυτα ξεκάθαρη και σαφής ότι δεν θέλει να έχει επικοινωνία με τον πατέρα της. Παραθέτω ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα από την συνέντευξη της ανήλικης Χ.:
Ε. ‘‘Η σχέση σου με τον παπά ποια ήταν;
Α. Δεν ήταν καλή.
Ε. Δεν κάνατε πράγματα μαζί;
Α. Εκάμναμε.
Ε. Τι θυμάσαι ότι κάνατε με τον παπά;
Α. Μου έμαθε ποδήλατο, επαίζαμε, αλλά ήταν πολλά λίγες οι φορές και δεν αλλάζει ότι τις παραπάνω ώρες δεν περνούσαμε ωραία, ούτε η αδελφή μου δεν περνούσε, και γι΄ αυτό τώρα πρέπει να πηγαίνει και λογοθεραπεία.
Ε. Σου λείπει ο παπάς;
Α. Όχι.
Ε. Θέλεις να τον βλέπεις;
Α. Όχι.
Ε. Μου απάντησες αμέσως. Γιατί το νιώθεις τόσο έντονα;
Α. Γιατί δεν ξέρω τι θα κάμει άμα μας έχει.
Ε. Και φοβάσαι το τούτο;
Α. Ναι. Δεν θέλω να τον ξαναδώ ούτε εκείνον ούτε τους γονείς του’’.
………..
Ε. ‘‘Μου απάντησες αμέσως πριν ότι δεν θέλεις να δεις τον παπά σου. Τι νιώθεις γι΄ αυτό; Αν έπρεπε να τον δεις, τι αισθήματα έχεις γι΄ αυτόν;
Α. Φόβο. Λύπη γιατί εννά ξαναθυμούμαι τι μας έκαμνε και θυμό.
Ε. Νιώθεις θυμό;
Α. Ναι νιώθω θυμό όταν τον βλέπω’’.
Σύμφωνα με το άρθρο 14(3) του Ν.216/90, το Δικαστήριο στην αναζήτηση του συμφέροντος του τέκνου λαμβάνει υπόψη, μεταξύ άλλων, τους δεσμούς του τέκνου με τα αδέλφια του. Από τη συνέντευξη που είχα με την ανήλικη, ήταν έντονο το συναισθηματικό δέσιμο που έχει με την αδελφή της, όπως επίσης και η συναισθηματική ασφάλεια που τους παρέχει η Αιτήτρια, καθώς και ο ιδιαίτερος ψυχικός και συναισθηματικός δεσμός με την Αιτήτρια.
Σχετικά παραπέμπω στο Βαθρακοκοίλη "Το Νέο Οικογενειακό Δίκαιο", σελ. 587, όπου αναφέρονται τα πιο κάτω:
«Η συνεκτίμηση όμως της γνώμης του τέκνου πρέπει να εξαρτηθεί από το αν η γνώμη του τέκνου αποδίδει πιστά την εσωτερική του διάθεση ή μήπως η γνώμη του διαμορφώθηκε από μονομερή επίδραση του ενός γονέα και κατά παρέκκλιση από την εσωτερική του διάθεση. Η υποχρέωση της συνεκτίμησης της γνώμης του τέκνου εξαρτάται από την ωριμότητά του, με την έννοια ότι έχει την ικανότητα να αντιληφθεί το συμφέρον του. Κατ΄ άλλη όμως άποψη η ερμηνεία της έννοιας «ωριμότητα» πρέπει να επιχειρηθεί μόνο σε συνάρτηση με την έννοια της συνεκτιμητέας από το νόμο «γνώμης».
Η υποχρέωση συνεκτίμησης της γνώμης του τέκνου βαρύνει και τους γονείς ή τρίτους όταν αποφασίζουν για τη γονική μέριμνα και αφορά όχι μόνο στην άσκηση αλλά και την αφαίρεση της γονικής μέριμνας.»΄
Στην προκειμένη περίπτωση η εκφρασθείσα γνώμη της ανήλικης ήταν προϊόν ελεύθερης κρίσης και επιλογής της. Δεν έχω καμία αμφιβολία ότι όσα ανέφερε η ανήλικη στο Δικαστήριο ανταποκρίνονται στην πραγματική της επιθυμία και είναι απότοκο των βιωμάτων της από τις ενέργειες του Καθ’ου η αίτηση, παρά το γεγονός ότι ο τελευταίος επιρρίπτει την αποκλειστική ευθύνη στην Αιτήτρια για την άρνηση της ανήλικης να έχει επικοινωνία μαζί του.
Σημειώνω ότι και κατά την αλληλεπίδραση της Λειτουργού με την ανήλικη Χ, η τελευταία διατύπωσε την άρνηση της να έχει οποιαδήποτε επαφή και επικοινωνία με τον πατέρα της. Ανέφερε επίσης στην λειτουργό ότι όσον αφορά στον πατέρα της, έγιναν πολλά, θέλει να ξεχάσει αλλά παρόλο που προσπαθεί να μην τα σκέφτεται, κάποιες φορές αυτές οι αναμνήσεις έρχονται στο μυαλό της, ειδικά την ώρα που πηγαίνει για ύπνο.
Η δε διευθύντρια του σχολείου στο οποίο φοιτά η ανήλικη, ανέφερε στη λειτουργό, ότι η ανήλικη σε αρκετές περιπτώσεις τόσο στην ολομέλεια της τάξης, όσο και σε ατομικές συζητήσεις με τη Διευθύντρια ή την Δασκάλα εξέφρασε την άρνηση της να διατηρεί επαφή με τον πατέρα της. Της ανέφερε επίσης η Διευθύντρια ότι κατά τη περσινή χρονιά η ανήλικη χρησιμοποιούσε το επίθετο της μητέρας της και αποζητούσε να είναι γραμμένη με αυτό το επίθετο στους καταλόγους, ωστόσο μετά από συζήτηση που είχαν μαζί της της επεξηγήθηκε ότι δεν είναι εφικτό.
Δεν παραγνωρίζω την αναφορά της κλινικής ψυχολόγου στην αξιολόγησή της σύμφωνα με την οποία η ανήλικη φάνηκε να ταυτίζεται με τη μητέρα της, την οποία αισθανόταν ευάλωτη και εξέφραζε την ανάγκη να την προστατεύσει. Ωστόσο, πιστεύω ότι αυτό το συναίσθημα ως ένα βαθμό είναι αναμενόμενο όπως ανέφερα και ανωτέρω, καθώς αποτελεί μέρος της ανθρώπινης φύσης η τάση να προστατεύουμε τον ευάλωτο και τον αβοήθητο, ακόμη και όταν το άτομο που χρήζει προστασίας είναι ενήλικο και το άτομο που αισθάνεται την ανάγκη να τον προστατεύσει είναι ανήλικο.
Εν προκειμένω, η ανήλικη υπήρξε μάρτυρας της βιαιότητας του πατέρα προς την ίδια της τη μητέρα, γεγονός που ενισχύει την ανάγκη για προστασία και φροντίδα, ανεξαρτήτως ηλικίας, χωρίς σε καμία περίπτωση να ισχυρίζομαι ότι αυτό είναι φυσιολογικό. Η Αιτήτρια, τώρα που έχει ανακάμψει ή που εν πάση περιπτώσει βρίσκεται σε αυτήν την κατεύθυνση, θα πρέπει να διασφαλίσει ότι η ανήλικη θα μπορέσει να ξεπεράσει αυτό το αίσθημα της υπερβολικής προστασίας και να προχωρήσει σε μια πιο υγιή συναισθηματική κατάσταση.
Στην υπό εξέταση υπόθεση αυτό που ζητά η Αιτήτρια, είναι να μπορεί να αποφασίζει για ό,τι αφορά στα ανήλικα τέκνα των διαδίκων χωρίς να απαιτείται να λαμβάνει προηγουμένως την συγκατάθεση του Καθ’ου η αίτηση. Επίσης αντιδρά σφόδρα στο αίτημα του Καθ’ου η αίτηση να έχει επικοινωνία με αυτά. Επισημαίνω δε ότι η νομική βάση στην οποία εδράζεται η αίτηση της, της επιτρέπει να ζητά αυτές τις θεραπείες.
Σε κάθε περίπτωση η υπό εξέταση αίτηση, αφορά γονική μέριμνα συνεπώς κάθε απόφαση των γονέων, αλλά και του δικαστηρίου, σχετικά με την άσκηση της γονικής μέριμνας, πρέπει να λαμβάνει πρωτίστως υπόψη του το συμφέρον του παιδιού, το οποίο συνίσταται στη δημιουργία ομαλής οικογενειακής ζωής και σταθερού οικογενειακού περιβάλλοντος, που να προάγει την ομαλή σωματική και ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη του.(βλέπε άρθρα 5, 6, 7, 14 του Νόμου 216 (Ι)/90).
Επισημαίνω ότι κακή άσκηση της επιμέλειας δεν συνιστούν μόνο οι συμπεριφορές και ενέργειες των γονέων που κατευθύνονται προς το παιδί. Στα πλαίσια της επιμέλειας των γονέων εντάσσεται και η διαμόρφωση από αυτούς ενός κατάλληλου περιβάλλοντος διαβίωσης για το παιδί, που θα αποτελέσει τη μήτρα για την ομαλή ψυχοπνευματική του ανάπτυξη, μέσω της παροχής όχι μόνο των απαραίτητων υλικών αγαθών, αλλά και των κατάλληλων ερεθισμάτων.
Ζητήματα εγείρονται όταν ο γονέας με την προσωπική του συμπεριφορά αποτελεί κακό πρότυπο για το παιδί, ακόμη και στην περίπτωση που δεν στρέφεται απευθείας κατά του τέκνου του. Θα πρέπει σε κάθε περίπτωση να λαμβάνεται υπόψη η γενικότερη στάση του γονέα ως πρότυπο απέναντι στο παιδί του και η έμμεση επίδραση της συμπεριφοράς του στη διαμόρφωση του ψυχισμού του τέκνου. Αν θεωρηθεί ότι υφίσταται κίνδυνος για το παιδί και δεν προάγεται το συμφέρον του με την παραμονή του σε ένα τέτοιο οικογενειακό περιβάλλον τότε θα πρέπει η επιμέλεια να αφαιρείται.
Σύμφωνα με το άρθρο 3 του Περί Βίας στην οικογένεια (Πρόληψη και Προστασία Θυμάτων) Νόμο του 2000. (119(I)/2000) η έννοια της βίας καθορίζεται ως εξής:
3.—(1) Βία, για τους σκοπούς του Νόμου αυτού, σημαίνει οποιαδήποτε πράξη, παράλειψη ή συμπεριφορά με την οποία προκαλείται σωματική, σεξουαλική ή ψυχική βλάβη σε οποιοδήποτε μέλος της οικογένειας από άλλο μέλος της οικογένειας και περιλαμβάνει και τη βία που ασκείται με σκοπό την επίτευξη σεξουαλικής επαφής χωρίς τη συγκατάθεση του θύματος, καθώς επίσης και τον περιορισμό της ελευθερίας του.
(2) Ανεξάρτητα από την ερμηνεία του όρου "βία" με βάση το εδάφιο (1) στην πιο πάνω έννοια εμπίπτουν και τα αδικήματα που αναφέρονται στα άρθρα 4(2) και 5 του παρόντος Νόμου ως επίσης και το αδίκημα που αναφέρεται στο άρθρο 147 του Ποινικού Κώδικα.
(3) Πράξη ή συμπεριφορά η οποία συνιστά βία, με βάση τα εδάφια (1) και (2) του άρθρου αυτού, ή αδίκημα, με βάση τα άρθρα 174, 175 και 177 του Ποινικού Κώδικα όταν διαπράττεται στην παρουσία ανήλικου μέλους της οικογένειας, θεωρείται βία η οποία ασκείται εναντίον του εν λόγω ανηλίκου εφόσον δύναται να προκαλέσει σ' αυτό ψυχική βλάβη. Η εν λόγω πράξη ή συμπεριφορά συνιστά αδίκημα τιμωρούμενο με βάση το εδάφιο (4) του άρθρου αυτού.
(4) Οποιοσδήποτε ασκεί βία με βάση το εδάφιο (1) διαπράττει αδίκημα δυνάμει του Νόμου αυτού, που τιμωρείται, εκτός από την περίπτωση της κοινής επίθεσης που τιμωρείται με δύο χρόνια φυλάκιση και στην περίπτωση που σε άλλο ή στον παρόντα Νόμο προβλέπεται αυστηρότερη ποινή, με ποινή φυλάκισης μέχρι πέντε χρόνια ή με χρηματική ποινή μέχρι τρεις χιλιάδες λίρες ή και με τις δύο ποινές.
Στην προκειμένη περίπτωση, δεν έχω πειστεί ότι ο Καθ’ου η αίτηση έχει αλλάξει. Αντιθέτως από το σύνολο της μαρτυρίας του, αλλά και από την στάση του στην αίθουσα καθ’ον χρόνο έδιδε μαρτυρία η Αιτήτρια, μου έδωσε την εντύπωση ενός ανθρώπου που δεν έχει συναίσθηση των συνέπειων των πράξεων του (σχετική αναφορά έγινε και στο στάδιο της αξιολόγησης της μαρτυρίας του).
Η επικοινωνία γονέα τέκνου υπό φυσιολογικές περιπτώσεις, στοχεύει στη διατήρηση του δεσμού ανάμεσα στα δυο μέρη, στην ψυχοσωματική ανάταση του τέκνου, στην απάμβλυνση των συνεπειών της ανώμαλης εξέλιξης της έγγαμης συμβίωσης. Είναι τρόπος έκφρασης συναισθημάτων συμπάθειας, αγάπης, ενδιαφέροντος, στοργής στο τέκνο και το συμφέρον του τέκνου, είναι η απόλαυση όλων των ηθικών πλεονεκτημάτων και αξιών από αυτήν την επικοινωνία.
Πολλές φορές ωστόσο το δικαίωμα της επικοινωνίας, είναι πιθανόν, να μην επιφέρει τα ευεργετικά αποτελέσματα, στα οποία αποβλέπει, ήτοι τη σύσφιξη των ψυχικών δεσμών της οικογένειας και την αποφυγή της αποξένωσης των τέκνων με τον «απόντα» γονέα, αλλά αντιθέτως, ένεκα ακραίων καταστάσεων υπάρχει το ενδεχόμενο, η επικοινωνία να οδηγήσει σε επιβλαβή, αν όχι καταστροφικά για την ψυχοσωματική ακεραιότητα και υγεία του τέκνου αποτελέσματα. Στις περιπτώσεις αυτές, λοιπόν, κρίνεται επιτακτική η ανάγκη περιστολής της από το Δικαστήριο, έτσι ώστε να περισωθεί το συμφέρον των ανηλίκων και να εκμηδενιστεί η πιθανότητα διαταραχής της ψυχικής, πνευματικής και σωματικής του υγείας.
Τα ανήλικα πρέπει να βρίσκονται καθημερινά σε ένα υγιές περιβάλλον, στο οποίο να αισθάνονται ασφάλεια και προστασία. Τόσο η Αιτήτρια όσο και τα ανήλικα όσο συμβίωναν με τον Καθ’ου η αίτηση, ζούσαν σε ένα περιβάλλον μη ασφαλές, σε μια ασταθή και επικίνδυνη πραγματικότητα, όπου η απειλή της βίας ήταν διαρκής και αναπόφευκτη. Το Δικαστήριο οφείλει να διασφαλίσει το δικαίωμα των ανηλίκων στην ελεύθερη και υγιή ανάπτυξη της προσωπικότητας τους, σε ένα υγιές, ήπιο, συναισθηματικά ομαλό και ασφαλές περιβάλλον, δεδομένα που ο Καθ’ου η αίτηση δεν μπορεί να τους προσφέρει.
Η έλλειψη συναισθηματικής σταθερότητας, τα τραύματα που δεν έχει επεξεργαστεί, η βίαιη συμπεριφορά του, υποδηλώνουν ένα μοτίβο επιθετικότητας και έλλειψης αυτοσυγκράτησης. Η βία και αυτές οι συμπεριφορές ήταν μέρος της καθημερινότητας, εκθέτοντας την οικογένεια σε ένα τοξικό και επικίνδυνο περιβάλλον. Η βία προς τη σύζυγο και η έκθεση των παιδιών σε αυτήν υποδηλώνουν ανευθυνότητα και αδιαφορία για τις συνέπειες των πράξεων του.
Παραθέτω ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα από την απόφαση του Κακουργοδικείου (σελ 20-21 του Τεκμηρίου 4 ):
‘‘Δεν θεωρούμε ότι θα ήταν υπερβολή να πούμε πως για όλη αυτή την περίοδο μετέτρεψε τις ζωές άλλων και δη της συζύγου του σε κολαστήριο’’.
Κατά την ακροαματική διαδικασία, όπου είχα την ευκαιρία να παρατηρήσω τον Καθ’ ου η αίτηση, διαπιστώθηκε ότι δεν έχει ενσυναίσθηση των πράξεων του, ούτε φαίνεται να αντιλαμβάνεται ότι οι ενέργειές του συνιστούν βία. Από τη μία πλευρά, παραδέχεται τη διάπραξη σοβαρών αδικημάτων, ενώ από την άλλη ισχυρίζεται ότι δεν είναι ικανός να βλάψει κανέναν, αποκαλύπτοντας έτσι μια σοβαρή ψυχολογική και συναισθηματική αστάθεια, καθώς και αδυναμία αυτοελέγχου. Η συμπεριφορά του υποδηλώνει έναν άνθρωπο εγκλωβισμένο σε έναν φαύλο κύκλο εθισμού, θυμού και ανεπίλυτων εσωτερικών συγκρούσεων. Κρίνω ότι η επαφή του με τα ανήλικα τέκνα του, στο παρόν στάδιο, κρίνεται ιδιαίτερα επισφαλής και αντίθετη προς το συμφέρον τους, ενώ είναι προφανές ότι δεν μπορεί να αποτελέσει μέρος του περιβάλλοντός τους, πόσο μάλλον να έχει την ιδιότητα του γονέα που θα ασκεί επιμέλεια.
Το ιστορικό του καταδεικνύει ένα άτομο που δεν χαρακτηρίζεται από συνέπεια και σταθερότητα, αλλά αντιθέτως από βίαιη και ασταθή συμπεριφορά. Αξίζει να σημειωθεί ότι, ακόμη και κατά την περίοδο που ήταν χρήστης αποκλειστικά κάνναβης, δεν κατόρθωσε να διακόψει τη χρήση με μόνιμο τρόπο· οποιαδήποτε διακοπή αποδείχθηκε πρόσκαιρη, με αποτέλεσμα να οδηγηθεί στη χρήση σκληρών ναρκωτικών.
Επισημαίνω ότι ο Καθ’ου η αίτηση ολοκλήρωσε μόνο το πρόγραμμα ΔΑΝΑΗ, το οποίο σαφώς είναι ένα καλό πρώτο βήμα για απεξάρτηση από τις ουσίες, αλλά όχι επαρκές. Στη βάση της ενώπιον μου μαρτυρίας δεν αρκεί για σκοπούς απεξάρτησης. Το ότι το πρόγραμμα της Αγίας Σκεπής ή οποιοδήποτε άλλο σχετικό ειδικό πρόγραμμα αποτελεί την ορθή μέθοδο για απεξάρτηση ενός εξαρτημένου σε ναρκωτικές ουσίες προσώπου, φαίνεται να το αντιλαμβάνεται και ο ίδιος ο Καθ’ου η αίτηση, ο οποίος ζήτησε να ενταχθεί στο κλειστό πρόγραμμα της Αγίας Σκέπης, που για διάφορους λόγους δεν έγινε δεκτό το αίτημα του.
Η αποκατάσταση απαιτεί συνεχιζόμενη προσπάθεια και υποστήριξη, καθώς η εξάρτηση είναι μια μακροχρόνια διαδικασία. Πέραν αυτού, ο Καθ’ου η αίτηση πρέπει να ενταχθεί σε θεραπευτική διαδικασία σε εξειδικευμένο πρόγραμμα για διαχείριση θυμού καθώς και σε λήψη συμβουλευτικής γονέων για καθοδήγηση του για τον βέλτιστο τρόπο προσέγγισης των ανηλίκων ανάλογα με τα βιώματα του κάθε παιδιού, και γενικότερα στην άσκηση του γονικού του ρόλου.
Επισημαίνω ότι παρά το γεγονός ότι ο Καθ’ου η αίτηση από τον Ιούνιο του 2024 είναι ενταγμένος στο Κέντρο Καθοδήγησης Εξωιδρυματικής Απασχόλησης και Αποκατάστασης Κρατουμένων (ΚΚΕΑΑΚ), δεν αναζήτησε βοήθεια για καμία από τις πιο πάνω αναφερόμενες θεραπείες.
Συνακόλουθα το Δικαστήριο, με αποκλειστικό γνώμονα το αληθινό συμφέρον των ανηλίκων τέκνων, το οποίο όπως αναφέρθηκε εκτενώς ανωτέρω, αναγορεύεται ως το μοναδικό κριτήριο για υποθέσεις αυτής της φύσης, κρίνει ότι επιβάλλεται να ανατεθεί στην Αιτήτρια η επιμέλεια του προσώπου των ανηλίκων και ότι η όποια επικοινωνία του Καθ’ου η αίτηση με τα ανήλικα τέκνα του θα ήταν επιζήμια για αυτά.
Συνακόλουθα εκδίδονται τα ακόλουθα διατάγματα:
Α. Διάταγμα με το οποίο ανατίθεται στην Αιτήτρια η φύλαξη, φροντίδα και επιμέλεια των ανήλικων τέκνων των διαδίκων, Χ.Κ και Ά.Κ.
Διευκρινίζεται ότι η Αιτήτρια στα πλαίσια της επιμέλειας θα μπορεί να αποφασίζει χωρίς να απαιτείται η συγκατάθεση του Καθ΄ου η αίτηση, για όλα τα θέματα που αφορούν στην εκπαίδευση, υγεία, έκδοση και/ή ανανέωση ταξιδιωτικών εγγράφων των ανηλίκων, καθώς επίσης και να ταξιδεύει με τα ανήλικα στο εξωτερικό.
Β. Διάταγμα με το οποίο καθορίζεται ως τόπος διαμονής των ανήλικων τέκνων των διαδίκων, Χ.Κ και Ά.Κ., ο εκάστοτε τόπος διαμονής της Αιτήτριας εντός της Επαρχίας Λευκωσίας.
Ως προς τα έξοδα της αίτησης, μη έχοντας λόγο να παρεκκλίνω από τον κανόνα που θέλει αυτά να ακολουθούν το αποτέλεσμα της διαδικασίας, επιδικάζονται υπέρ της Αιτήτριας και εις βάρος του Καθ’ου η αίτηση, ως αυτά θα υπολογιστούν από τον Πρωτοκολλητή και εγκριθούν από το Δικαστήριο.
Για τους λόγους που ανέφερα ανωτέρω, η ανταπαίτηση απορρίπτεται. Η ανταπαίτηση συνεκδικάστηκε με την απαίτηση χωρίς να προκαλέσει επιπρόσθετα έξοδα, επομένως δεν εκδίδεται διαταγή για έξοδα αναφορικά με την ανταπαίτηση.
Υπ.) ……………………………………….
Μ.Χ.Κάιζερ, Π. Οικ. Δικ.
ΠΙΣΤΟΝ ΑΝΤΙΓΡΑΦΟ
ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΗΤΗΣ
cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο